خیانت مالکی برای تصاحب قدرت

دیپلماسی ایرانی: روز پنج شنبه رئیس جمهوری جدید عراق انتخاب شد و این کشور پس از حدود یک سال بلاتکلیفی، رئیس جمهوری جدید خود را شناخت. در همان روز، رئیس جمهوری جدید نیز شیاع السودانی – نامزد توافقی گروه چارچوب هماهنگی که در همان روز پنج شنبه خود را به عنوان بزرگترین فراکسیون پارلمانی مجلس تثبیت کرد – را مامور تشکیل دولت جدید عراق کرد. حالا او سی روز فرصت دارد تا دولت جدید عراق را تشکیل دهد. اما آنچه روز پنج شنبه اتفاق افتاد یک اتفاق ساده سیاسی نبود؛ جدای از تنشی که میان گروه های سیاسی با بزرگترین جریان رقیب، یعنی مقتدی صدر وجود دارد، آنچه شاهد بودیم یک ساخت و پاخت کاملا سیاسی مطابق با انگیزه ها و تمایلات یک جریان سیاسی خاص بود که با توجه به منافع تنگ سیاسی خود، حتی متحدان خود را کنار زد و معادله جدیدی را رقم زد.

در حالی که همه گروه های سیاسی شیعه و کرد، بر انتخاب برهم صالح به عنوان رئیس جمهوری جدید عراق، توافق کرده بودند، 48 ساعت قبل از موعد رای گیری در پارلمان، نوری مالکی با مسعود بارزانی که به آب و آتش می زد برهم صالح رئیس جمهور نشود و حزب اتحاد میهنی کردستان را تحقیر کند و درهم بشکند، مخفیانه ساخت و پاخت کرد و پذیرفت امتیازاتی را که مسعود بارزانی این همه مدت منتظر آن بوده را از دولت جدید بگیرد در مقابل از ریبر احمد، نامزد خود برای ریاست جمهوری کوتاه بیاید، همچنین معاون رئیس جمهوری آینده عراق شود. اتفاقی که بدون هیچ گونه هماهنگی با دیگر اعضای چارچوب هماهنگی حاصل شد و حتی هشدار بافل طالبانی که چهارشنبه شب توئیت زد و نوشت، برادران چارچوب هماهنگی لطفا خیانت نکنید و تا آخر به عهدتان با کسی که تا آخر با شما بوده، پایبند باشید، نیز اثر نکرد. 

تصور نوری مالکی

در چارچوب تحرکات سیاسی، نوری مالکی، یکی از ماهرترین سیاستمداران عراقی است که تنها منافع خودش را می بیند و برای رسیدن به منافع خودش هیچ اصول اخلاقی را رعایت نمی کند. نوری مالکی با ساخت و پاخت با مسعود بارزانی به تصور خود چند هدف را می تواند دنبال کند؛ اول این که سمت جدیدی در دولت جدید می گیرد که این باعث می شود نفوذ از دست رفته او در طول حدود چهار سال گذشته احیا شود. دوم این که، چون رشید عبداللطیف، رئیس جمهوری جدید، وزیر منابع آبی در دولت او بوده و همیشه از نگاه پایین به بالا به مالکی می نگریسته، مالکی احساس می کند او زیر دستش عمل خواهد کرد و خود می تواند هدایت او را در دست داشته باشد. سوم این که، مالکی احساس می کند با توافقی که با مسعود بارزانی برسر تشکیل دولت داشته است پس همراهی او را نیز حتی اگر تمایلی به این کار نداشته باشد، خواهد داشت. چهارم، شیاع السعودانی، نخست وزیر مکلف به تشکیل کابینه، عضو حزب الدعوه است، حزبی که مالکی ریاست آن را بر عهده دارد، و کل دوران رشدش را در دولت مالکی سپری کرده است، بنابراین لاجرم به مالکی به عنوان یک مرشد می نگرد که باید احترام او را حفظ و به توصیه هایش عمل کند. 

شکی نیست که مالکی با وجود این که محبوبیت چندانی ندارد اما چهره کاریزماتیک و اثرگذاری محسوب می شود که این ویژگی را خودش به خوبی می داند. برای همین مالکی گمان می کند امور دولت آینده صرفا در دست او خواهد بود و می تواند مرد اول قدرت عراق شود، حتی اگر افکار عمومی با او همراه نباشند.

تصور مسعود بارزانی

در معادله به وجود آمده، مسعود بارزانی خود را برنده می بیند؛ اولا، آنچه حزبِ رقیبِ کرد می خواست تحقق پیدا نکرد و این گونه وانمود کرد که این حزب به قدری ضعیف است که نمی تواند اراده خود را به کرسی بنشاند. ثانیا، او تاثیرگذارترین چهره سیاسی کرد عراق است که توانایی تغییر بازی دارد و می تواند زمام امور را در دست داشته باشد. ثالثا، در بر هم زدن بازی ای که باب میلش نیست و منافع او را تامین نمی کند، توانایی دارد. بارزانی خوب می دانست که ریبر احمد به عنوان نامزد او نمی توانست از پارلمان رای بگیرد چرا که اجماع همه گروه های سیاسی از شیعه و سنی بر انتخاب برهم صالح بود، برای همین در لحظه آخر یار نزدیک خود در حزب اتحاد میهنی کردستان را به عنوان نامزد توافقی، بدون مشورت حزب اتحاد میهنی، مطرح کرد و با توافقی که با مالکی رسیده بود، او را به ریاست جمهوری رساند.

مسعود بارزانی که از توافق خود با مقتدی صدر و جریان پیروز اهل تسنن در عراق نتوانست دولت اکثریت را بدون احزاب نزدیک به ایران تشکیل دهد، اکنون درصدد است دولتی ضعیف تشکیل شود که منافع حداکثری اقلیم کردستان تامین شود. گفته می شود او با مالکی به توافق رسیده است تا تکلیف پیوستن کرکوک به اقلیم کردستان، ماده 140 قانون اساسی، پول های پرداخت نشده به اقلیم کردستان به دلیل اختلافات موجود بر سر صادرات نفت و گاز اقلیم و بودجه اقلیم را به سود کردها هر چه سریعتر روشن کند. 

این را هم باید یادآور شد که مسعود بارزانی همچنان کینه شکست رفراندوم استقلال کردستان را در دل دارد و از هیچ فرصتی برای تلافی آن اتفاق خودداری نمی کند، او در این راستا شیعیان را عامل اصلی شکست طرح خود می داند.

چه خواهد شد؟

باید دید آیا شیاع السودانی با این امتیازات عریض و طویلی که مالکی به همه داده است، می تواند دولت تشکیل دهد؟ آیا مقتدی صدر اجازه می دهد دولت به راحتی تشکیل شود؟ او شنبه 23 مهر بیانیه شدید اللحنی علیه ماموریت تشکیل دولت جدید صادر کرد و نسبت به هر گونه مشارکت در آن هشدار داد، این نشان می دهد که او برای روند تشکیل دولت نقشه دارد و نمی گذارد به آسانی سودانی دولت تشکیل دهد. 

معمولا دولتی که به این شیوه تشکیل می شود ضعیف و با حداقل کارآمدی خواهد بود، به ویژه که در افکار عمومی عراق این گونه  مطرح شده است که بازندگان انتخابات می روند دولت تشکیل دهند. واقعیت این است که افراد تشکیل دهنده دولت جدید از محبوبیت چندانی در عراق برخوردار نیستند، اگر هم اکنون توانسته اند به اکثریت برسند به دلیل استعفای نمایندگان جریان صدر بوده است. وانگهی، مشارکت حداقلی در انتخابات خود گواه غیرمقبول بودن گروه های سیاسی عراق نزد افکار عمومی است. حالا باید دید چنین دولتی چقدر دوام خواهد آورد./اعتماد