کشورهایی که به سمت اتحاد می روند
به بهانه مانور نظامی سپتامبر ترکیه، آذربایجان و پاکستان
نویسنده: پاتریک ساهاکیان، دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشگاه تهران
دیپلماسی ایرانی:
تعریف؛
از یک منظر می توان مانور نظامی را کنشی در راستای رونمایی از توانمندی های قدرت سخت (نظامی) دولت ها در راستای بازدارندگی برای همسایگان و دگر دولت ها دانست. در مانور نظامی، توانمدی و آخرین دستاوردهای تکنیکی و تاکتیکی نظامی یک دولت به نمایش گذاشته می شود تا توانمندی قدرت بالفعل آن بر دیگران آشکار شود. اما برآورد توان نظامی یک کشور تنها میزان مولفه توان بالفعل یا نظامی آن نیست، بلکه آنچه در نهایت پیروز میدان را مشخص می کند مولفه ای دیگر در کنار توان نظامی است و آن را می توان مولفه قدرت و توانایی بالقوه دولت شامل ثروت، جمعیت و ... دانست.
عوامل همگرایی عربستان، ترکیه، پاکستان و آذربایجان؛
پاکستان، عربستان و ترکیه متحدان استراتژیک منطقه ای محسوب می شوند. منافع مشترک عامل همگرایی و در نهایت تعیین کننده اتحاد دولت هاست. تهدیدات منطقه ای ترکیه، پاکستان و عربستان، بستری برای اتحاد و منافع مشترک آنان ایجاد کرده از این رو همکاری های نظامی و وابستگی را برای آنان به دنبال دارد. حمایت های مالی عربستان از پاکستان به واسطه حمایت از وهابیت در منطقه، فروش تسلیحات نظامی ترکیه به پاکستان و .... دلایلی برای اتحاد این کشورهاست. ایران به عنوان دولت مستقل و کنشگر مسلط منطقه ای، از دیدگاه این کشورها تهدید محسوب شده و می توان این تهدید مشترک را، عامل همگرایی این چند کشور همسایه دانست.
قدرت بالقوه؛
زمانی که دو کشور پاکستان و ترکیه درصددند تا نمایشی از توانمندی نظامی در منطقه را به نمایش بگذارند، پاکستان می داند اگر حمایت های مالی عربستان به این کشور نباشد، مولفه بالقوه قدرت نظامی این کشور ناکارآمد بوده و حتی دفاع از دولت در برابر مردم نیز امکان پذیر نخواهد بود. از طرفی ششمین بدهکار جهانی، ترکیه نیز از توان قدرت بالقوه محروم بوده و نمایشی از قدرت نظامی نه تنها برای رسیدن به هدف خود دستاوردی نخواهد داشت، بلکه هزینه گزافی خواهد بود که تاثیر آن افزایش بدهی های بین المللی و ترقی جایگاه این ابر بدهکار در جایگاه بدهکاران جهانی خواهد بود.
آذربایجان، کشوری که در دهه 90 میلادی از اتحاد جماهیر شوروی استقلال یافت، پس از استقلال با درآمد خام فروشی نفت توانسته است از لحاظ مالی تامین شده، مورد توجه رژیم صهیونیستی برای فروش تسلیحات نظامی، تامین مالی برای سیاست های توسعه طلبانه ترکیه قرار گیرد.
آذربایجان به عنوان خریدار تسلیحات نظامی و همچنین تراز مالی بسیار بالا در زمینه صادرات و واردات با رژیم صهیونیستی، از روابط بسیار خوبی با این رژیم برخوردار است. نفوذ رژیم صهیونیستی در آذربایجان، زمینه حضور فیزیکی این رژیم را در منطقه رقم زد. به نحوی که پس از تسخیر خاک سرزمینی قره باغ توسط آذربایجان، پایگاه نظامی رژیم صهیونیستی در مرزهای ایران مستقر شد.
همکاری ها؛
ترکیه با ترویج تفکر پان ترکیسم و اتحاد آذری زبانان، بکارگیری جمعیت و ثروت آذری ها را به عنوان قدرت بالقوه خود دانسته و سعی دارد با ایجاد همگرایی منطقه ای، اهداف مشترک را که تشکیل آذربایجان بزرگ و ترویج پانترکیسم است را محقق سازد. در این مانورها هم پیمانی نظامی از ابعاد قدرت نظامی، ثروت و جمعیت را به نمایش می گذارد.
پاکستان به عنوان یک کشور با تکنولوژی هسته ای، به واسطه ضعف در سیستم مالی، با حمایت های عربستان، تحت نفوذ این کشور قرار گرفته است. از طرفی متحد نظامی ترکیه محسوب شده و در نظر دارد سیاست های منطقه ای ایران را تحت شعاع قرار دهد. این در حالی است که در جنگ قره باغ، نیروهای تروریستی پاکستان تحت عناوین مختلف در حمایت از آذربایجان علیه ارامنه جنگیده و از عوامل شکست ارامنه محسوب می شوند.
نتیجه گیری و آینده نگری؛
مانور نظامی مشترک سپتامبر سال جاری ترکیه، آذربایجان و پاکستان در آذربایجان می تواند حامل پیام مهمی برای ایران و ارمنستان باشد. تفکر تشکیل آذربایجان بزرگ، تهدیدی مشترک برای ایران و ارمنستان بوده و می تواند به عنوان یک مولفه همگرایی، اتحاد نظامی دو کشور ایران و ارمنستان را پیامد داشته باشد.
اقدامات؛
بهبود روابط با هند، کاهش تنش ها با عربستان، تشکیل جلسه بین الافغانی در تهران با میانجیگری وزارت امور خارجه ایران، را می توان اقداماتی در راستای ایجاد موازنه قوا منطقه ای دانست. نفوذ و قدرت میدانی در منطقه، دیپلماسی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مولفه هایی برای تامین امنیت منطقه به شمار می رود.
نظر شما :