ظریف، بغداد و روابط ایران و عربستان

دیپلماسی ایرانی: در حالی که حدود ده روز پیش خبر دیدار هیئت ایرانی و عربستانی به میزبانی بغداد منتشر شد، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، به دوحه و از آنجا به بغداد راهی شد تا گمانه زنی ها درباره بهبودی روابط ایران و عربستان بیش از پیش تقویت شود. 

این گمانه زنی ها زمانی تقویت شدند که ساعاتی پس از ترک دوحه توسط محمد جواد ظریف، قطر میزبان وزیر امور خارجه عربستان سعودی بود، اتفاقی که سبب شد بسیاری تصور کنند که قطر پیام طرف ایرانی را به طرف عربستانی رسانده است.

در بغداد، ظریف در عالی ترین سطح ممکن مورد استقبال طرف های عراقی قرار گرفت. استقبالی که نشان می داد ایران همچنان در عالی ترین جایگاه نزد عراقی ها قرار دارد. این در حالی است که شخص محمد جواد ظریف نیز از احترام ویژه ای نزد رهبران سیاسی عراق برخوردار است که استقبال گرم از او را دوچندان می کند. 

بی شک در بغداد ظریف در جریان آخرین تلاش ها برای بهبود روابط ایران و کشورهای منطقه قرار گرفته است. در راس آنها عربستان، مصر و اردن که هیئت ایرانی در سفر خود به بغداد علاوه بر انجام مذاکراتی با طرف عربستانی با طرف مصری و اردنی نیز دیدارهای خوبی داشته است. وزارت امور خارجه ایران به عنوان متولی سیاست خارجی کشور همواره بر لزوم گسترش روابط با همسایگان به ویژه کشورهای عربی منطقه و در راس آنها مصر و عربستان سعودی تاکید داشته و بر حل اختلافات تصریح داشته است. ایران دوستی کشورهای منطقه را ضامن امنیت و ثبات منطقه می داند و همواره برای آن تلاش کرده است.

عراق در سه سال اخیر تلاش های بسیاری را برای نزدیکی روابط با کشورهای عرب منطقه در راس آنها مصر، اردن، لبنان، عربستان سعودی، کویت و امارات متحده عربی صرف کرده است. این تلاش ها نتیجه بخش بوده و اتحادی را میان سه کشور عراق، مصر و اردن به وجود آورده است. اتحادی که هم رنگ و بوی اقتصادی دارد و هم رنگ و بوی سیاسی.

از سوی دیگر روابط عراق با عربستان سعودی نیز رو به گسترش بوده که افتتاح گذرگاه های مرزی عرعر میان دو کشور و سرمایه گذاری عربستان سعودی در زیرساخت های عراق و کشاورزی این کشور و همچنین سفر منظم مقامات عالی رتبه دو کشور به پایتخت های یکدیگر موید این ادعاست.

این توسعه روابط توسط بغداد که در سه سال اخیر سرعت بیشتری گرفته، سبب شده است تا عراق جایگاهی ویژه در جامعه جهانی بیابد و به یک قدرت تاثیرگذار و پرنفوذ در حوزه منطقه ای تبدیل شود. جایگاهی که برای نزدیک به سه دهه به واسطه دوران حکومت رژیم بعث و سپس به خاطر سال ها یکه تازی تروریسم در خاک عراق که بی ثباتی و ناامنی برای این کشور به وجود آورد، از آن محروم بود.

در این میان روابط شخصی مصطفی کاظمی که قبل از آن که نخست وزیر شود متولی دستگاه امنیتی عراق بود، با مقام های مختلف عربی سبب شده است تا روابط نزدیک استثنائی ای میان بغداد با کشورهای عرب منطقه به وجود آید که فراتر از یک رابطه دوستانه میان دو کشور است و بیشتر رنگ و بوی رفاقت میان مقامات را دارد. 

چنین جایگاهی به عراق این اجازه را داده است که بتواند از ظرفیت خود نهایت استفاده را ببرد و به پلی میان کشورهای منطقه با یکدیگر تبدیل شود؛ از جمله میان ایران با عربستان سعودی، اردن و مصر که بغداد چند روز پیش میزبان هیئت های آنها برای اصلاح روابط نه چندان حسنه میانشان بود.

سفر محمد جواد ظریف به قطر و عراق می تواند در حرکت رو به جلوی این روند موثر بیفتد و سرعت بیشتری به آن بدهد. 

اگرچه پیش بینی آینده روابط تهران با ریاض، قاهره و امان زودهنگام است و دو طرف تازه به ارزیابی یکدیگر پرداخته اند، اما امید است با تداوم گفت وگوها و استمرار تماس ها که قرار است به واسطه بغداد میان تهران با قاهره، ریاض و امان ادامه یابد، تنش ها در منطقه کاهش یابد و کشورها به سمت ثبات منطقه ای حرکت کنند. به ویژه که با کنار رفتن دونالد ترامپ از کاخ سفید و روی کار آمدن جو بایدن که سیاستی کاملا در تضاد خلف خود در روابط با کشورهای منطقه دنبال می کند، کشورهای عرب منطقه را به فکر انداخته که به فکر حل اختلافات خود برآیند چرا که به روشنی می بینند دیگر برای استمرار سیاست های تنش آمیزشان حامی ای ندارند. این مساله به رهبران کشورهای عربی این انگیزه را داده که به فکر حل اختلافات با تهران برآیند و برای رسیدن به این هدف از پتانسیل کشورهایی نظیر عراق که علاوه بر پایتخت های عربی روابط بسیار نزدیکی با تهران دارند، استفاده کنند./اعتماد