تحریم های ترامپ، دیپلماسی را تضعیف، تندروها را قوی و مردم ایران را فقیرتر کرد

دیپلماسی ایرانی: اینطور که از اوضاع برمی آید ایران دیگر تمایلی به دیپلماسی ندارد. اعمال دوباره تحریم ها موجب شد که ایرانیان دیگر غرب را به عنوان یک شریک احتمالی نگاه نکنند. به علاوه، ساز و کار فشار حداکثری تفکر ضد سازش را بیش از پیش استوار کرد.

اعمال دوباره تحریم ها اقتصاد ایران را 12 درصد کوچک کرد، درآمد سرانه واقعی 14 درصد و صادرات نفت تا 80 درصد کاهش یافت. نرخ فقر مطلق کشور بین مارس 2018 تا مارس 2020 تا 11 درصد افزایش یافت. متوسط استاندارد زندگی 13 درصد کاهش یافت. پول ملی یک چهارم ارزش خود را از دست داد و حداقل ارزش دستمزد از 260 دلار در ماه به 70 دلار رسید. هزینه یک سبد غذایی با 2100 کیلو کالری سه برابر شد و در سال 2017، 27 درصد از ایرانیان نتوانستند این سبد غذایی را تامین کنند، در حالی که این درصد در سال 2019 به چهل درصد رسید.

تحریم های ترامپ موجب شد که بخش قابل ملاحظه ای از طبقه متوسط به سمت خط فقر حرکت کنند. تخریب تحریم های ترامپ دو برابر تحریم های اوباما بود. ترامپ کشور را زیر فشار زیادی قرار داد بدون اینکه مشوق یا هدفی از آغاز گفت وگوها با ایران را اعلام کند. در دوران اوباما، روحانی توانست ایده مرتبط بودن مشکلات اقتصادی ایران با انزوای کشور و نیاز به دیپلماسی را کلید بزند. با این حال، به نظر نمی رسد که چنین گفتمانی امروز جواب بدهد. روحانی توانست تا حدودی از پس وعده هایی که داده بود برآید. در سال 2015 و پس از توافق، نرخ رشد اقتصادی ایران تا 17 درصد افزایش یافت. سه و نیم میلیون فرصت شغلی ایجاد شد. نرخ فقر در تهران و بسیاری از شهرهای بزرگ کاهش یافت. در سال 2017، چهل و پنج درصد از مردم ایران طبقه متوسط محسوب می شدند. با این حال، دولت روحانی در تقسیم مزایای برجام در مناطق کم تر توسعه یافته و روستایی کم تر موفق بود. در شهرهای کوچک و روستایی نرخ بیکاری و فقر در همان نرخ قبلی باقی ماند. برای خانوارهای فقیر هم توافق هسته ای نه شغل تازه ای ایجاد کرد و نه سفره آنها را بزرگ تر. نرخ فقر روستایی از سال 2013 تا کنون بالای چهل درصد باقی مانده است. سیل تحریم های تازه از سال 2018 شمار افراد فقیر را از 22 میلیون نفر به 32 میلیون نفر افزایش داده و طبقه متوسط از 45 درصد جمعیت به 30 درصد در مارس 2020 رسید. پیش بینی می شود که نرخ فقر تا سال 2021 به اندازه ی45 تا 48 درصد افزایش یابد.

توزیع نابرابر مزایای توافق هسته ای همراه با رشد فقر پس از اعمال تحریم های دوباره، اقشار پایین جامعه ایران را از هر دیپلماسی و تعاملی که درد اقتصادی آنها را کاهش دهد، دلزده کرده است.

سیاست های دولت ترامپ در به سختی انداختن مردم ایران بسیار موفق بود اما در برآوردن منافع آمریکا نه. تحریم های تازه به نظامی تر شدن ایران منجر شده است. دولت حالا با کسری بودجه زیادی روبه روست و بدهی به پیمانکاران خصوصی که تقریبا ایجاد اشتغال 25 درصدی کشور را بر عهده داشتند، انباشته شده است. این شرکت ها همچنین مسئول تامین بودجه سیاستمداران اصلاح طلب در 25 سال گذشته بوده اند. اکنون بیشتر پیمانکاران خصوصی ورشکسته شده اند. این در حالی است که در دو سال گذشته 13 شرکت از 14 شرکت برتر خصوصی در بخش ساخت و ساز جاده ای اعلام ورشکستگی کرده اند اما قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا اعلام کرده که از سال 2019 شمار طرح هایش در این بخش دو برابر شده است. طی سال های اخیر، سپاه از فرصت های پیش آمده حداکثر استفاده را برد و با گسترش کمک های اجتماعی در مناطق محروم این خلاء را پر کرد. سپاه توزیع بسته های غذایی به میلیون ها خانواده محروم را بر عهده گرفته است. این شیوه ها دولت روحانی را تضعیف کرده است.

نخبگان سیاسی ایران، به ویژه اصلاح طلبان، اکنون با چالش پاسخ به این سوال روبه رو هستند: آیا طرفداران دیپلماسی می توانند تضمین کنند که حل نگرانی پیرامون ایران بابت برنامه هسته ای و موشک های بالستیک، آمریکایی ها را به سمت مسائل تازه ای برای برگرداندن تحریم ها هدایت نمی کند؟ کشوری که همواره آماج تحریم های خارجی بوده دور از انتظار است که بتواند سرمایه های خارجی قابل ملاحظه ای جذب کند. آیا در شرایط کنونی طرفداری از تعامل با غرب واقعا منطقی است؟ آن هم در شرایطی که صندوق بین المللی پول پیش بینی کرده که ایران به رشد 3.2 درصدی در سال 2021 بازخواهد گشت حتی اگر تحریم ها به قوت خود باقی بمانند.

تندروهای ایرانی نه تنها توانستند قدرت اقتصادی خود را استوار کنند بلکه خرد متعارف پیرامون دیپلماسی به عنوان ابزاری برای بهبود زندگی مردم را نیز به چالش کشیده اند. استدلال آنها این است که با مقاومت و نه تعامل ایران به توافقی بهتر خواهد رسید. توافقی که ایالات متحده بالاخره مجبور خواهد شد حق ایران به عنوان یک قدرت نوظهور را به رسمیت بشناسد.

منبع: فارن افرز/تحریریه دیپلماسی ایرانی/11