ترور سردار سلیمانی و قدرت بازدارندگی واهی که امریکا از آن دم می‌زند

نویسنده: دانیل ال بیمن (Daniel L. Byman) 

دیپلماسی ایرانی: طبق گفته مایک پومپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده امریکا، ترور ژنرال قاسم سلیمانی بخشی از راهبرد بازدارندگی ایالات متحده بوده است. در نهایت، تاریخ نشان خواهد داد که آیا این ترور به رویارویی و حملات بیشتر ایران و ایالات متحده منجر خواهد شد یا خوی پرخاشگری ایران را کاهش خواهد داد.

پس از ترور، هر دو طرف از غلتیدن در پرتگاه جنگ خودداری می کردند. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده لحن مصالحه آمیزی را انتخاب کرد، اما مدام هشدار می داد که امریکا قصد ندارد از قدرتش استفاده کند. از سوی دیگر این ترور رهبران عراقی را خشمگین و احتمال خروج نیروهای آمریکایی از عراق را افزایش داد.

چشم انداز بازدارندگی با ایران چگونه پیش می رود؟ خبر خوب این که ترور ژنرال سلیمانی پیام سختی به ایران ارسال کرد. خبر بد این که دولت فعلی ایالات متحده فاقد دیگر عوامل بازدارندگی است.

عوامل تعیین کننده موفقیت در سیاست بازدارندگی عبارتند از: اعتبار تهدید و زور، آسیب پذیری های دولت هدف، نقش نخبگان داخلی، تسلط بر تنش، توازن اراده ها، نقش انگیزه های مثبت و منفی، وضوح و هزینه ارسال پیام.

برخی از این عوامل به روشنی نشان دهنده توانایی بازدارندگی ایالات متحده در برابر ایران است. با این حال برخی از عوامل نیز قدرت بازدارندگی آمریکا را کاهش می دهند.

حضور جمعیت عظیم مردم در مراسم خاکسپاری ژنرال قاسم سلیمانی هزینه های سیاسی انفعال رهبران ایران در واکنش به این ترور را افزایش داد. همچنین مشروعیت حکومت که تا قبل از این ترور بر اثر مشکلات اقتصادی و دیگر کاستی ها زیر سوال رفته بود، اما این مشروعیت اکنون بازیابی شده و حاکمیت از مشروعیت لازم برخوردار است.

با نگاهی به گذشته می بینیم که ایران تاریخ انقضای انتقام جویی خودش را دارد. شاید ماه ها یا حتی سال ها باید منتظر انتقام جویی ایرانی ها بود. ترامپ هم نگرانی های داخلی خودش را دارد. برخی گزارش ها حاکی از آن است که ترامپ دستور این حمله را، هم به خاطر فرار از استیضاح  و هم کسب حمایت جمهوری خواهان هنگام رسیدن طرح استیضاح به سنا صادر کرده است.

نتیجه استیضاح شاید به نفع ایران هم باشد. آمریکایی ها علاقه ای به گسیل نیرو به خاورمیانه و جنگ با ایران ندارند. ایران به نوبه خودش یک دولت دوست در عراق را جزء منافع حیاتی اش می بیند و در غیر این صورت بازی بلندمدتی را در خاورمیانه آغاز خواهد کرد. از همه مهم تر اینکه دولت فعلی ایالات متحده بقای حکومت ایران – منفعت حیاتی و نهایی این حکومت – را تهدید کرده است.

نیروهای نیابتی ایران هم پیچیدگی های خودش را دارند. ایالات متحده آنها را هدف قرار می دهد و آنها هم تلافی می کنند. در اینجا ایران و ایالات متحده هر کدام می توانند دیگری را به تشدید تنش متهم کنند. ایران به نوبه خودش نگران اقدامات اسرائیل به عنوان بخشی از کمپین گسترده تر ایالات متحده است، هر چند این دیدگاهی غلط است اما هم راستا با فهم ایرانی ها از روابط ایالات متحده و اسرائیل است.

ایالات متحده نه تنها تضمین بلکه مشوق هایی هم برای کاهش خصومت های ایران ارائه نمی کند. تحریم پشت سر تحریم، نشان می دهد که فشارها اگر زیاد نشوند ثابت خواهند ماند. فهرست خواسته های دولت ترامپ از ایران یک فهرست طولانی و غیر واقعی از خواسته هاست. رهبران ایران به قول های آمریکا اعتماد ندارند. نمونه اش خروج ایالات متحده از برجام بدون نقض توافق هسته ای توسط ایران بود.

هم ایران و هم ایالات متحده پیام های درهم و برهمی می فرستند که می تواند برای بازدارندگی فاجعه بار باشد. ترامپ خروج نیروهای امریکایی از خاورمیانه را خواستار است و همزمان نیروی بیشتری ارسال می کند. وعده حمله به مراکز فرهنگی را می دهد و همزمان وزیر دفاعش آن را رد می کند. برخی رهبران ایرانی می گویند که انتقام خون ژنرال سلیمانی هنوز شروع نشده و برخی دیگر می گویند که حمله موشکی آنها درصدد کشتن نظامیان آمریکایی نبوده است.

تصویر بازدارندگی در نهایت بسیار مغشوش است. اگر چه چند روز اخیر امیدوار کننده بود اما سیاست بحث برانگیز و پیام رسانی اشتباه از هر دو طرف نشان می دهد که هر گونه آرامشی دوام چندانی نخواهد داشت.

منبع: بروکینگز / تحریریه دیپلماسی ایرانی