تحولات جهانی و انتخابات ایرانی

نویسنده: مسعود سالاری، تحلیلگر سیاسی

دیپلماسی ایرانی: هرچه به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا نزدیک می‌شویم، زمان برای "راست جهانی" که قدرت اجرایی و امکانات قدرتمندترین کشور جهان را در اختیار دارد و هنوز کارهای ناکرده زیادی در از پیش‌رو برداشتن موانع، برای برهم زدن نظم موجود و سیطره یکجانبه‌گرایی دارد؛ پریشان‌تر می‌شود و دستپاچه‌تر عمل می‌کند. فشار مجلس نمایندگان در تسریع استیضاح ترامپ بر این دستپاچگی و تعجیل مزید بر علت است.

به سرانجام نرسیدن برگزیت و خروج قدرتمندترین کشور همسویش از اردوگاه بزرگترین رقیب سیاسی‌اش (اتحادیه اروپا)، برخلاف انتظارش، مانع بزرگی در پروژه تضعیف و فروپاشی آن اتحادیه ایجاد کرده که باید هرچه زودتر به سرانجام برسد. بوریس جانسون برای تسریع این برنامه عنان کار را از سلفش ترزا می گرفت تا با سرعتی بیشتر حرکت کند و ازاین‌رو، خود را به آب و آتش می‌زند. پس از برخورد به بن‌بست مجلس نمایندگان درصدد است تنها راه باقیمانده (انتخابات زودهنگام)را بیازماید تا شاید بتواند موازنه سیاسی داخلی را به نفع خود تغییر دهد.

ترامپ برای رسیدن به یک توافق تجاری یک‌سومآبانه و زیاده‌خواهانه با چین که به‌نظر نمی‌آید هرگز تحقق پیدا کند؛ ناکام هست و نیز تحت‌فشار. و البته، چین هم از این وضعیت ناشی از بی‌تدبیری ترامپ، خیلی ناخرسند نیست.

طرح خاورمیانه و هدف بازدارندگی قدرت نفوذ منطقه‌ای که ایران در عراق، لبنان، سوریه و یمن داشته، علاوه بر عدم‌ تحقق هدف، به طرز مفتضحانه‌ای شکست خورد و موجب قوام نفوذ ایران در این کشورها به ویژه در لبنان و عراق شده که تهدیدی جدی در ایزوله کردن اسرائیل، بازوی اجرایی سیاست‌هایش در منطقه است. بنابراین، جریان راست درصدد است قبل از خروج احتمالی از قدرت اجرایی آمریکا، در این دو کشور به‌خاطر اسرائیل، از نفوذ ایران بکاهد. راه کاهش نفوذ ایران در کشورهای مذکور را، همزمان با تشدید فشار بر ایران حتی در مورد کالاهای غذایی و دارویی، تغییر یا تعدیل در موازنه سیاسی دو کشور دیده است. ناآرامی‌های دو کشور را باید در این چارچوب ارزیابی کرد؛ نه یک جنبش اجتماعی. با اینکه زمینه و دلایل لازم برای شکل‌گیری جنبش اجتماعی در این کشورها وجود دارد.

در ارتباط با عربستان، بهتر می‌داند فعلا، عربستان در شرایط تمایل به کاهش تنش با ایران باقی بماند که اگر در انتخابات پیش‌روی آمریکا از قدرت اجرایی رانده شدند روسیه را به عنوان تکیه‌گاه خود در کنار دارد. در سوریه هم فعلا روسیه کماکان دست بالا را دارد.

امکان عدم استمرار دولت ترامپ، روسیه، عربستان، اسرائیل و حتی چین را نگران کرده است. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه هم از عدم ‌استمرار دولت ترامپ نگران است؛ مضافا بر اینکه نزدیکی روسیه به عربستان هم برایش خوشایند نیست و برعکس، استمرار دولت ترامپ موجب نگرانی اتحادیه اروپا و دولت منتخب در ایران خواهد شد.

آنچه پوتین و ترامپ و عربستان و اسراییل را نگران می‌کند، تضعیف جریان غرب‌ستیز در داخل ایران هم هست.

چین هم از عدم‌استمرار دولت ترامپ خوشنود نخواهد بود؛ چراکه در صورت حذف ترامپ از قدرت، اولویت آمریکا از خاورمیانه به مهار چین و هند معطوف می‌شود.

عیار مجلس ایران چنانچه در انتخابات پیش‌رو، به نفع جریان اعتدال و اصلاحات رقم بخورد و قدرت اجرایی آمریکا هم به دموکرات‌ها برسد، برجام مبنای همسویی اروپا و آمریکا و تنش‌زدایی آنها با ایران خواهد شد.

 اگر انتخابات زودهنگام انگلیس هم نتواند جانسون را به هدفش برساند، تیر خلاص ناکامی راست جهانی خواهد بود که اگر چنین شود؛ هیچ‌گاه، خوشایند عربستان و اسرائیل و کشورهای عربی و حتی روسیه نخواهد بود.

با قوت گرفتن برجام باب گفت‌وگوهای جدیدی بر سر خاورمیانه، شرق آسیا و سایر نقاط مورد مناقشه، بین قدرت‌ها گشوده خواهد شد که چین هم لاجرم در این گفت‌وگو خواهد بود و جهان به سمت "ثبات هژمونیک چندجانبه‌ای" پیش خواهد رفت و نقش‌آفرینی نهادهای   بین‌المللی به عنوان قوام‌بخش سازوکارهای "ثبات هژمونی چند‌جانبه‌ای" تقویت خواهد شد. 

پیمان‌های تجاری ترانس پاسفیک و نفتا، محیط زیستی پاریس، نظامی ناتو و... احتمالا بازآفرینی خواهند شد و چین هم درنهایت، کنار آمدن با پیمان ترانس پاسفیک را مغتنم خواهد شمرد؛ ولی در مورد دموکراسی با جهان مساله خواهد داشت و اردوغان به عنوان عضو نامتجانس ناتو با چالش جدی با غرب مواجه خواهد شد.

مجلس نمایندگان آمریکا از هم‌اکنون ضدیت خود علیه اردوغان را با صدور قطعنامه مربوط به موضوع نسل‌کشی ارامنه، کلید زده است. تنش بین غرب و پوتین در مورد سوریه، افغانستان و کریمه تشدید خواهد شد. 

همه تحولات فوق در گروی نتایج انتخاباتی است که در انگلستان، آمریکا و ایران، با احتمال زیاد در لبنان، اسرائیل (در صورت عدم‌توفیق بنی گانتس در تشکیل دولت) در پیش است. نتایج انتخابات در کشورهای مذکور، می‌توانند تحولات را به هر یک از دو سوی خوب (به ضرر جریان راست) یا بد (به‌نفع جریان راست) و یا وضعیت میانه خوب تا بد سوق بدهد.

فقط، جامعه‌ مدنی و جریان دموکراسی‌خواهی، با جدیت حضور و مشارکت در انتخابات و یا عدم‌مشارکت، در کشورهای یادشده، در سمت‌گیری مذکور، تعیین‌کننده هستند.

جامعه‌ مدنی و نیروهای اجتماعی دموکراسی‌خواه در ایران، باید در برخورد با انتخابات مجلس پیش‌رو، منافع ملی را در چارچوب تحولات جهان و منطقه، و فونداسیون موازنه موجود که با ترکیب مجلسی با عیار بهتر تقویت خواهد شد؛ برای برداشتن گام‌های بعدی ببیند و تصمیم بگیرند./راهبرد