تلاش کاخ سفید برای عدم رشد جهانی قیمت نفت با ایجاد ائتلاف در خلیج فارس

گفت و گو از عبدالرحمن، فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی: به نظر می رسد که ایالات متحده آمریکا با طرح اعلامی خود برای ایجاد ائتلاف نظامی به منظور اسکورت کردن کشتی های تجاری و نفتکش ها در خلیج فارس، از یک سو به دنبال شکل دهی اجماعی علیه جمهوری اسلامی ایران است و از سوی دیگر تغییر ساختار و اقتضائات نظامی و امنیتی این آبراه مهم را با هدف پررنگ کردن نقش خود در سر می پروراند. اما به واقع این تحرکات و تحولات در صورت وقوع چه آینده ای را برای بازارهای جهانی نفت را رقم خواهد زد؟ دیپلماسی ایرانی پیرامون بررسی این مسئله، گفت و گویی را با  جلال میرزایی، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی صورت داده است که در ادامه از نظر می گذرانید:

پنج شنبه هفته گذشته خبرهایی دال بر تلاش کاخ سفید به منظور تشکیل ائتلاف نظامی در خلیج فارس، تنگه هرمز، باب المندب و خلیج عدن برای اسکورت نظامی کشتی های تجاری و نفتکش ها البته با هزینه امارات متحده عربی و عربستان سعودی شنیده شد. هر چند که پیشتر این تلاش های کاخ سفید رسانه ای شده بود. اما اکنون دور تکاپوی کاخ سفید برای تحقق این امر دو چندان شده است. ذیل این نکته به نظر می رسد که کاخ سفید به دنبال تغییر ساختار امنیتی در خلیج فارس است. اساسا امنیتی شدن این آبراه مهم بین الملی و احتمال مطرح شدن جنگ نفتکش ها چه تاثیری بر مناسبات انرژی منطقه و جهان خواهد داشت؟

اتفاقا بعد از تصمیم کاخ سفید مبنی بر عدم تمدید معافیت های هشت کشور از خرید نفت ایران به منظور به صفر رساندن فروش نفت کشور شاهد برخی تحولات ساختگی در راستای پررنگ کردن ایران هراسی در منطقه خاورمیانه و به خصوص خلیج‌فارس بودیم. یکی از مهم ترین آنها انفجار مشکوک در بندر فجیره بود و دیگری هم حمله مشکوک دیگر به دو نفتکش در دریای عمان. اگرچه بدون شک این اتفاقات برای متهم کردن ایران بود، اما همزمان با آن به شکل جدی التهاب و حساسیت های پررنگی را در خلیج فارس شکل داد و می رفت که شتاب روز افزون در قیمت جهانی نفت را باعث شود. در این راستا بسیاری از کشورها به خصوص خریداران عمده نفت در جهان از این شرایط بسیار نگران بودند و نسبت به آن واکنش نشان دادند و تلاش‌هایی هم برای کاهش تنش و حساسیت در خلیج‌ فارس داشتند. اما کاخ سفید در این میان سعی کرد از این شرایط  دو بهره برداری را ببرد. یعنی واشنگتن در عین حالی که سعی می کرد از این وضعیت حساس امنیتی در خلیج فارس به منظور اجرایی کردن طرح خود در خصوص ایجاد ائتلاف نظامی به منظور اسکورت کشتی های تجاری و نفتکش ها استفاده ببرد، در تلاش بود با پررنگ کردن ایران هراسی در منطقه و سطح بین الملل جریان سازی مد نظر خود را علیه تهران داشته باشد. البته در کنار آن دونالد ترامپ و ایالات متحده آمریکا سعی دارد در این مدت التهابات و حساسیت های خلیج‌ فارس تاثیری بر قیمت نفت نگذارد. چون هر گونه افزایش قیمت نفت باعث شکست تمامی طرح ها و برنامه های ترامپ خواهد شد. اتفاقاً ایجاد ائتلاف نظامی به منظور تامین امنیت در خلیج فارس علاوه بر تقابل با ایران یکی از راهکارهایی است که دونالد در سایه آن سعی دارد مانع از افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی هم شود.
البته تا به اکنون این طرح جنبه عملیاتی به خود نگرفته و کاخ سفید در حال مذاکره و رایزنی برای تشکیل این ائتلاف نظامی است و سعی دارد برخی از کشورهای اروپایی و آسیای جنوب شرقی را به شکل پررنگ در این اجماع دخیل کند. هرچند حضور این بازیگران فرامنطقه‌ای اکنون با اما و اگرهای جدی روبه‌رو است. چرا که بسیاری از این کشورها جزء منتقدین این طرح کاخ سفید هستند. اما اینکه به طور مشخص این تحولات و اقدامات چه تاثیری بر قیمت جهانی نفت خواهد داشت، باید آن را در اقتضائات تحولات آتی در منطقه و خلیج فارس جستجو کرد. اما به هر حال این مسئله نمی تواند تأثیر منفی جدی بر قیمت جهانی نفت داشته باشد.

پس به باور شما امنیتی شدن خلیج فارس در سایه این طرح نمی تواند باعث افزایش قیمت جهانی نفت شود؟

همانگونه که گفتم اگرچه منطقه در شرایط حاضر دچار حساسیت های بسیار جدی است. اما دونالد ترامپ در سایه این ائتلاف نظامی سعی دارد مانع از افزایش قیمت شود. چون به هر حال کاخ سفید در تلاش است با اسکورت کشتی های تجاری و نفتکش ها این اطمینان را بدهد که خلیج فارس و تنگه هرمز در سایه حضور ائتلاف نظامی با محوریت آمریکا از امنیت لازم برخوردار است. پس اگر کاخ سفید بتواند این امر را محقق کند، نمی توان به شکل جدی شاهد افزایش قیمت نفت باشیم، مگر اینکه اتفاقات غیر مترقبه ای در خلیج فارس روی دهد و تمامی برنامه‌های طرفین را به هم بریزد.

در سایه همین نکته پایانی شما اساسا امنیتی شدن خلیج فارس می‌تواند به درگیری کوتاه مدت موقتی و کم شدت و یا طولانی مدت بینجامد؟

یقیناً ایجاد ائتلاف نظامی در خلیج فارس ساحت اصطکاک طرفین را افزایش می دهد و با افزایش سطح اصطکاک نیرو ها امنیتی و نظامی در خلیج فارس می توان احتمال هرگونه درگیری را داد اما در عین حال من معتقدم که طرفین هم به یک هوشیاری و هوشمندی دست یافته‌اند. چرا  که از یک سو ایالات متحده آمریکا به هزینه بسیار بالای هرگونه درگیری با ایران واقف شده و از آنسو تهران هم هیچگاه به دنبال تنش با هیچ کدام از بازیگران نبوده است مگر اینکه به حریم ایران تجاوز شود. در آن صورت پاسخ تهران قاطع و کوبنده خواهد بود. در این صورت یقیناً باید شاهد افزایش قیمت نفت باشیم.

با این تفاسیر جریان سازی اخیر رسانه‌ای مبنی بر اقدام تهران در حمله به نفتکش انگلیسی در خلیج فارس را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا با این دست اقدامات آمریکا به دنبال درگیر کردن ایران است؟ نقش و جایگاه انگلستان چیست؟ 

بعد از سفر سال ۲۰۱۷ دونالد ترامپ به ریاض و برنامه‌های جدی ایالات متحده برای ایجاد یک ائتلاف نظامی و امنیتی در قالب ناتوی عربی علیه جمهوری اسلامی ایران با محوریت شورای همکاری خلیج فارس، برنامه های جدی برای درگیر کردن تهران از جانب این بازیگران ریخته شد. اما تنش درون عربی که در نهایت به درگیری قطر با عربستان و امارات انجامید، عملا شورای همکاری خلیج فارس را به بن بست رساند و برنامه واشنگتن در خصوص تشکیل ناتوی عربی نیز به شکست کشیده شد. 
از آن طرف چون که دونالد ترامپ سعی دارد با ایران هراسی در منطقه خلیج‌فارس، اهداف و منافعش را در سایه درگیر کردن ایران محقق کند، به حضور دیگر کشورها نیاز دارد. چرا که ایالات متحده در قالب ایران هراسی سعی دارد اجماع جهانی را شکل دهد. اما چنان که قبل تراشاره داشتم تا به اکنون هیچ کدام از کشورهای اروپایی و یا آسیای جنوب شرقی با این طرح آمریکا همراهی نکرده اند، مگر انگلستان. البته انگلستان هم به واسطه استعفای ترزا می و انتخابات حساس پیش رو در تعیین رئیس حزب محافظه‌کار و نخست وزیر آینده این کشور به شدت نیازمند به حفظ مناسبات با ایالات متحده آمریکاست. از این‌رو لندن به ناچار در این مدت همراهی خود را با سیاست های ایالات متحده آمریکا اعلام کرده است. مضافا این که ترامپ سعی دارد با استفاده از مهره و ابزار انگلستان دیگر کشورها مانند آلمان و فرانسه را هم در این خصوص درگیر کند.

اخیرا هم خبرهایی از طرحی در خصوص پیش فروش نفت ایران از جانب کمیسیون متبوع شما شنیده شد. این طرح در شرایط تحریمی حتی با فاصله زمانی دو یا سه ساله می تواند عملیاتی شود؟

متاسفانه باید عنوان کنم که این پیشنهاد برخی از دوستان در کمیسیون انرژی یک طرح بسیار خام و نپخته است. چرا که این طرح در زمانی قابل اجراست که میزان تولید و عرضه نفت خام کم باشد و در آن سو میزان تقاضا زیاد باشد. لذا کشورهای خریدار پیش خرید نفت در بازه های زمانی چند ماه یا چند سال را مطرح می کنند و به تبع آن هم کشورهای صادرکننده نفت نیز پیش فروش نفت خود را خواهند داشت. اما اکنون شرایط برای ایران دقیقاً برعکس است. چون در سایه تحریم‌های ظالمانه و یکجانبه ایالات متحده آمریکا عملاً  کشورها و واردکنندگان مهم نفت امکان خرید نفت از ایران را ندارند، در صورتی که تهران آمادگی صادرات نفت به هر میزانی را دارد. ولی مشکل تحریم ها است. لذا این طرح عملاً خالی از محتوا است و هیچ گونه تناسبی با شرایط و اقتضائات کنونی ندارد.

در کنار این مسائل اخیراً حواشی امنیتی برای وزارت نفت شکل گرفته است. مضافا بر آن واکنش هایی هم از طرف وزیر نفت در خصوص ارائه برخی اطلاعات و آمار فروش نفت هم مطرح شده است. ارزیابی شما در این خصوص چیست؟

متاسفانه این دست اقدامات و مواضع بیشتر در سایه تلاش ها برای تحت الشعاع قرار دادن وزارت نفت، به خصوص شخص آقای مهندس زنگنه، وزیر محترم نفت است. چنانکه ایشان عنوان داشتند در شرایط حساس کنونی که کشور با شدیدترین و بی سابقه ترین تحریم های ایالات متحده آمریکا به خصوص در صنعت نفت رو به رو است اساسا مطرح کردن میزان فروش، کانال‌ فروش، شیوه دور زدن تحریم ها و دیگر مسائل تنها کمک به دشمنان این آب و خاک می‌کند. من معتقدم که باید اجازه دهیم وزارت نفت و شخص مهندس زنگنه برنامه‌های خود را در تقابل با تحریم‌های ایالات متحده آمریکا در یک فضای آرام و با تمرکز کافی پی بگیرد. در این راستا ما باید با کمترین حاشیه سازی مانع از اتلاف انرژی این وزارتخانه در تنش و اختلاف نظر با دیگر نهادها شویم. 
یقینا در ایران دوستی، میزان بهره وری و لیاقت مهندس زنگنه شکی وجود ندارد و به نظر من در شرایط حساس کنونی ایشان بهترین گزینه برای تصدی وزارت نفت است. از آن سو شخص وزیر به روشنی نشان داده که اهل مشورت، گفت و گو و هم اندیشی است و در این راستا تلاش هایی نیز برای استفاده از ظرفیت دیگر نهادها به منظور بهره وری هر چه بیشتر وزارت نفت داشته است. پس باید اجازه دهیم که این وزارتخانه کلیدی در این شرایط حساس به وظایف خود عمل کند. اگر نمی توانیم به شخص وزیر و این وزارتخانه کمک کنیم، حداقل مانع تراشی هم نکنیم. البته اگر نقدهایی که به شخص وزیر وارد می‌شود، انتقاداتی معطوف به اصلاح باشد، بسیار کارساز است. اما به نظر من در این شرایط انتقادات برخی از دوستان و جریان ها فقط به منظور تخریب وزارت نفت و شخص وزیر انجام می گیرد.