تلاش امریکا برای ایجاد شکاف در دولت و حاکمیت با اقدام در تحریم‌ رهبری و ظریف

گفت و گو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 
دیپلماسی ایرانی – وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریکا در اقدامی بی‌سابقه اعلام داشت که طی روزهای آتی به دنبال تحریم محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران است. این در حالی است که مقام معظم رهبری و تنی چند از فرماندهان نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست تحریم‌های ایالات متحده آمریکا قرار گرفتند. اما واکنش دونالد ترامپ بیش از آن که خروجی ملموسی داشته باشد، به باور بسیاری از کارشناسان یک نمایش سیاسی و دیپلماتیک در برابر اقدام جمهوری اسلامی ایران در ساقط کردن پهپاد متجاوز آمریکایی است. دیپلماسی ایرانی برای بررسی این مسئله، گفت و گویی را با احمد بخشایش اردستانی، دکترای علوم سیاسی دانشگاه "نیو ساوت ولز" استرالیا، نماینده مجلس نهم و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و کارشناس مسائل بین الملل و پژوهشگر حوزه امنیت ترتیب داده است که در ادامه می خوانید:

در راستای اقدام وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریکا در تحریم مقام معظم رهبری و نیز برخی شخصیت ها و فرماندهان نظامی سپاه پاسداران و همچنین احتمال تحریم وزیر امور خارجه برخی بر این باورند این واکنش در راستای تحولات جاری در منطقه، به خصوص بعد از اقدام تهران در ساقط کردن پهپاد متجاوز آمریکایی و پاسخ به سفر آبه شنیزو، نخست وزیر ژاپن بوده است. ارزیابی شما در این خصوص چیست؟

بدون شک مسئله به همین اتفاقات و تحولات جاری در خلیج فارس باز می‌گردد. چون مواضع صریح مقام معظم رهبری در سفر میانجیگرایانه آبه شینزو، نخست وزیر ژاپن و نیز اقدام درست و به موقع نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران در سرنگون کردن پهپاد متجاوز آمریکایی در کنار سخنان و واکنش‌های دونالد ترامپ در برابر این اقدام سبب تحقیر جدی ایالات متحده شد و به تبع آن برای جهان ثابت شد آمریکا آن گونه که در مواضع خود اظهار می کند تمایل و توان تنش نظامی با جمهوری اسلامی ایران را ندارد، چرا که به واقع بر تبعات منفی آن به خوبی واقف است. لذا از هرگونه شرایط و بستری برای شکل گیری یک تنش نظامی جلوگیری می کند. اما از آن طرف دونالد ترامپ برای حفظ وجهه خود در یک اقدام انتحاری و بدون منطق سیاسی و دیپلماتیک مقام معظم رهبری و برخی از فرماندهان سپاه پاسداران را در لیست تحریم های خود قرار داد تا بدین وسیله  به زعم خود پاسخی به اقدام تهران در سرنگونی پهپاد آمریکایی داشته باشد. به بیان دیگر این اقدام آمریکا در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در این کشور تنها و تنها مصرف داخلی دارد و از این رو کاخ سفید به دنبال یک واکنش نمایشی و سمبلیک در برابر اقدامات جمهوری اسلامی ایران بود تا  بتواند افکار عمومی داخلی آمریکا را به یک اقناع برساند که توانسته است واکنش قاطعی به اقدامات اخیر تهران داشته باشد.

نکته بسیار مهمی که در خصوص اقدام اخیر ایالات متحده آمریکا وجود دارد این است که به نظر می رسد مقام معظم رهبری و برخی از فرماندهان سپاه در فهرست تحریمها قرار دارند و قرار است که وزیر امور خارجه طی روزها آتی به لیست تحریم ها افزوده شود؛ آیا امکان دارد که اساساً تحریم رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران یک بلوف سیاسی باشد، چرا که این اقدام در تقابل با برنامه دونالد ترامپ برای مذاکره با ایران است؟

این سوال شما بسیار مهم است و حاوی چند نکته جدی است؛ اول اینکه دونالد ترامپ در طول مدتی که در کاخ سفید حضور دارد به دنبال ایجاد یک سر میان دولت و حاکمیت، دولت و ملت و ملت و حاکمیت بوده است. اتفاقاً زمانی که مقام معظم رهبری و برخی از فرماندهان سپاه را تحریم می‌کند، اما تحریم وزیر امور خارجه به آینده موکول می شود در واقع حرکت موذیانه کاخ سفید در راستای ایجاد شکافی جدی میان دولت و حاکمیت است. به دیگر بیان ترامپ سعی دارد که با این فاصله زمانی شکافی جدی میان دولت و حاکمیت ایجاد کند. اما نکته بسیار مهم تر این است که اساساً تمام اقدامات دونالد ترامپ در قالب تحریم، تهدید، پیشنهاد میانجیگری و نظایر آن صرفا به منظور محدود کردن و فشار بیشتر بر جمهوری اسلامی ایران است تا بتواند این فشارها را در مذاکره مدنظر خود به جمهوری اسلامی ایران بفروشد و نتایج خود را برای پیروزی در انتخابات پیش رو کسب کند. از این رو اساسا مسئله تحریم وزیر امور خارجه و موکول کردن آن به روزهای آتی می‌تواند نشان از این داشته باشد که احتمالا این اقدام در حد یک شعار سیاسی باقی خواهد ماند و کاخ سفید چندان تمایلی به اجرایی کردن آن ندارد. چرا که منطقی آن است کاخ سفید دست به چنین اقدامی در تحریم وزیر امور خارجه نزند تا منافذ دیپلماتیک برای مذاکره مدنظرش باز باشد.

به تحولات و اقدامات جمهوری اسلامی ایران طی روزها و هفته‌های اخیر اشاره شد. آیا پس از ساقط کردن پهپاد متجاوز آمریکایی، پاسخ تهران به سفر نخست وزیر ژاپن و نزدیک شدن به گام دوم تهران در کاهش تعهدات هسته ای خود پس از پایان ضرب الاجل ۶۰ روزه، ایالات متحده آمریکا با این اقدام خود در تحریم جدیدش به دنبال تحریک ایران برای انجام اقدامات بیشتر است تا بتاوند علیه آن به یک اجماع جهانی برسد؟

بله این گونه هم می‌توان برداشت کرد. چراکه یقیناً ایالات متحده آمریکا و شخص دونالد ترامپ در هیچ کدام از حوزه‌های سیاست خارجی خود دستاورد چندان روشنی نداشته؛ نه توانسته است که بحران کره شمالی را به نتیجه برساند، نه توانسته است در خصوص ونزوئلا کاری انجام بدهد. در مقابل چین، روسیه و کشورهای اروپایی هم دستاورد ملموسی را علیرغم جنگ تعرفه ایش شکل نداد. در قبال مسئله و تحولات خاورمیانه مانند ایران و معامله قرن هم با نشست بحرین نتوانست کاری از پیش ببرد. بنابراین شرایط روز به روز برای کاخ سفید بحرانی تر می شود. چون از آن سو، هم نخبگان جمهوری خواه به شدت منتقد سیاست خارجی دونالد ترامپ هستند و هم این که دموکرات ها هم با گزینه های جدی مانند جو بایدن به دنبال شکست ترامپ در انتخابات پیش رو هستند. بنابراین دونالد ترامپ از هر طریقی می‌خواهد شرایط را برای کسب دستاوردی در خصوص پرونده ایران شکل دهد. یعنی یا با افزایش فشار بر ایران، تهران را تحریک کند که با انجام اقداماتی ائتلاف و اجماع جهانی را علیه او شکل دهد و یا جمهوری اسلامی را مجبور به مذاکره کند. البته در این شرایط حساس زمانی و نزدیک شدن به ایام انتخابات، دونالد ترامپ چندان به نتیجه و خروجی مذاکرات اهمیت نمی‌دهد و تنها به خود نفس مذاکره با مقامات ایرانی بسنده می کند. چون در این صورت این گونه القا می کند که اقدامات و تحریم های وی باعث شده است که تهران به ناچار پای میز مذاکره با وی بنشیند. اما به نظر نمی رسد که اقدام اخیر کاخ سفید در تحریم مقام معظم رهبری، برخی از شخصیت‌های نظامی و نیز احتمال تحریم وزیر امور خارجه در این راستا تعبیر و تفسیر شود. چون این اقدام کمکی به تحقق اهدافش نمی کند، مگر این که برخی از نهادهای اقتصادی وابسته به نهاد رهبری در راستای این تحریم ها شناسایی شوند. در آن صورت این اقدام می تواند مشکلاتی را برای کشور ایجاد کند. اگر این چنین شود می توان گفت تحریم مقام معظم رهبری در راستای افزایش فشارها بوده است، در غیر این صورت تصمیم وزارت خزانه داری آمریکا چیزی جز یک عملیات اقدام انتحاری و بی منطق در پاسخ به شرایط کنونی نبوده است.