نتیجه انتخابات اتحادیه اروپا؛ ۲۸ کشور با ۲۸ دیپلماسی متفاوت

گفت و گو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی – اگرچه نتایج نهایی انتخابات پارلمانی اتحادیه اروپا به صورت قطعی مشخص نشده است و پروسه شمارش آراء در برخی از کشورها کماکان ادامه دارد، اما به باور بسیاری از کارشناسان حوزه اروپا با افزایش نفوذ جریان‌های راست رادیکال و پوپولیستی باید شاهد تغییر چهره پارلمانی این اتحادیه باشیم. اما به واقع این مسئله چه تاثیری بر سیاست های اتحادیه اروپا خواهد داشت؟ آیا به واقع زنگ فروپاشی این اتحادیه با قدرت گیری جریان‌های راست رادیکال به صدا درآمده است؟ در این صورت جایگاه و نفوذ اتحادیه اروپا در مناسبات جهانی با چه اقتضائاتی روبه رو خواهد بود؟ دیپلماسی ایرانی برای پاسخ به این سوالات و پرسش هایی از این دست، گفت و گویی را با پیروزی ایزدی، کارشناس و تحلیلگر مسائل اروپا ترتیب داده است که در ادامه از نظر می گذرانید:

اگرچه برخی از کشورهای اتحادیه اروپا در حال شمارش آرای انتخابات پارلمانی این اتحادیه هستند، اما بسیاری از کارشناسان و حتی سران و مقامات اتحادیه اروپا نگران افزایش کرسی های جریان‌های راست افراطی و پوپولیستی در پارلمان اتحادیه اروپا هستند. از نگاه شما با توجه به شواهد و قرائن با شمارش نهایی آراء چهره پارلمان اتحادیه اروپا تا چه اندازه تغییر خواهد یافت؟

اگر چه هنوز نتایج نهایی و قطعی انتخابات پارلمانی اتحادیه اروپا مشخص نشده است و بسیاری منتظر شمارش آراء هستند، ولی در کل می توان این گونه گفت که جریان های اصلی سیاسی در پارلمان اتحادیه اروپا کرسی های خود را از دست خواهند داد. به عبارت دیگر احزاب سنتی حاضر در پارلمان اروپا، اعم از چپ و راست میانه، شمار قابل توجهی از کرسی‌های خود را از دست می‌دهند. با این حال این دو جریان احتمالا کماکان دو گروه پارلمانی اصلی در پارلمان را در دست خواهند داشت. نکته قابل اعتنای دیگر این است که در بسیاری از کشورهای اروپای شرقی و مرکزی، بر خلاف پیش‌بینی‌ها احزاب راست افراطی و جریان‌های پوپولیست نتوانستند پیروز انتخابات باشند. با این حال و به طور متوسط بیشتر این جریان‌ها شمار کرسی‌های خود را در پارلمان اروپا افزایش می‌دهند که پیشروی این جریان به‌ویژه در فرانسه، ایتالیا و بلژیک قابل توجه است.
در این راستا حزب ملی‌گرای مارین لوپن در رقابت با حزب جمهوری به پیش امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه به پیروزی رسیده است. در کنار آن شاهد پیروزی حزب برگزیت به رهبری نایجل فاراژ در انگلستان هستیم که به نظر آخرین تجربه انگلستان در انتخابات پارلمانی اتحادیه اروپا باشد. در ایتالیا هم ائتلافی از همین احزاب راست تندرو به نام لگا قدرت را در دست گرفتند. در بلژیک نیز احزاب متعدد "فلامان" توانستند شرایط را دگرگون کنند. در کشورهای مانند لهستان و مجارستان هم که مناسبات چندان مناسبی با سیاست‌های اتحادیه اروپا ندارند به نظر می رسد که جریان های راست کرسی های اتحادیه اروپا را در دست بگیرند. لذا در مجموع حدود ۲۳ تا ۳۳ درصد کرسی های پارلمان اتحادیه اروپا به این جریان ها اختصاص پیدا خواهد کرد. البته در این میان برخی از طرفداران جریان‌های چپ نیز کرسی های خود را افزایش داده اند. لذا یقینا باید تا فصل آخر انتخابات یعنی اعلام نتایج نهایی منتظر باشیم که این انتخابات تا چه اندازه چهره پارلمان این اتحادیه را تغییر می دهد؟ اما به دلیل آن که هنوز جریان های سنتی قدرت را در این پارلمان در دست دارند، تغییرات چندان اساسی و جدی نخواهد بود.

ولی در نهایت نتایج انتخابات بدون تبعات نخواهد بود؟

بله. در این رابطه اولین پس‌لرزه سیاسی این انتخابات، دستور نخست‌ وزیر یونان برای برگزاری انتخابات زودهنگام داخلی در پی‌ شکست در روز یکشنبه است.  به هر حال باید پذیرفت که بعد از بحران مالی سال ۲۰۰۸ میلادی و به موازاتش بحران مهاجرت شکاف‌های جدی در اتحادیه اروپا به وجود آمد. از یک طرف بحران مالی باعث شد که شکاف بین شمال و جنوب اتحادیه اروپا شکل بگیرد و در کنار آن بحران مهاجرت چالش های جدی را بین شرق و غرب اروپا به وجود آورد. بنابراین مسیری که اکنون اتحادیه اروپا در حال طی کردن آن است به نظر دور شدن از روند و پروسه هم‌گرایی است و بیشتر به سمت شکل گیری اروپای ملت‌ها در حال حرکت است. پس به جز دولت هایی مانند آلمان و فرانسه بیشتر کشورهای این اتحادیه تمایل دارند که حاکمیت های آنان در دل این اتحادیه حفظ و تقویت شود. چون این کشورها معتقدند برخی از سیاست‌های اتحادیه اروپا به خصوص در حوزه مالی، اقتصادی، پولی و مهاجرتی که به آنان دیکته شده است باید تغییر یابد. چرا که این سیاست ها عملاً به ضرر آنها تمام شده است. لذا این کشورها تمایلی ندارند از این سیاست ها پیروی کنند. پس اگر این جریان ها قدرت را در دست بگیرند که به نظر محتمل است، تبعاتی را برای اتحادیه اروپا در پی خواهد داشت.

پس در یک سناریوی بدبینانه آیا زنگ ها برای فروپاشی اتحادیه اروپا به صدا درآمده است؟

اگر ما منتظر باشیم که در آینده‌ای نزدیک شاهد فروپاشی اتحادیه اروپا باشیم احتمال آن بسیار بعید است. چنان که اشاره شد اکنون اتحادیه اروپا به سمت تقویت جایگاه و نفوذ دولت ها حرکت می کند و دیگر آن نگاه همگرایانه و تعمیق محور برای تشکیل کلونی واحد اقتصادی و سیاسی بر باد رفته و تمام امیدها برای تشکیل ایالات متحده اروپا عملاً نقش بر آب است. اما با این وجود در آینده نزدیک و حتی در میان مدت شاهد فروپاشی اتحادیه اروپا نخواهیم بود. حتی زمانی بحث خروج از اتحادیه اروپا که در دستور کار احزاب راست رادیکال بود، اکنون از دستور کار آنها خارج شده است، هرچند که امکان دارد برخی از همین احزاب هنوز خواهان خروج از منطقه یورو یا شینگن باشند، اما اصل ماهیت اتحادیه اروپا را قبول کرده و به دنبال خروج از آن نیستند. چون با توجه به تبعات این خروج برای انگلستان و نیز نگرانی های افکار عمومی اروپا، احزاب راست رادیکال به دنبال ایجاد فاصله با مردم نیستند. چرا که بحث خروج از اروپا یک موضوع رادیکال است که می‌تواند باعث ایجاد فاصله میان این احزاب با مردم شود و به اقتصاد این کشورها لطمات جدی وارد کند. 

اما در پس این شرایط برخی از کارشناسان معتقدند که امکان دارد اختلافات میان تروئیکای اتحادیه اروپا یعنی فرانسه انگلستان و آلمان شکل گیرد این مسئله تا چه اندازه می تواند به واقعیت نزدیک باشد؟

بله این امکان وجود دارد. چنانی که اشاره کردم اکنون مردم انگلستان آخرین تجربه حضور در انتخابات پارلمانی اتحادیه اروپا را تجربه می کنند. چون در آینده ای نزدیک باید شاهد پاره شدن این تروئیکا با جدایی انگلستان باشیم. در کنار آن مناسبات برلین - پاریس هم با اما و اگرهای جدی روبه روست، به خصوص که پیشنهاد امانوئل مکرون برای ایجاد یک بودجه مشترک و شکل گیری یک وزیر دارایی مشترک برای اتحادیه اروپا از جانب برلین هم با مخالفت مواجه شد.
از طرف دیگر آلمان هم تمایل دارد انتقال پولی از برلین به کشورهایی انجام بگیرد که با بحران مالی روبه رو هستند هر چند که خود این سیاست از جانب رای دهندگان هم با استقبال روبه‌رو نشد، چون این پول ها نهایتا باید از جیب مالیات دهندگان آلمانی خارج شود. پس می بینید در این شرایط آینده اتحادیه اروپا، نه برای خود فرانسه و نه برای آلمان هم چندان روشن و امیدوار کننده نیست. در نتیجه آن محور آلمان - فرانسه به عنوان موتور محرکه اتحادیه اروپا مانند سال های گذشته عمل نخواهد کرد. لذا شرایطی که اکنون برای اتحادیه اروپا در حال شکل گیری است، بازگشت به همان سال‌های ابتدایی حیاتش است که اتحادیه اروپا یک اتحادیه اقتصادی، بازار مشترک اروپایی و در نهایت یک اتحادیه گمرکی بود. لذا به نظر می رسد که در آینده این اتحادیه گام های بیش از این را برای تعمیق مناسبات سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی بر ندارد.

در سایه این نکاتی که شما اشاره داشتید آیا جایگاه و وزن اتحادیه اروپا در مناسبات جهانی تحت الشعاع قرار خواهد گرفت؟

به هر حال نظام بین الملل، نظامی در حال گذار است. لذا کشورهای مانند فرانسه و به خصوص ماکرون در قالب اتحادیه اروپا به دنبال آن بود که جهانی چند قطبی را با حضور این اتحادیه شکل دهد. اما با توجه به آن که اختلافات داخلی اتحادیه اروپا در حال پررنگ شدن است و هر کشور به دنبال سیاست های خاص خود است، اتحادیه اروپا به عنوان یک قطب سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی نمی‌تواند در جهان چند قطبی عمل کند. چون این اتحادیه با این تشتت آراء نمی تواند یک سیاست واحد و دیپلماسی هماهنگ را شکل دهد. اکنون ۲۸ عضو اتحادیه اروپا البته با احتساب انگلستان، ۲۸ سیاست و دیپلماسی متفاوت را در پیش گرفته اند که هر کدام خروجی متفاوتی را دارد، به همین دلیل تاثیر گذاری آنها در معادلات بین المللی تضعیف خواهد شد، به رغم آن که این اتحادیه در مقوله اقتصادی هنوز قدرت مهم جهانی به شمار می رود، اما به لحاظ سیاسی و دیپلماتیک این قدرت رو به افول خواهد بود. یعنی قدرت سیاسی این اتحادیه متناسب با قدرت اقتصادی آن نخواهد بود.