آسیب جنگ نیابتی جای خرابکاری داعش را می‌گیرد؟

دیپلماسی ایرانی: همانطور که داعش به آرامی از سوریه بیرون رانده می شود، دشمنان اش قلمروهایی که آنها پشت سر خود رها کرده اند، مال خود می کنند. شورشی های سوریه که از سوی ائتلاف به رهبری آمریکا حمایت می شوند در برابر دولت بشار اسد قرار دارند که مورد حمایت روسیه و ایران است. این دو در رقابتی برای کنترل موقعیت هایی باقی مانده هستند که با ضعف گروه های افراطی به زودی از دست آنها بیرون خواهد آمد. با اینکه به نظر هدف یکسان است اما رقبا برای رسیدن به اهداف و منافع خود با هم در رقباتند و حاضر نیستند تا این منافع را در خطر نابودی قرار دهند.

برای دولت دمشق ایجاد فشار در مرزهای شرقی مهم است. نیروهای آنها در دیرالزور، که از سال 2014 تحت حکومت داعش بود، مشغول فعالیت هستند. وضعیت دولت در میان متحدان وفادار رشد قابل ملاحظه ای داشته است و برخی اعتراضات به عملکرد آنها نیز شنیده نمی شود چرا که دولت اسد به سختی تحمل هرگونه انتقادی را دارد.

علاوه براین، اختلاف نظرهای رایج بیشتر در مناطق پرجمعیت غرب کشور دیده می شود. نیروهای وفادار تلاش زیادی دارند و منابع زیادی را خرج می کنند تا وحدت در سراسر کشور را حفظ کنند. پیوند دمشق با شرق و شمال شرقی کشور از اهداف اصلی دولت سوریه برای احیای مجدد کنترل کامل بر کشور است. باید توجه کرد که منابع انرژی و منابع کشاورزی فراوانی در این مناطق وجود دارد.

ایران بزرگترین متحد دولت سوریه است هرچند هدف های متفاوتی دارد. ایران امید دارد تا با تقویت تدارکات و توانایی های خود در منطقه، راهی از تهران به دمشق و ساحل مدیترانه باز کند. این هدفی است که وفادران به حکومت اسد نیز در امکان پذیر شدن آن به تهران کمک می کنند. همان طور که مشخص است ایران به طور کامل به حمل و نقل دریایی (که واکنش نیروی دریایی اسرائیل را در بر دارد) و حمل و نقل هوایی (که ظرفیت پنهان کاری آن محدود است) برای تحویل تجهیزات به نیروهای وفادار در سوریه و حزب الله لبنان، متکی است. یک مسیر زمینی می تواند به میزان قابل توجهی تجهیزات و پرسنل ایران را در منطقه در جهت ایجاد پیوندهای گسترده تر در خاورمیانه، گسترش دهد. ایران مدت هاست که این پروژه بلندپروازانه را آغاز و در آن سرمایه گذاری کرده است اما این پروژه تنها در صورتی میسر خواهد شد که بتواند شرکای سوری اش را در مرز عراق کنترل کند.

روسیه در این میان از امتیازات کمتری در این مسابقه میان متحدان برای رسیدن به اهداف، برخوردار خواهد بود. با اینکه روسیه عمیقا در نقش تهاجمی در خاورمیانه فرو رفته اما هنوز همکاری آنها کنترل شده و اندازه گیری شده است. برخلاف ایران، روسیه به یک استراتژی جدی در مرز عراق نیاز ندارد. اما این به این معنا نیست که از این فرصت برای گرفتن امتیاز از ایالات متحده امتناع خواهد کرد. در حقیقت ارتش آمریکا بارها و از طریق دادن امتیاز به روسیه و استفاده از این کانال فریبکارانه، از روس ها خواسته است تا نیروهای وفادار به ایران و مورد حمایت تهران را از نزدیک شدن به مواضع حیاتی در شرق منطقه بازدارند. اگرچه چندان مشخص نیست که روسیه چقدر و تا چه زمانی بر نیروهای وفادار به ایران تسلط داشته باشد و آنها را از حرکت به سوی شرق منصرف کند.

در سراسر میدان نبرد سوریه، هدف اصلی ایالات متحده روی شکست دادن داعش متمرکز شده است. جنبش های وفادار در شرق نگرانی بعدی واشنگتن است تنها در صورتی که نیروهای ائتلاف به رهبری ایالات متحده بتوانند گروه های افراطی را از بین ببرند. در حال حاضر این عملیات به دو دسته تقسیم می شوند: حمله به رقه که توسط نیروهای دموکراتیک سوریه هدایت می شود و خیزش آرام به شمال شرقی و به سمت دره رود فرات به رهبری برخی گروه های شورشی مانند مغوا الطورا. با نزدیک شدن نیروهای وفادار به نیروهای ائتلاف در این مناطق، خطر درگیری طرفداران اسد و مخالفان اسد یا ایجاد اخلال در عملیات ضد داعش در منطقه به طور پیوسته در حال افزایش است.

در واقع حوادث قابل توجهی نیز رخ داده است. در طی چند هفته گذشته، حملات توپخانه ای نیروهای وفادار به اسد و حملات هوایی به طور رسمی مواضع نیروهای دموکراتیک سوریه در نزدیکی شهر استراتژیک طبلا را مورد هدف قرار داده است. در روز 18 ژوئن نیز ایالات متحده یک هواپیمای جنگی Su-22 سوری را سرنگون کرد. روز بعد روسیه اعلام کرد که کانال ارتباطی خود با نیروهای ایالات متحده را تعلیق خواهد کرد و تهدید کرد که هواپیماهای خود را در فضای هوایی غرب فرات به پرواز در خواهد آورد.

همان طور که نیروهای سوریه به سمت مرز حرکت می کنند، حمله آنها سه طرفه خواهد بود. اولین عنصر واحد نخبه وفاداری به نام نیروهای ببر خواهند بود که با نیروهای دموکراتیک سوریه در رقه درگیر می شوند. دومین و شاید مهمترین عنصر نیروهایی متشکل از وفادران به روسیه و ایران خواهند بود که در امتداد بزرگراه M20 از پالمیرا به سمت دیرالزور حرکت می کنند. این نیروها جاده مورد نظر ایران از تهران به دمشق را ایجاد خواهند کرد. عنصر سوم و نهایی نیروهای وفادار به اسد خواهند بود که در منطقه الطائف در نزدیکی مرزهای سوریه، اردن و عراق مستقر می شوند و کار آنها حفظ امنیت بزرگراه دمشق ـ بغداد خواهد بود.

مهم نیست که چه کسی برنده مسابقه رسیدن به مرزهای عراق می شود بلکه بزرگترین خطر برای همه طرفدران در چند ماه آینده تهدید رو به افزایش در درگیری بین نیروهای وفادار به اسد و شورشیان حمایت شده از سوی ایالات متحده است. رقابتی که به جنگ نیابتی بزرگی در سرزمین سوریه بدل خواهد شد. با رویکرد سپاه پاسداران ایران در سوریه، حملات ترورسیتی در تهران و تلاش برای گرفتن انتقام چنین حملاتی و تحریم های جدید ایالات متحده علیه ایران، اگرچه کاهش قدرت داعش و از بین رفتن محدوده گروه های افراطی خبری خوشحال کننده است اما نبرد نیابتی دو طرف در منطقه می تواند به همان اندازه مرگبار و خطرناک باشد و شرق سوریه را به خاکستر تبدیل کند.

منبع: استراتفور/ مترجم: روزبه آرش