تلاش ترکیه برای حفظ رابطه با ایران

به گزارش فارس، «اندیشکده بررسی نظامی حوزه خلیج و آسیای نزدیک» در مقاله ای به قلم «دانیال وگنر» (از اعضای «سی یی او» در «کانتری ریسک سلوشنز» و نویسنده کتاب «مدریت بحران کشور») و «گئورگیو کافیرو» (تحلیل گر «سی آر اس») می نویسد: علیرغم کمبود منابع انرژی طبیعی، ترکیه در دهه اخیر پیشرفت خوبی داشته است. آنکارا نیاز انرژی خود را از کشورهای مختلف تامین کرده و همواره خود را به عنوان مرکز انرژی معرفی می نماید. موقعیت ژئواستراتژیک ترکیه دستیابی به این هدف را دشوار می سازد.

با این حال، این کشور توانست میان دریافت و مدیریت منابع انرژی خود تعادل برقرار کند. تاثیرگذاری اندک دولت ترکیه بر تحولات منطقه، این کشور را به اتخاذ تصمیمات دشوار در بخش سیاست خارجه وادار می سازد  تا از این طریق به اهداف بلند مدت خود در بخش انرژی دست یابد.

 *تلاش ترکیه در جهت بدل شدن به مرکز انرژی دنیا

 ترکیه حدود 91 درصد از نفت و 96 درصد از گاز طبیعی مورد نیاز خود را وارد می کند. در سال 2011 ترکیه 51 درصد از نفت و 55 درصد از گاز مورد نیاز خود را به ترتیب از ایران و روسیه وارد کرده است. از سرگیری مجدد صادرات نفت و گاز عراق به عنوان یکی از بزرگترین صادرکنندگان نفت و گاز دنیا، برای ترکیه این فرصت را فراهم کرده که خود را به عنوان واسته میان خلیج فارس و بازارهای اروپایی مطرح کند.

با این حال، رابطه میان ترکیه، عراق و دولت محلی کردستان، تجارت انرژی با عراق را پیچیده کرده است. این امر، در دراز مدت نگرانی هایی را در مورد پایداری انتقال خط لوله نفت عراق و ترکیه به همراه دارد. این خط لوله روزانه 400000 هزار بشکه نفت را به بندر «سیهان» در جنوب ترکیه ارسال می کند. نبرد دائمی دولت ترکیه با جدائی طلبان کرد، رابطه عراق و ترکیه را با چالش هایی رو به رو می سازد.

کشف منبع جدید گازی 122 تریلیون متر مکعبی در سواحل اسرائیل و قبرس، افق جدیدی را فرا روی ترکیه قرار می دهد. آنکارا می تواند با استفاده از موقعیت پیش آمده به تلاش خود برای تبدیل شدن به یکی از مراکز انرژی جهان ادامه دهد. مقامات ترکیه از تشکیل سازمان همکاری انرژی در شرق مدیترانه بدون عضویت ترکیه استقبال نخواهند کرد.

موقعیت لجستیکی ترکیه به گونه ای است که احداث خط لوله گاز میان قبرس و یونان از طریق قلمروی دریایی مورد مناقشه ترکیه هزینه کمتری در بر خواهد داشت. احداث خط لوله مستقیم میان قبرس و یونان احتیاج به لوله گذاری بیشتری دارد و برای اتصال به مجمع الجزایر دودکانز در عمق 1.5 مایلی دریا قرار می گیرد. ممکن است، مشکلات مالی و منافع بلند مدت یونان، این کشور را وادار به همکاری با ترکیه نماید.

مناقشه قبرس، ترکیه را با دشواری هایی رو به رو می سازد. به دنبال انتشار خبر  حفاری های اکتشافی فرا ساحلی دولت یونانی-قبرسی، آنکارا قرارداد اکتشافی با جمهوری شمال قبرس را  امضاء کرد. آیا این کشف جدید سبب خواهد شد تا آتن و آنکارا مناقشات سرزمینی دیرینه خود را کنار گذارند یا به اختلافات دامن خواهند زد. براساس شواهد تاریخی این امر اختلافات دو کشور را تشدید خواهد کرد.

 *ردپای اسرائیل در مناقشات سرزمینی منطقه

 با توجه به مناقشات سرزمینی لاینحل، کشف منابع طبیعی در بستر شرقی دریای مدیترانه مناقشات میان کشورهای منطقه را تشدید خواهد کرد. لبنان و اسرائیل در آماده باش به سر می برند، دو کشور تاکنون بر سر تعیین مرز دریایی و مخازن گازی فراساحلی مشترک به توافق نرسیده اند. در صورت عدم دستیابی به توافق، دو کشور در آینده نزدیک در جهت ذخیره سازی، با دشواری هایی رو به رو خواهند بود.

با توجه به رابطه دو جانبه لبنان و اسرائیل، تشدید موضوع ایران و اسرائیل و باتلاق سوریه، شواهدی مبنی بر رفع مناقشات منطقه و آغاز صدور گاز در کوتاه مدت وجود ندارد. قرارداد همکاری در حوزه انرژی میان قبرس-اسرائیل-یونان، امیدهای ترکیه برای تبدیل شدن به مرکز انرژی جهان را کم رنگ می کند.

 *وابستگی ترکیه به منابع انرژی ایران

 خط لوله تبریز-آنکارا، به ترکیه این امکان را می دهد تا گاز کشورهای قزاقستان، ترکمنستان و ازبکستان را به بازارهای اروپایی صادر کند. با در نظر گرفتن کمبود ذخایر انرژی بومی، تمایل ترکیه برای تبدیل شدن به مرکز انرژی اروپایی-آسیایی و نزدیکی منابع نفت و گاز ایران، ترکیه در بخش انرژی به همکاری خود با ایران ادامه خواهد داد. ایران بزرگترین شریک نفتی ترکیه و از لحاظ ذخایر گاز طبیعی دومین کشور دنیا محسوب می شود.

 *افزایش همکاری های تجاری ایران و ترکیه

 در این فضا، ترکیه از مشارکت در تحریم های غرب بر ضد بخش انرژی ایران خودداری کرده است. به گفته مقامات ترک، صادرات حجم وسیعی از طلا به ایران در ماه نوامبر 2011، در ارتباط با پرداخت گاز بهای ایران بوده است.

این امر حاکی از آنست که علیرغم فشارهای آمریکا ، ترکیه به حفظ روابط خود با ایران ادامه می دهد. ترکیه  یکی از شرکای مهم ایران در بحث غلبه بر تحریم ها به شمار می رود. حجم تجارت میان ایران و ترکیه در فاصله سال های 2000-2011، 16 برابر شده است. تعداد صنایع خصوصی ایران در ترکیه در سال 2011، حدود 2000 صنعت است.

این رقم رشد 6 برابری را از سال 2002 نشان می دهد. بسیاری از صنایع ایران، ترکیه را دروازه ورود به بازارهای جهانی می دانند. مناقشات منطقه ای یا حمله نظامی به ایران می تواند محاسبات ترکیه در تبدیل شدن به مرکز انرژی را بر هم زند. مانند جنگ خلیج فارس در سال 1991.

 *تنش در روابط تهران-آنکارا

بحران سوریه، روابط ایران و ترکیه را متشنج کرده است. دو کشور از هر یک از طرف های درگیر حمایت می کنند. دورنمای ایران برای حضور بیشتر در بازارهای آسیایی، خوشایند ترک ها نیست ترکیه خواستار حفظ روابط نزدیک خود در حوزه انرژی با ایران است.

در ماه مارس 2012، ترکیه اعلام کرد که 20 درصد از واردات نفت خود از ایران را کاهش می دهد و واردات نفت از لبنان و عربستان سعودی را جایگزین آن می نماید. این موضوع بیانگر تلاش ترکیه برای جایگزینی نفت ایران است. موضوعی که بر تحولات سیاسی تاثیرگذار بوده است.

*ادامه روابط ایران و ترکیه

روابط ایران و آمریکا و بحران سوریه، در سال2013 ترکیه را به اتخاذ تصمیمات دشوار در قبال روابط با ایران وادار خواهد کرد. با این حال، بعید به نظر می رسد که ایران و ترکیه در کوتاه مدت با اتخاذ تدابیری روابط خود در حوزه انرژی و امنیت را به خطر اندازند.

ترکیه یکی از 17 اقتصاد برتر دنیا است و در تلاش است تا نفوذ خود بر همسایگانش را افزایش دهد. در صورت برقراری تعادل میان حوزه انرژی و بخش های امنیتی و حفظ ثبات منطقه ای، ترکیه پتانسیل تامین نیازهای درونی خود به انرژی و حفظ نفوذ خود بر بازارهای انرژی منطقه ای را دارد. در صورتی که معادلات ترک ها در مورد معادله قدرت منطقه غلط از آب در آید یا کشورهای دیگر منابع جدیدی از انرژی را جایگزین ترکیه کنند، ترک ها تحت تاثیر معادلات قدرت بزرگتر قرار می گیرند. تاکنون ترکیه توانسته تعادل میان منافع و چالش های پیش رو را فراهم نماید. این بدان معنا است که با آغاز سال 2013، ثبات در بازارهای انرژی جهان برقرار شده است.