تنها راه حفظ آتش‌بس غزه
اگر ترامپ صلح می‌خواهد، باید با راست افراطی اسرائیل بجنگد
نویسنده: یائیر روزنبرگ Yair Rosenberg
دیپلماسی ایرانی: وقتی «دونالد ترامپ» هفته گذشته برای جشن گرفتن «توافق غزه» به اسرائیل وارد شد، تقریباً تمام جناح‌های سیاسی اسرائیلی به استقبالش رفتند و از تلاش او برای پایان دادن به جنگ و بازگرداندن گروگان‌ها تشکر کردند.
ساختمان کنست با رنگ‌های سرخ، سفید و آبی نورپردازی شد، و نمایندگان پارلمان هنگام ورود او، دو دقیقه و نیم ایستاده تشویقش کردند.
در ساحل تل‌آویو تصویری بزرگ از چهره‌ی ترامپ ساخته بودند. «اسحاق هرتزوگ»، رئیس‌جمهوری اسرائیل، اعلام کرد که ترامپ بالاترین نشان غیرنظامی کشور یعنی «مدال افتخار ریاست‌جمهوری» را دریافت خواهد کرد. اما یک نفر در این جشن شرکت نکرد — و حتی آن را تحریم کرد.
یک روز پیش از این مراسم، «لیمور سون هار-ملخ»، نماینده‌ی تندرو پارلمان، اعلام کرد که «علاقه‌ای به پیوستن به صف تشویق‌کنندگان ندارد» و در سخنرانی ترامپ حاضر نخواهد شد. او نوشت: «رئیس‌جمهور ترامپ این توافق را صلح نامید، اما چنین نیست. این توافق شرم‌آور است.» خشم او تند بود، اما عجیب نه. از هفتم اکتبر ۲۰۲۳، هار-ملخ یکی از اصلی‌ترین حامیان بازاسکان یهودیان در نوار غزه بوده است. تنها دو ماه پس از حمله‌ی حماس، او به «بنیامین نتانیاهو» گفته بود: «تنها تصویر واقعی از پیروزی در این جنگ، زمانی است که خانه‌های یهودیان را در غزه ببینیم. پیروزی یعنی وقتی کودکان اسرائیلی در خیابان‌های غزه بازی کنند.»
نظرسنجی‌ها نشان می‌داد بیشتر مردم اسرائیل با چنین طرح اشغالگرانه‌ای مخالف‌اند، اما نتانیاهو برای حفظ قدرت خود، وابسته به همین اقلیت رادیکال بود و مدام برای رضایت آن‌ها تصمیم می‌گرفت. هرچه جنگ در غزه طولانی‌تر شد و اسرائیل بیشتر در این سرزمین فرو رفت، راست افراطی خود را به تحقق رؤیایش نزدیک‌تر می‌دید.
ترامپ پیش‌تر از «پاک‌سازی غزه» و تبدیل آن به «ریویِرای خاورمیانه» سخن گفته بود. نزدیک به بیست نماینده از ائتلاف نتانیاهو نیز با امضای نامه‌ای از وزیر دفاع خواسته بودند تا اجازه دهد فعالان وارد غزه شوند و محل‌های مناسب برای احداث شهرک‌های یهودی را بررسی کنند. همه چیز در مسیر مطلوب راست‌گرایان پیش می‌رفت تا زمانی که ترامپ جنگ را متوقف کرد و طرح صلحی را تحمیل کرد که صراحتاً هرگونه ادعای ارضی اسرائیل بر غزه را رد می‌کرد. این نتیجه‌ای نبود که راست‌گرایان انتظارش را داشتند.
وقتی ترامپ دوباره انتخاب شد، اعضای جناح راست در اسرائیل جشن گرفتند و مطمئن بودند که او حامی بی‌قید و شرط خواسته‌هایشان خواهد بود. اما حالا همان رئیس‌جمهور شروع کرده بود به ناامید کردن آن‌ها.
اولین ضربه در بیست‌وپنجم سپتامبر وارد شد؛ زمانی که ترامپ صراحتاً اعلام کرد هرگونه الحاق کرانه‌ی باختری توسط اسرائیل را رد می‌کند. او در کاخ سفید گفت: «من اجازه نخواهم داد اسرائیل کرانه‌ی باختری را ضمیمه کند. چنین چیزی اتفاق نخواهد افتاد.»
کشورهای عربی هم‌پیمان آمریکا به ترامپ هشدار داده بودند که چنین اقدامی می‌تواند «پیمان ابراهیم» را که در دوره‌ی نخست ریاست‌جمهوری او امضا شده بود، نابود کند. ترامپ برای حفظ این دستاورد دیپلماتیک، به‌سرعت جلوی جاه‌طلبی‌های راست‌گرایان اسرائیلی را گرفت. اما این تنها آغاز کار بود. چهار روز بعد، او «طرح بیست‌ماده‌ای» خود برای پایان جنگ غزه را رونمایی کرد؛ و در آن، از پیشنهاد قبلی‌اش برای «تخلیه‌ی کامل غزه از فلسطینیان» صرف‌نظر کرد. در بند دوم طرح آمده بود: «غزه دوباره بازسازی خواهد شد، برای منفعت مردم غزه که بیش از اندازه رنج کشیده‌اند.» و در بند دوازدهم تأکید شده بود: «هیچ‌کس به ترک غزه مجبور نخواهد شد؛ کسانی که می‌خواهند بروند، آزادند و آنان که می‌خواهند بمانند، آزادند بمانند. ما مردم غزه را به ماندن تشویق خواهیم کرد و فرصت ساختن آینده‌ای بهتر را به آن‌ها خواهیم داد.» ترامپ سپس هر دو طرف — حماس و نتانیاهو — را وادار کرد این توافق را بپذیرند. بنابراین طبیعی بود که هار-ملخ و همفکرانش خشمگین باشند. تنها چند روز پیش از این، آن‌ها خود را پیروز میدان می‌دیدند؛ اما حالا به لطف ترامپ، به تماشاگران ناخوانده‌ی جشنی بدل شده بودند که مردم در آن صلح را گرامی می‌داشتند، نه شهرک‌سازی در غزه را.
تا زمانی که جنگ ادامه داشت، جناح کوچک اما پرنفوذ شهرک‌نشینان می‌توانست با تهدید و فشار، سیاست‌های نتانیاهو را شکل دهد و دخالت ارتش در غزه را عمیق‌تر کند. اما با فروکش کردن آتش جنگ، نفوذ آن‌ها هم رو به کاهش گذاشت.
با این حال، هرچند ترامپ موقتاً راست‌گرایان افراطی را به حاشیه رانده، آن‌ها دوباره بازخواهند گشت به‌محض اینکه او توجهش را جای دیگری معطوف کند.
روز پس از سخنرانی پیروزی ترامپ در اسرائیل، «بتسلئیل اسموتریچ»، وزیر قدرتمند راست‌افراطی، اعلام کرد: «در غزه شهرک‌های یهودی خواهیم ساخت. ما صبر داریم، ایمان و اراده داریم، و با کمک خدا پیروزی‌های بزرگ‌تری در پیش است.» تنها یک روز بعد، دو سرباز اسرائیلی در غزه کشته شدند و ارتش اسرائیل در پاسخ، حملات هوایی انجام داد. اسموتریچ با خوشحالی در شبکه‌ی ایکس (توئیتر سابق) تنها یک کلمه نوشت: «جنگ!»
جنبش شهرک‌نشینان هیچ‌گاه با عقب‌نشینی به هدف‌هایش نرسیده؛ آن‌ها استاد استفاده از هر فرصت‌اند. طرح غزه‌ی ترامپ نیز برای آن‌ها فرصت‌های زیادی فراهم می‌کند. طبق مفاد این توافق، در مراحل نخست اجرای آن، اسرائیل کنترل بخش‌های غیرمسکونی غزه را تا زمان خلع سلاح کامل حماس در دست خواهد داشت — دقیقاً همان مناطقی که راست‌گرایان رویای سکونت و حتی الحاق آن‌ها به اسرائیل را دارند.
در همین حال، حماس در آزادسازی پیکر گروگان‌های کشته‌شده تعلل می‌کند، مخالفانش را اعدام می‌کند و هیچ نشانه‌ای از تسلیم یا خلع سلاح بروز نمی‌دهد. ارتش اسرائیل و نیروهای حماس همچنان در خطوط آتش‌بس با یکدیگر درگیرند. حتی اگر این درگیری‌ها توافق را به‌کلی برهم نزند، اجرای آن را به تأخیر می‌اندازد و در این فاصله، شهرک‌نشینان و متحدان سیاسی‌شان می‌کوشند پای خود را به آن مناطق باز کنند.
در حال حاضر، فقط خود ترامپ می‌تواند مانع این روند شود — دست‌کم تا برگزاری انتخابات آینده‌ی اسرائیل که ممکن است به برکناری نتانیاهو و شرکایش بیانجامد. او می‌تواند بر قطر و ترکیه، حامیان اصلی حماس، فشار بیاورد تا این گروه را به خلع سلاح وادار کنند، و هم‌زمان نتانیاهو را زیر فشار بگذارد تا از خرابکاری شهرک‌نشینان در روند صلح مانع شود.
نتانیاهو نه به دنبال این توافق صلح است و نه تشدید اشغالگری؛ هدف اصلی او، ماندن در قدرت است. او هر تصمیمی را که به حفظ قدرتش کمک کند، برمی‌گزیند. مانند بسیاری از رهبران سیاسی که به خودبزرگ‌بینی دچارند، نتانیاهو خود را «ضروری» می‌پندارد و باور دارد که رهبری‌اش تنها سد میان اسرائیل و فاجعه است. او با یکی دانستن منافع شخصی و منافع ملی، هر تغییر مسیر یا خیانت به اصول گذشته را به‌عنوان ضرورتی برای بقای کشور توجیه می‌کند. چنین رهبری برای اسرائیل خطرناک است، اما برای ترامپ مفید؛ زیرا در حال حاضر، ترامپ تنها متحد تأثیرگذار نتانیاهو در سطح بین‌المللی است و نفوذ زیادی بر تصمیم‌هایش دارد. اگر نتانیاهو به حال خود رها شود، همان کاری را می‌کند که ائتلافش از او بخواهد؛ اما اگر ترامپ او را مهار کند، رفتار دیگری در پیش خواهد گرفت.
حقیقت این است که اسرائیل نه‌تنها نیازی به نتانیاهو ندارد، بلکه باید از او عبور کند تا بقا یابد. اینکه ترامپ چگونه با نخست‌وزیر اسرائیل و ائتلاف راست‌گرای افراطی‌اش رفتار کند، نه‌تنها سرنوشت طرح صلح او را تعیین خواهد کرد، بلکه مشخص می‌کند آیا اسرائیل خواهد توانست از چنگال دولت افراطی کنونی‌اش جان سالم به در ببرد یا نه.
منبع: شورای آتلانتیک / ترجمه: اسفندیار خدایی
نظر شما :