نگاهی به تغییر سیاست خارجی قاهره
مصر در تلاش برای کاهش آسیب‌پذیری در برابر رژیم صهیونیستی
دیپلماسی ایرانی: مصر که نخستین کشور عربی امضاکننده توافق صلح با رژیم صهیونیستی در ۱۹۷۹ بود، اکنون با نگرانی از سیاست‌های توسعه‌طلبانه این رژیم، راهبردی تازه در پیش گرفته است. تحولات پس از جنگ غزه ۲۰۲۳ نشان داد که تل‌آویو با حمایت بی‌قید و شرط آمریکا، به‌دنبال تغییر موازنه قدرت در غرب آسیاست؛ امری که قاهره را واداشته تا روابط خود را با ایران و ترکیه، دو قدرت مهم منطقه، گسترش دهد.
مصر با برگزاری رزمایش‌های مشترک با ترکیه، میانجی‌گری در پرونده هسته‌ای ایران و تلاش برای همکاری‌های نظامی و فناورانه، می‌کوشد مانع سلطه‌طلبی صهیونیست‌ها در منطقه شود. هرچند تشکیل یک اتحاد نظامی سه‌جانبه فعلاً بعید به نظر می‌رسد، اما نزدیکی قاهره به تهران و آنکارا تهدیدی بالقوه برای رژیم اسرائیل تلقی می‌شود. در واقع، مصر در برابر فشارهای منطقه‌ای و بحران‌های مرزی، به دنبال ایجاد توازن راهبردی است تا نفوذ تل‌آویو را مهار کرده و جایگاه خود را در معادلات غرب آسیا ارتقا دهد.
عبدالامیر نبوی در گفتگویی اظهار داشت: عامل اصلی برای بازتعریف راهبردی مصر در منطقه «مواجهه با توسعه‌طلبی رژیم اسرائیل» است. این استاد دانشگاه با مرور کلی تحولات، تأکید می‌کند: «شتاب و عمق تغییرات ژئوپلیتیک در غرب آسیا به خصوص پس از تجاوزات مکرر رژیم اسرائیل به سوریه، لبنان و …، و همچنین حمله به ایران و قطر، دیگر دولت‌ها را واداشته تا با تنوع‌بخشیدن به مشارکت‌ها و گسترش روابط اقتصادی و دیپلماتیک، عملا لنگرگاه‌های امیدبخش و اطمینان‌بخش جدیدی را برای خود، با هدف مدیریت بحران‌ها جستجو کنند». به گفته او، «قاهره طی سال‌های اخیر تلاش کرده ارتباطات خود را علاوه بر اروپا و ایالات متحده، با بازیگران مهمی چون چین، روسیه، ترکیه و قطر تقویت کند تا از این طریق میدان عمل و اهرم‌های فشار خود را در معادلات منطقه‌ای بازسازی نماید.»
تحلیلگر ارشد مسائل مصر می‌گوید: «عامل محوری نگرانی قاهره، شدت یافتن اقدامات تهاجمی رژیم اسرائیل پس از جنگ غزه در اکتبر ۲۰۲۳ بوده است؛ عملیاتی که به‌زعم او دامنه‌ای فراتر از مرزهای فلسطین یافته و نگران‌کننده‌ترین اثر آن، حمایت یا همسویی آشکار یا ضمنی بازیگران بزرگ خارجی با این رژیم است. این گرایش‌ها، به‌ویژه هنگامی که با عدم قطعیت در شاخص‌های امنیتی و ثبات هم‌افزایی یابد، قاهره را به بازنگری سریع در سیاست خارجی واداشته است.»
کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا، به چالش‌های همپوشان داخلی و منطقه‌ای مصری ها اشاره و تصریح می‌کند: «مناقشات مرز شرقی مصر و بحران غزه، بی‌ثباتی مداوم در لیبی در غرب، جنگ داخلی در سودان در جنوب و مناقشه آبی با اتیوپی بر سر منابع نیل، از جمله عوامل دیگری بوده که قاهره را به سمت تنوع بخشی روابط خود سوق داده است.» او اعتقاد دارد که «ترکیب این مخاطرات، مصر را از منظر امنیت ملی در معرض فشارهای سیاسی، اقتصادی و انسانی قرار داده و ضرورت تنوع‌بخشی به شرکای راهبردی را دوچندان کرده است.»
این کارشناس تأکید می‌کند: «در این چارچوب قاهره نه به دنبال قطع رابطه با پیمان‌های راهبردی‌اش با غرب است و نه قصد دارد منافع اقتصادی و سیاسیِ حاصل از توافقات چهار دهه‌ای مانند کمپ دیوید را فدای اقدامات جدید کند؛ بلکه هدف، استفاده هوشمندانه از این روابط شناختی و حقوقی برای اعمال فشار بر دولت‌های مختلف منطقه‌ای و مدیریت تهدیدهاست.» از این رو، نبوی اشاره می‌کند که «مصر در عین گسترش همکاری با دیگر بازیگران، سعی در مدیریت روابط راهبردی‌اش با واشنگتن و تل آویو هم دارد.»
این استاد دانشگاه درباره رابطه مصر و ترکیه می‌گوید: «بهبود روابط دو کشور منوط به شروط آشکاری بوده است؛ از جمله کنترل جریان‌های سیاسی و رسانه‌ای مرتبط با اخوان‌المسلمین مستقر در ترکیه که برای قاهره خطرناک تلقی می‌شود». او می‌افزاید: «این شرط‌ها در عمل تا حدی برآورده شده و به همین دلیل امکان پیشبرد همکاری نظامی-دفاعی و رزمایش‌های مشترک فراهم شده است، اما شکل‌گیری یک “محور مستقل” منطقه‌ای که بخواهد به‌طور خاص در برابر بازیگران غربی یا تل‌آویو بایستد، در کوتاه‌مدت بعید به نظر می‌رسد.»
تحلیلگر ارشد مسائل مصر همزمان هشدار می‌دهد: «یکی از دغدغه‌های راهبردی مصر، امکان وقوع مهاجرت اجباری ساکنان نوار غزه به شبه‌جزیره سینا است؛ پدیده‌ای که از دیدگاه قاهره می‌تواند پیامدهای امنیتی، انسانی و اقتصادی بلندمدتی به دنبال داشته و توان مانور دیپلماتیک مصر در پرونده فلسطین را کاهش دهد». لذا او یادآور می‌شود که «هرگونه استقرار دائم مردم غزه در سینا، فشار مضاعف بر اقتصاد شکننده مصر وارد و پیچیدگی‌های کنترل مرزی را به همراه خواهد داشت و به همین دلیل مصری‌ها سعی دارند با توافقات تازه و تنوع بخشی در روابط خارجی خود به دنبال موازنه‌ای جدید در برابر رژیم اسرائیل باشند.»
تحلیلگر مسائل غرب آسیا همچنین به «توافقات جدید منطقه‌ای دیگر مانند توافق دفاعی عربستان و پاکستان اشاره می‌کند که می‌تواند معادلات امنیتی را علیه رژیم اسرائیل جابه‌جا کند و می‌افزاید که «وارد شدن بازیگران جدید به پیمان‌های دفاعی، همراه با قابلیت‌های نظامی نوین، متغیرهای جدیدی را به معادلات قدرت می‌افزاید که مصر باید با دقت آنها را دنبال و برآیند منافع ملی خود را پیش‌بینی کند.»
نبوی «موضعِ انتخابی قاهره» را چنین ترسیم می‌کند که «مصر گزینه تنوع بخشی روابط را برگزیده است تا با اتکا به چند محور اقتصادی-دیپلماتیک، از فشار یک‌جانبه و تغییرات ناگهانی در فضای امنیتی منطقه در امان بماند؛ اما در عین حال، رابطه راهبردی با غرب و ظرفیت‌های حقوقی بین‌المللی را به‌عنوان ابزارهای بقا نگه می‌دارد و از آنها برای مدیریت تنش‌ها و مهار رشد بی‌ضابطه نفوذ و گسترش‌طلبی رژیم اسرائیل استفاده می‌کند.»/ شورای راهبردی روابط خارجی
نظر شما :