ادعاهای همسایگان، نتیجه بحران های، داخلی، منطقه ای و جهانی

دیپلماسی ایرانی: در دنیای کنونی، جغرافیای قدرت دیگر تنها از طریق توان نظامی تعیین نمی‌شود. به‌طور فزاینده‌ای، کشورها بر اساس شاخص‌هایی همچون قدرت اقتصادی، دیپلماسی هوشمندانه، سرمایه‌گذاری خارجی، حجم مبادلات تجاری، و انسجام داخلی جایگاه خود را در معادلات جهانی تعیین می‌کنند. در این راستا، ایران با وجود دارا بودن ظرفیت‌های عظیم در حوزه‌های فرهنگی، اقتصادی و ژئوپلیتیکی، با چالش‌هایی در سیاست داخلی و خارجی روبه‌رو است که باعث کاهش توان تاثیرگذاری‌اش در عرصه بین‌المللی شده است. مسئله‌ای که به‌ویژه در ارتباط با تحولات اخیر در سیاست‌های کشورهای همسایه ایران، همچون ترکیه، جمهوری آذربایجان، امارات متحده عربی و طالبان، بیش از پیش به چشم می‌آید.

موضع‌گیری‌های اردوغان و تحولات ژئوپلیتیکی منطقه

یکی از مسائل اخیر که در عرصه دیپلماسی ایران مطرح شده، ادعاهای رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، درباره نوروز و تبریز است. این موضع‌گیری‌ها نه تنها نگرانی‌هایی را درباره سیاست‌های داخلی و خارجی ایران ایجاد کرده، بلکه سوالات عمیقی را در خصوص استراتژی دیپلماتیک ایران برانگیخته است. چرا اکنون اردوغان چنین مواضعی اتخاذ کرده است؟ پاسخ به این سوال، توجه به تحولات داخلی ایران را الزامی می‌کند. آیا ایران در برابر این تحولات استراتژی مؤثری اتخاذ کرده است یا همچنان از سیاست‌های کهنه و محافظه‌کارانه پیروی می‌کند؟

در سیاست بین‌الملل، کشورها برای تقویت جایگاه خود ابتدا باید در سطح داخلی، انسجام سیاسی و مشروعیت ایجاد کرده و سپس از طریق تعاملات سازنده با بازیگران بین‌المللی، جایگاه خود را تثبیت کنند. ایران به‌رغم توانمندی‌های بی‌پایان در زمینه‌های مختلف، در این شاخص‌ها با مشکلات جدی مواجه است. یکی از مسائل کلیدی، فقدان انسجام داخلی است که در تضاد با نیاز کشور به ایجاد یک فضای داخلی متحد و پایدار قرار دارد. چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در داخل کشور، تأثیرات منفی بر سیاست خارجی ایران گذاشته و موجب کاهش توان دیپلماتیک آن در مقابل همسایگان و دیگر قدرت‌های جهانی شده است.

تحولات سیاسی در همسایگان ایران

در سال‌های اخیر، تحولات سیاسی و دیپلماتیک در کشورهای همسایه ایران نشان‌دهنده تغییرات پیچیده در موازنه‌های منطقه‌ای است که باید با دقت و تدبیر بیشتری مورد توجه قرار گیرند. جمهوری آذربایجان با طرح‌های چالش‌برانگیزی همچون دالان زنگزور، در تلاش است تا روابط خود را با کشورهای بزرگ‌تر تقویت کرده و از موقعیت جغرافیایی خود به‌عنوان ابزاری برای افزایش نفوذ سیاسی استفاده کند. این تحولات نه تنها چالش‌هایی در روابط دوجانبه ایجاد می‌کند بلکه پیامدهایی ژئوپلیتیکی در سطح منطقه خواهد داشت.

در سوی دیگر، امارات متحده عربی با ادعاهای تاریخی در خصوص جزایر سه‌گانه ایرانی، همچنان بر معادلات منطقه‌ای تأثیر می‌گذارد. این مسأله، که به‌ویژه در روابط ایران و امارات به یکی از نقاط حساس تبدیل شده، نیازمند رویکردی دیپلماتیک و هوشمندانه است که به نفع ثبات و امنیت منطقه عمل کند. از سوی دیگر، ظهور طالبان در افغانستان پس از سال‌ها جنگ، نقطه‌عطفی در روابط منطقه‌ای ایران ایجاد کرده است. طالبان که به‌دنبال تثبیت قدرت خود در افغانستان است، با اعمال سیاست‌هایی که به نوعی به امنیت مرزهای شرقی ایران مرتبط است، چالش‌های جدیدی برای سیاست خارجی ایران ایجاد کرده است. در این وضعیت، ایران باید دیپلماسی فعال‌تری را در قبال افغانستان و طالبان اتخاذ کرده و از ظرفیت‌های سیاسی و اقتصادی خود برای کاهش تنش‌ها بهره ببرد.

دیپلماسی هوشمندانه و قدرت اقتصادی

در دنیای امروز، دیگر صرفاً قدرت نظامی تعیین‌کننده جایگاه کشورها نیست. ایران باید به این درک برسد که تنها از طریق ترکیب هوشمندانه‌ای از قدرت نظامی، دیپلماسی فعال، و استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی است که می‌تواند جایگاه خود را در معادلات جهانی تقویت کند. ایران، با وجود پتانسیل‌های عظیم در بخش‌های مختلف، در برخی عرصه‌ها با چالش‌های جدی مواجه است که بر نفوذ جهانی آن اثرگذار بوده‌اند. یکی از این چالش‌ها، بحران‌های اقتصادی و کاهش ارزش پول ملی است که به‌طور مستقیم بر قدرت خرید، سرمایه‌گذاری خارجی و روابط تجاری ایران تأثیر گذاشته است.

در کنار این موضوع، اعتبار پاسپورت ایرانی و جایگاه آن در سطح جهانی، از دیگر مسائلی است که باید مورد توجه قرار گیرد. کاهش اعتبار پاسپورت ایرانی، بر روابط تجاری، سرمایه‌گذاری خارجی و فرصت‌های اقتصادی تاثیر منفی می‌گذارد و می‌تواند بر تعاملات دیپلماتیک و اقتصادی ایران با سایر کشورها نیز تأثیرگذار باشد. در این زمینه، کشورهای دیگر که توانسته‌اند با ایجاد بسترهای مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تقویت زیرساخت‌های اقتصادی خود، جایگاه خود را در نظام جهانی تقویت کنند، تجربه‌های مثبتی را برای ایران به ارمغان می‌آورند.

نیاز به دیپلماسی فعال و تعاملات اقتصادی

ایران باید در سیاست خارجی خود نگاه جدیدی اتخاذ کند که مبتنی بر دیپلماسی فعال و تعاملات اقتصادی باشد. در شرایطی که قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای به‌طور فزاینده‌ای در حال تقویت روابط خود هستند، ایران باید از این فرصت‌ها بهره‌برداری کند تا از انزوای سیاسی خارج شود. دیپلماسی اقتصادی، که شامل تسهیل مبادلات تجاری و جذب سرمایه‌گذاری خارجی است، می‌تواند ایران را در مسیر تقویت روابط خود با کشورهای همسایه و سایر قدرت‌های جهانی قرار دهد. ایران باید همچنین به تجربه کشورهای دیگر در خصوص تقویت روابط اقتصادی توجه کند. برای مثال، کشورهای حاشیه خلیج فارس توانسته‌اند از طریق ایجاد بسترهای مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تقویت زیرساخت‌های اقتصادی خود، موقعیت خود را در نظام اقتصادی جهانی تثبیت کنند. ایران نیز با بهره‌گیری از ظرفیت‌های اقتصادی داخلی، می‌تواند راه‌های جدیدی برای تقویت جایگاه خود در معادلات جهانی پیدا کند.

در دنیای امروز، جایگاه ژئوپلیتیکی و قدرت منطقه‌ای هر کشور بیش از هر زمان دیگری به توانایی آن در مدیریت روابط بین‌المللی و حل مسائل کلیدی خود با بازیگران بزرگ جهانی بستگی دارد. برای ایران، مسأله اصلی و محوری در این راستا، حل مشکلات و چالش‌های دیرینه با غرب، به‌ویژه ایالات متحده است. سیاست‌های تنش‌زای چند دهه اخیر و تحریم‌های اقتصادی که به دنبال آن آمده، نه تنها هزینه‌های سنگینی را بر اقتصاد ایران تحمیل کرده بلکه جایگاه بین‌المللی کشور را نیز به شدت تضعیف کرده است. اگر ایران بتواند از چنگال این تحریم‌ها و مناقشات بین‌المللی رها شود و به نوعی توافق و تعامل سازنده با غرب دست یابد، بی‌شک قدرت منطقه‌ای آن به میزان قابل توجهی تقویت خواهد شد.

در چنین شرایطی، ایران قادر خواهد بود تا با تثبیت جایگاه خود در سطح بین‌المللی، به عنوان یک بازیگر قوی‌تر در منطقه حضور یابد و به روابط خود با کشورهای همسایه‌اش رنگی از احترام و اعتماد بدهد. این فرآیند نه تنها به تثبیت تمامیت ارضی ایران کمک خواهد کرد، بلکه به آن اجازه خواهد داد تا از دخالت‌های خارجی در مسائل داخلی خود به‌طور موثری جلوگیری کند. نهایتاً، حل مسائل با غرب به ایران این امکان را می‌دهد که هم از لحاظ اقتصادی و هم از جنبه سیاسی، جایگاهی مستحکم‌تر پیدا کند و بر مواضع خود در قبال همسایگان، از جمله در برابر ادعاهای ارضی و فرهنگی، با قدرت بیشتری ایستادگی کند. ایران که اکنون با فشارهای جهانی دست و پنجه نرم می‌کند، پس از عبور از این چالش‌ها، قادر خواهد بود تا بازیگر اصلی‌تری در تحولات منطقه‌ای باشد و تحولات جهانی را به نفع خود هدایت کند./شرق