اختلافاتی که همچنان پابرجاست
ایران، ترکیه، روسیه و معمای سوریه
نویسنده: پاتریک وینتور Patrick Wintour دبیر دیپلماتیک روزنامه گاردین
دیپلماسی ایرانی: سه بازیگر کلیدی خارجی در بحران سوریه امروز تلاش کردند کنترل شورش را با درخواست برای ازسرگیری گفت‌وگوی مستقیم بین بشار اسد، رئیس‌جمهوری این کشور و گروه‌های مخالف به دست گیرند و افزودند که به‌کارگیری تروریست‌ها برای به دست گرفتن کنترل کشور «غیرقابل قبول» است.
ترکیه، روسیه و ایران در حاشیه نشست «فروم دوحه» در قطر، از مخالفان سوریه خواستند به این درخواست برای پایان دادن به درگیری‌ها و حفظ سوریه به عنوان کشوری یکپارچه و همبسته توجه کنند.
در حالی که گزارش‌هایی از فرار دیپلمات‌های روسی از دمشق به دلیل پیشروی سریع مخالفان منتشر شده، سرگئی لاوروف، وزیر أمور خارجه روسیه، گفت که مسکو «در تلاش است هر کار ممکنی را انجام دهد تا از سلطه تروریست‌ها جلوگیری کند، حتی اگر آنها ادعا کنند که تروریست نیستند.» او همچنین پیشنهاد داد که تلاش‌های تازه‌ای برای متقاعد کردن اسد برای عادی‌سازی روابط با ترکیه انجام شود، از جمله در مورد درخواست آنکارا مبنی بر اینکه بتواند برای جلوگیری از استفاده نیروهای کرد از شمال سوریه برای حمله به داخل ترکیه، مداخله کند.
اوایل امسال، اسد اعلام کرده بود تا زمانی که نیروهای ترکیه در سوریه حضور داشته باشند، با ترکیه گفت‌وگو نخواهد کرد. این خودداری باعث شد که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، ماه گذشته به گروه شبه‌نظامی هیئت تحریر الشام (HTS) چراغ سبز غیرمستقیم بدهد تا حملات چشمگیر خود به حلب و اخیراً به حمص را آغاز کند.
با تضعیف سلطه ۲۴ ساله اسد بر قدرت، رهبر سوریه چاره‌ای جز امتیاز دادن به ترکیه در مسئله کردها نخواهد داشت. آنکارا قاطعانه معتقد است که یگان‌های مدافع خلق سوریه (YPG) که تحت پرچم نیروهای دموکراتیک سوریه و با حمایت ایالات متحده امریکا می‌جنگند، همان گروه کرد ترکیه‌ای پ‌ک‌ک (PKK) هستند.
با این حال، هیچ تضمینی وجود ندارد که ترکیه بتواند هیئت تحریر الشام را کنترل کند یا به سادگی به این گروه دستور دهد حمله‌ای را که حتی خود این گروه هم انتظار موفقیت آن را نداشت، متوقف کند.
لاوروف بارها تأکید کرد که هیئت تحریر الشام (HTS) در فهرست گروه‌های تروریستی سازمان ملل و ایالات متحده قرار دارد. او درباره اینکه آیا این گروه از ریشه‌های القاعده‌ای خود فاصله گرفته یا نه، چیزی که رهبران آن ادعا می‌کنند، ابراز تردید کرد و گفت: «مزه غذا را با خوردن آن می‌توان فهمید.»
او بدون نام بردن از ایالات متحده گفت که از گروه‌های مخالف برای اهداف ژئوپلیتیکی استفاده می‌شود و این حمله «برای تضعیف هر آنچه ما انجام داده‌ایم طراحی شده است.»
وی افزود: «اگر مخالفان مسئولیت‌پذیر باشند و به کشور خود اهمیت دهند، اجازه نمی‌دهند این درگیری ادامه یابد.» او ابراز نگرانی کرد که اگر خلاء سیاسی ایجاد شود، ممکن است سوری‌ها با هرج و مرج مشابه آنچه در عراق در سال ۲۰۰۳ و لیبی در سال ۲۰۱۱ رخ داد، روبه‌رو شوند.
لاوروف با اذعان به اینکه نمی‌تواند نتیجه درگیری‌ها را پیش‌بینی کند، گفت: «روسیه با نیروی هوایی خود به ارتش سوریه برای مقابله با حملات تروریست‌ها کمک می‌کند.»
روسیه یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های نظامی خود در خارج از اتحاد جماهیر شوروی سابق را در حمیمیم و یک بندر دریایی مهم در طرطوس دارد، دو دارایی که به شدت به حفظ آنها علاقه‌مند است.
مقامات دولت ایالات متحده نیز که از سرعت تصرف قلمروها توسط گروه‌های اسلام‌گرا نگران بودند، در ابتدا اعلام کردند که همچنان انتظار دارند اسد بخشی از روند سیاسی باقی بماند. با این حال، دو هفته گذشته بارها نشان داد که تحولات نظامی در میدان، دیپلمات‌ها را غافلگیر و در پیگیری اوضاع ناتوان کرده است.
با ادامه پیشروی نیروهای مخالف و تلاش اسد برای حفظ موقعیت خود در شهر حمص، جامعه مدنی سوریه که در فروم دوحه حضور داشت، مشارکت در هر نوع انتقال قدرتِ مورد تأیید بازیگران خارجی را خواستار شد. آنها استدلال کردند که نه تنها اسد، بلکه کل دستگاه اطلاعاتی او باید منحل شود و با یک دولت انتقالی که نماینده همه گروه‌های سوری باشد جایگزین شود تا به انتخابات ملی منجر شود، خواسته‌ای که اسد بارها راه آن را مسدود کرده است.
ترکیه، روسیه و ایران در سال ۲۰۱۷ از طریق «روند آستانه» کنترل مذاکرات صلح سوریه را به دست گرفتند، اما نتیجه ۲۱ نشست آنها، بن‌بست سیاسی و کشوری تقسیم‌شده بود که در آن گروه‌های گوناگونی در مناطق مختلف نفوذ داشتند، تا اینکه دو هفته پیش وضعیت تغییر کرد.
انتظارات از نشست سه‌جانبه دوحه پایین بود، تا حدی به این دلیل که ترکیه به صراحت اعلام کرده بود که از پیشروی گروه‌های شورشی، اسلام‌گرا و طرفدار ترکیه به سمت پایتخت سوریه، دمشق، خوشنود است، در حالی که ایران و روسیه، هیئت تحریر الشام (HTS) را تروریست می‌دانند.
در مجموعه‌ای از دیدارهای دیپلماتیک پیش از اجلاس دوحه، عباس عراقچی، وزیر أمور خارجه ایران، نتوانست ترکیه را متقاعد کند که در حال ایجاد خلاء قدرت خطرناکی است که توسط تروریست‌ها پر خواهد شد.
ایران همچنین دست اسرائیل و ایالات متحده را در پیشروی هیئت تحریر شام می‌بیند و بر این باور است که اسرائیل از این درگیری برای بستن مسیرهای تدارکاتی مهمات ایران از طریق سوریه به لبنان استفاده می‌کند.
در مذاکرات روز جمعه، عراقچی همچنین نتوانست رهبران عراق را برای مداخله نظامی به منظور نجات اسد متقاعد کند و ایران و روسیه را عمدتاً در تصمیم‌گیری برای میزان سرمایه‌گذاری در نجات اسد تنها گذاشت.
عراقچی تأکید کرد: «نباید بین گروه‌های تروریستی تفاوت قائل شد. ما تروریست خوب یا بد نداریم.»
هنوز مشخص نیست که آیا اردوغان واقعاً نفوذی بر ابومحمد الجولانی، رهبر تحریر شام، دارد یا نه و آیا تغییر عنوان اخیر این گروه واقعی بوده باشد. چارلز لیستر از مؤسسه خاورمیانه در نشست دوحه می گوید که تغییر عنوان این گروه و فاصله گرفتن از جهاد بین‌المللی، به هشت سال پیش بازمی‌گردد، اما این سازمان همچنان «با بازداشت خودسرانه منتقدان، شکنجه و زندانی کردن آنان به‌طور سیاسی خودکامه عمل می کند.»
لیستر افزود که سقوط اسد اجتناب‌ناپذیر است و افزود: «این فقط مسئله زمان و نحوه پایان یافتن آن است.» او تأکید کرد: «اگر حمص سقوط کند، دمشق از سواحل، جایی که منطقه علوی‌نشین اسد قرار دارد، جدا خواهد شد.»
روسیه در تلاش است تا خط دفاعی را در حمص حفظ کند اما لیستر گفت: «نه روسیه، نه ایران و نه حزب‌الله حضور زمینی قابل توجهی نداشته‌اند و ارتش سوریه که یک ارتش اجباری است، از درون فروپاشیده و تحلیل رفته است.»
عاموس هوخشتاین، فرستاده ویژه ایالات متحده به لبنان، گفت که به نظر می‌رسد تضعیف حزب‌الله، گروه مسلح مورد حمایت ایران در لبنان که در سوریه نیز فعال است، در شکست‌های اسد و ایران تعیین‌کننده بوده است.
ترکیه اتهامات ایران مبنی بر خیانت را نادیده خواهد گرفت، اما تحت فشار است تا چشم‌انداز آینده خود برای سوریه را توضیح دهد و مشخص کند که آیا هیئت تحریر الشام را به عنوان یک رهبری ملی قابل قبول برای سوریه می‌بیند یا نه.
ارتش نیابتی ترکیه، نیروهای دموکراتیک سوریه، نمی‌تواند مدعی حکومت بر کل سوریه باشد. آنکارا به دنبال ثبات سیاسی در داخل سوریه است، زیرا سه میلیون پناهجوی سوری در ترکیه تنها در صورتی به خانه‌های سابق خود بازخواهند گشت که اسد سرنگون شود.
اردوغان با انتقادهای داخلی به دلیل ناکامی در بازگرداندن پناهجویان و اداره سیاست خارجی به‌صورت فردی روبه‌روست.
منبع: گاردین / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱
نظر شما :