نگاهی به نشست شامگاه دوشنبه شورای امنیت درباره حمله تروریستی اسرائیل به ایران
جدال در نیویورک
دیپلماسی ایرانی: حمله بامداد شنبه اسرائیل به ایران علاوه بر تبعات میدانی، نظامی، امنیتی و دفاعی آثار جدی هم در حوزه سیاست خارجی و دیپلماتیک داشته است، کمااینکه در جلسه شامگاه دوشنبه شورای امنیت سازمان ملل (به وقت تهران) شاهد یک تقابل تمامعیار حاضران در نشست بودیم. به گزارش شرق، این نشست شورای امنیت به درخواست عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران از رئیس دورهای شورای امنیت و متعاقب درخواست و حمایت کشورهای الجزایر، روسیه و چین از این شورا برگزار شد. عراقچی، ذیل نامهای به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت در پی حمله شنبه اسرائیل در همان روز نوشت: «در ساعات اولیه صبح شنبه ۲۶ اکتبر ۲۰۲۴ (۵ آبان ۱۴۰۳) رژیم تروریستی اسرائیل مجموعهای از حملات هوایی نظامی را به چندین سایت در استانهای خوزستان، ایلام و اطراف تهران انجام داد. با وجود آنکه سامانه دفاع هوایی ایران اکثر موشکها را رهگیری کرد، چهار تن از افسران نظامی ایرانی به نامهای حمزه جهاندیده، محمدمهدی شاهرخی، سجاد منصوری و مهدی نقوی، در حالی به مقام شهادت نائل آمدند که با شجاعت جان خود را فدای دفاع و حفظ امنیت ملی کشورشان کردند. اگر عملکرد موفقیتآمیز سامانه دفاع هوایی ایران نبود، این تهاجم رژیم صهیونیستی میتوانست تلفات سنگینی به بار آورد».
در ادامه نامه مسئول سیاست خارجی کشورمان قید شده «با توجه به پیامدهای تهاجمات مستمر و نظاممند رژیم صهیونیستی، جمهوری اسلامی ایران از دبیرکل سازمان ملل متحد و شورای امنیت درخواست دارد که موضعی قاطع اتخاذ نموده و این اقدامات تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی را قویا و بهطور بیقیدوشرط محکوم کنند و به جامعه بینالمللی نشان دهند که چنین نقضهای فاحش حقوق بینالملل و منشور سازمان ملل بیپاسخ نخواهد ماند». سکاندار دیپلماسی ایران چنین ادامه داد: «علاوه بر این، جمهوری اسلامی ایران از رئیس شورای امنیت درخواست دارد که برای رسیدگی به این نقض شدید و اقدامات غیرقانونی، نشست فوری برگزار کرده و از پاسخگونمودن این رژیم جنایتکار حصول اطمینان نماید». در نامه عراقچی آمده است: «جمهوری اسلامی ایران این اقدامات عمدی و تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی را به شدیدترین وجه محکوم میکند. حملات غیرقانونی رژیم اسرائیل اصول بنیادین حقوق بینالملل و منشور سازمان ملل متحد، بهویژه ماده ۲ بند ۴ آن را که بهصراحت استفاده از زور علیه حاکمیت و تمامیت ارضی هر کشور را ممنوع میسازد، نقض میکند. اقدامات رژیم صهیونیستی تهدیدی جدی برای صلح و امنیت بینالمللی محسوب میشود و بیثباتی را در منطقهای که بهطور طبیعی نیز شکننده است، تشدید میکند». دیپلمات ارشد کشورمان در نامه خود متذکر میشود «جمهوری اسلامی ایران، در راستای اصول مندرج در منشور سازمان ملل متحد و طبق حقوق بینالملل، حق ذاتی خود را برای پاسخ قانونی و مشروع به این حملات جنایتکارانه، در زمان مقتضی محفوظ میدارد».
آنچه در نشست گذشت
نشست اضطراری شورای امنیت سازمان ملل عصر دوشنبه به وقت محلی نیویورک در پی حمله تروریستی اسرائیل به ایران در حالی برگزار شد که به نوشته ایرنا، «بار دیگر این شورا، عرصه جدال لفظی دیپلماتهای آمریکا و حامیانش که همسو با اقدامات تروریستی رژیم اشغالگر قدس هستند، با دیگر اعضای شورای امنیت بود». اما نشست مذکور با ارائه گزارش خالد الخیاری، دستیار دبیرکل سازمان ملل شروع شد که عنوان کرده بود: «آخرین تبادل حملات بین اسرائیل و ایران با خطر فروبردن منطقه به شرایطی ناشناخته همراه است. این شرایط در زمانی است که ما به شدت نیاز به تنشزدایی در همه جبههها داریم». دستیار دبیرکل سازمان ملل، «محکومیت دبیرکل از همه اعمال تشدید تنش» را تکرار کرد و به گفته او، «این اقدامات و نیز لفاظیهای جنگطلبانه و تهدیدآمیز باید متوقف شود».
الخیاری از هر دو طرف (ایران و اسرائیل) خواست که از آزمایش محدودیتهای خویشتنداری یکدیگر دست بردارند و به نفع صلح و ثبات منطقه عمل کنند. مقام ارشد سازمان ملل این را هم اضافه کرد که «در ساعات اولیه ۲۶ اکتبر، ارتش اسرائیل اعلام کرد که آنها حملات دقیقی را به اهداف نظامی در این کشور انجام دادند و اسرائیل میگوید تأسیسات ساخت موشک ایران را هدف قرار داده است. این اولین بار است که ارتش اسرائیل مسئولیت حمله به سایتها در ایران را برعهده میگیرد. اسرائیل گفت که این حملات در واکنش به حمله ایران به اسرائیل در اول اکتبر بود». دستیار گوترش، درخواستهای مداوم دبیرکل برای آتشبس فوری در غزه و لبنان، آزادی بیقیدوشرط همه گروگانها و پاسخگویی در قبال جنایات تحت قوانین بینالمللی را تکرار کرد و به دنبال آن، از همه طرفها خواست که تمام اقدامات نظامی را متوقف کنند تا از وقوع یک جنگ جلوگیری شود و از جنگ منطقهای خارج شوند و به مسیر گفتوگو و دیپلماسی بازگردند.
الجزایر: حملات اسرائیل نقض صلح بینالمللی است
پس از ارائه گزارش دستیار دبیرکل سازمان ملل، عمار بن جامع در مقام سفیر و نماینده دائم الجزایر در سازمان ملل در نشست اضطراری عصر دوشنبه شورای امنیت سازمان ملل تصریح کرد «حملات اسرائیل به إیران نقض صلح بینالمللی است». دیپلمات ارشد الجزایر در سازمان ملل افزود «صلح واقعی نیازمند رعایت اصول سازمان ملل متحد و قوانین بینالمللی است. صلح پایدار مستلزم برخورداری فلسطینیها از حقوق مشروع خود و پایاندادن به تمامی اشغالگریهای اسرائیل است». به گفته بن جامع، «امروز با درگیری منطقهای روبهرو هستیم که پیامدهای جدی دارد و نیروهای اشغالگر اسرائیل باید پاسخگوی اقدامات خود باشند». سفیر الجزایر ادامه داد «جامعه بینالمللی وظیفه دارد اشغالگری اسرائیل را مهار کند و از تشدید آن که خاورمیانه را وارد چرخه بیثباتی کرده است، جلوگیری کند».
چین: اوضاع خاورمیانه شکننده است؛ درباره رفتارهای اسرائیل نگرانیم
فو کونگ، سفیر و نماینده دائم چین در سازمان ملل متحد هم طی سخنانی نسبت به رفتارهای اسرائیل ابراز نگرانی کرد و همه را به خویشتنداری دعوت کرد. به باور سفیر چین در سازمان ملل، «اوضاع خاورمیانه شکننده است. لذا با هرگونه اقدام تهاجمی که صلح و امنیت منطقه را تهدید کند، مخالف هستیم». کونگ تأکید کرد «همه طرفها باید برای تبادل آتش حد بگذارند و آرامش به خاورمیانه بازگردانده شود». نماینده چین در سازمان ملل ادامه داد: آتشبس در غزه هنوز دور از دسترس بوده و قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل نیز نادیده گرفته شدهاند.
آمریکا: ایران حملات به اسرائیل را متوقف کند
لیندا توماس گرینفیلد، نماینده آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل نیز بار دیگر با اعلام حمایت واشنگتن از اسرائیل «در دفاع از خود» بیان کرد «اسرائیل اقدام به حملات هوایی در خارج از مناطق مسکونی در ایران کرده است». البته گرینفیلد هرگونه مشارکت آمریکا در اقدام نظامی اسرائیل را تکذیب کرد و حتی به گفته او، «واشنگتن سعی کرد که عملیات اسرائیل به شکل هدفمند، متناسب و مستقیم جهت کاهش توانایی ایران برای تهدید همسایهاش، جلوگیری از حملات بیشتر و کاهش خطر تشدید تنش انجام شود». این عضو کابینه دولت دموکرات جو بایدن بار دیگر مدعی شد «ایالات متحده آمریکا در حمله اسرائیل به ایران مشارکت نداشته است و از ایران میخواهیم که حملات خود به اسرائیل را متوقف کند». وی هدف قراردادن سایتها در ایران توسط اسرائیل را به عنوان یک «پاسخ نظامی متناسب و مستقیم در دفاع از خود» توصیف و تأکید کرد «هیچ گزارشی مبنی بر آسیب غیرنظامیان وجود ندارد». گرینفیلد خطاب به شورای امنیت گفت: «ما در دفاع از خود تردید نخواهیم کرد. اشتباه برداشت نشود. ایالات متحده نمیخواهد شاهد تشدید بیشتر تنش باشد. ما معتقدیم که این باید پایان تبادل آتش مستقیم بین اسرائیل و ایران باشد».
روسیه: شورای امنیت باید از سقوط منطقه به جنگ جلوگیری کند
واسیلی نبنزیا، سفیر و نماینده دائم روسیه در سازمان ملل نیز در این نشست اضطراری شورای امنیت، نسبت به «مارپیچ کنترلنشده» خشونت در خاورمیانه به دنبال حملات اسرائیل به ایران هشدار داد و عنوان کرد «منطقه در حال حاضر به دلیل تشدید خشونتها در اطراف نوار غزه برای بیش از یک سال بیثبات شده است». سفیر روسیه در سازمان ملل تأکید کرد «این اولین حمله هوایی اسرائیل نیست» و از اعضای شورای منیت سازمان ملل خواست تا «حداقل تلاش خود را انجام دهند تا اطمینان حاصل شود که منطقه وارد جنگ نمیشود». دیپلمات ارشد روسیه در سازمان ملل افزود «اسرائیل طی هفتههای گذشته نیت خود برای حمله به ایران را پنهان نکرده است. ما به شدت از افزایش تنشها بین اسرائیل و ایران نگران هستیم و خواستار خویشتنداری هستیم». نبنزیا با بیان اینکه «درباره بیاعتنایی اسرائیل به جامعه بینالملل نگران هستیم»، از تلآویو خواست که اقدامات تحریکآمیز در خاورمیانه را متوقف کند. سفیر روسیه در سازمان ملل ادامه داد «آمریکا دادههای اطلاعاتی را برای حمله به ایران در اختیار اسرائیل قرار داده است که این اقدام، ناقض قوانین بینالمللی است».
انگلیس: ایران به حملات اسرائیل پاسخ ندهد
پس از آن نوبت به باربارا وود وارد، سفیر و نماینده انگلیس در سازمان ملل رسید که او نیز در این نشست شورای امنیت همسو با آمریکا و در حمایت از اسرائیل مدعی شد که «ایران نباید به حملات اسرائیل پاسخ دهد».
فرانسه: باید هر چه سریعتر به آتشبس در غزه دست یابیم
نیکلاس دی ریویر، سفیر و نماینده دائم فرانسه در سازمان ملل متحد نیز طی سخنانی بر تحولات لبنان تأکید داشت و با بیان اینکه اسرائیل باید نیروهای خود را از لبنان خارج کند، متذکر شد «باید هرچه سریعتر به آتشبس در غزه دست پیدا کنیم». سفیر و نماینده ژاپن در سازمان ملل نیز در این نشست شورای امنیت خواستار خویشتنداری همه طرفها در منطقه شد.
سوریه: شورای امنیت مانع رژیم اسرائیل شود
بعد از مواضع اعضای شورای امنیت، دیگر حاضران که شامل کشورهای درگیر بود، به طرح دیدگاههای خود پرداختند. همچنان که قصی الضحاک، سفیر و نماینده دائم سوریه در سازمان ملل، نیز در سخنانی تجاوز هوایی اسرائیل به ایران را نقض آشکار قوانین بینالمللی، منشور سازمان ملل متحد و حاکمیت و تمامیت ارضی ایران خواند و به گفته او «این حمله تأکید میکند که این رژیم تلاش دارد منطقه را وارد یک جنگ گسترده بکند». الضحاک با بیان اینکه حملات اسرائیل دهها شهروند غیرنظامی سوری را کشته است، تصریح کرد «اقدامات اسرائیل صلح و ثبات منطقه را از بین میبرد. شورای امنیت باید مانع اقدامات رژیم اسرائیل شود». این مقام سوری اظهارات کشورهای غربی مبنی بر حمایت از حق دفاع اسرائیل را محکوم و اضافه کرد که اسرائیل خود را از قانون بالاتر میداند و باید به خاطر اقداماتش پاسخگو باشد».
عراق: اسرائیل حریم هوایی ما را نقض کرد
نماینده عراق در سازمان ملل نیز در این نشست شورای امنیت، «اقدامات رژیم اسرائیل را محکوم کرد» و یادآرو شد «دولت عراق در نهادهای بینالمللی شکایت خود را پیگیری خواهد کرد». او درعینحال تأکید کرد «اجازه نخواهیم داد از حریم هوایی عراق برای حمله به کشورهای دیگر استفاده شود و اقدام اسرائیل نقض حاکمیت عراق بود. ایران دوست ما است».
سفیر ایران: آمریکا شریک جرم رژیم اسرائیل است؛ پاسخ ما طبق حقوق بینالملل خواهد بود
جلسه شورای امنیت با طرح مواضع دو طرف اصلی درگیر ادامه یافت و سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل، «حمایت بیقیدوشرط ایالات متحده آمریکا از رژیم اسرائیل، همراه با مانعتراشی آن در انجام وظایف شورای امنیت بهعنوان یکی از اعضای دائم را از عوامل وقیحتر شدن این رژیم دانست تا صهیونیستها به جنایات و تجاوزات خود در غزه و لبنان، و اکنون علیه ایران، ادامه دهد و به طور جدی صلح و امنیت منطقهای را تضعیف کند». به گزارش ایرنا، امیرسعید ایروانی در نشست عصر دوشنبه به وقت محلی شورای امنیت افزود «تجاوزات رژیم اسرائیل علیه ایران آشکار و مکرر است. این حمله تهاجمی بخشی از الگوی گستردهتر و مستمر تجاوز و مصونیت بیحدی است که رژیم اسرائیل برای بیثباتکردن منطقه ادامه میدهد، بهویژه از طریق تجاوزات مداوم، پاکسازی قومی و جنایات جنگی علیه مردم فلسطین و لبنان». این دیپلمات کشورمان، «تجاوزات رژیم اسرائیل را به شدیدترین وجه ممکن محکوم کرد و اقدامات خصمانه رژیم اسرائیل را نقضی آشکار و خطرناک از حقوق بینالملل و منشور سازمان ملل متحد دانست، بهویژه اصل حاکمیت و تمامیت ارضی و ممنوعیت تهدید یا استفاده از زور علیه حاکمیت کشورها. به گفته سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل، «این اصول صرفا ایدههای انتزاعی نیستند؛ بلکه پایههای اساسی هستند که صلح و ثبات بینالمللی بر آنها استوار است».
دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل، مواضعش را اینگونه ادامه داد «ایفای نقش ایالات متحده در تجاوزات رژیم اسرائیل از طریق ارائه تخصص فنی و سیستمهای پیشرفته نظامی به این رژیم، صهیونیستها را بیشتر تحریک و وقیح کرده تا حملات تجاوزکارانه خود را علیه ایران انجام دهد؛ بنابراین دولت ایالات متحده در تجاوزات رژیم اسرائیل «شریک جرم» است و عواقب آن را نیز متحمل خواهد شد». ایروانی ادامه داد: «علاوهبراین ایالات متحده پیشازاین نیز در جنایات جنگی و کارزار نسلکشی جاری این رژیم علیه غیرنظامیان و زیرساختهای غیرنظامی در غزه و لبنان شریک جرم بوده است. اکثر بمبهایی که رژیم اسرائیل بر سر غزه و لبنان میریزد، ساخت آمریکا هستند». دیپلمات ارشد کشورمان تأکید کرد «جمهوری اسلامی ایران همواره دیپلماسی را بهعنوان مسیر حل چالشهای منطقهای و تقویت صلح و ثبات دنبال کرده است. با این حال، بهعنوان یک کشور دارای حاکمیت، جمهوری اسلامی ایران حق ذاتی خود را برای پاسخگویی در زمان مقتضی به این اقدام تجاوزکارانه، که طبق ماده ۵۱ منشور سازمان ملل مورد تأیید است، محفوظ میدارد. پاسخ ما قانونی و کاملا منطبق با حقوق بینالملل خواهد بود».
اتهامزنیهای اسرائیل در دفاع از تجاوزات و اقدامات تروریستیاش
دنی دنون، سفیر و نماینده اسرائیل در سازمان ملل، هم در این نشست اضطراری شورای امنیت با اشاره به حمله این رژیم به جمهوری اسلامی ایران، در دفاع از جنگطلبی و اقدامات تروریستی تلآویو مدعی شد «دشمنان اسرائیل اکنون درک میکنند که وعدههای ما توخالی نیست». سفیر اسرائیل در دفاع از تجاوزات و اقدامات تروریستی تلآویو مدعی شد «هیچ کشور دارای حاکمیت، صدها موشک بالستیک را که به سمت جمعیت غیرنظامی آن نشانه رفتهاند، تحمل نخواهد کرد. هیچ دولت مسئولیتپذیری اجازه نمیدهد مردمش تحت تهدید دائمی باقی بمانند». این مقام اسرائیلی در دفاع از فعالیتهای جنگافروزانه تلاویو خواستار «تحریمهای فوری و فلجکننده علیه زیرساختهای نظامی و اقتصادی ایران» شد.
احمدی: پیشبینی میشد که نشست بدون خروجی باشد
کوروش احمدی در گفتوگویی با «شرق» در واکاوی آنچه در جلسه شامگاه دوشنبه شورای امنیت سازمان ملل گذشت، با یادآوری این نکته که «وظیفه اصلی شورای امنیت حفظ صلح و امنیت بینالمللی است»، تأکید دارد «مهمترین تهدید علیه صلح و امنیت بینالملل ناشی از جنگ و درگیری بین کشورها و اعضای سازمان ملل است». در نتیجه به گفته این دیپلمات پیشین ایران در سازمان ملل، «چون وظیفه اصلی شورای امنیت حفظ صلح و امنیت بینالمللی است، زمانی که دو عضو سازمان ملل وارد فاز تنش و جنگ مستقیم میشوند، پیشفرض این است که شورای امنیت باید برای بررسی مناقشه تشکیل جلسه دهد». او با اشاره به ماده ۳۹ منشور ملل متحد، اضافه کرد «برای تشکیل جلسه اضطراری شورای امنیت برای بررسی یک تنش مسلحانه؛ یا کشورهای درگیر درخواست میکنند یا اعضای شورای امنیت سازمان ملل تشکیل جلسه اضطراری را پیشنهاد میکنند یا در مواردی تشکیل جلسه شورا به درخواست دبیرکل سازمان ملل برگزار میشود». چون به گفته احمدی، «طبق ماده ۹۹ شورای امنیت منشور سازمان ملل، در غیاب درخواستی از سوی کشورهای ذیربط یا اعضای شورای امنیت، دبیرکل ملل متحد میتواند توجه شورای امنیت را به مناقشه یا تهدیدی علیه صلح و امنیت بینالمللی جلب کند و خواستار رسیدگی شود».
از زاویه دید این کارشناس، «نتیجه برخورد نظامی چندماهه بین تهران و تلآویو در زمره مناقشاتی است که به هر حال شورای امنیت باید به آن ورود میکرد». اما درباره نحوه ورود این شورا، او میگوید: «تاکنون جلسات شورای امنیت سازمان ملل، چه به درخواست ایران و چه به درخواست اسرائیل از نوع Public hearing یا جلسات استماع عمومی بوده است». در تبیین و تشریح چنین جلساتی، احمدی خاطرنشان میکند «در چنین جلساتی معمولا یکی از مقامات دبیرخانه سازمان ملل گزارشی به اعضای شورای امنیت میدهد، کمااینکه در جلسه شامگاه دوشنبه دستیار دبیرکل در امور خاورمیانه گزارشی را که عمدتا برگرفته از اظهارات دو طرف بود، به شورا داد و بعد از آن اعضای شورای امنیت و نمایندگان کشورهای درگیر یا ذیربط نقطهنظرات خود را مطرح کردند».
دیپلمات پیشین ایران در سازمان ملل اضافه کرد «اینگونه جلسات استماع عمومی که از طرف شورای امنیت برگزار میشود، صرفا برای شنیدن نظرات است و به خودی خود قرار نیست به اقدامی از سوی شورای امنیت بینجامد». با این حال احمدی این نکته را مطرح کرد که «اگر در نتیجه چنین جلسهای احساس شود که فضا یا زمینهای برای ورود جدیتر شورای امنیت وجود دارد، یک یا چند عضو پیشنویسی را تدوین میکنند که میتواند به صدور بیانیه مطبوعاتی یا بیانیه رئیس یا قطعنامه منجر شود». او در توضیح بیشتر این موضوع به «شرق» از نحوه کار شورای امنیت میگوید و بیان میکند «به طور کلی شورای امنیت سه نوع خروجی میتواند داشته باشد؛ صدور قطعنامه، صدور بیانیه رئیس و صدور بیانیه مطبوعاتی. رسمیترین و جدیترین خروجی نشستهای شورای امنیت همان قطعنامه است. بعد از آن بیانیه رئیس است که این بیانیه باید با اجماع اعضای شورای امنیت تصویب شود و رئیس نشست شورای امنیت آن را قرائت میکند که رسمیت دارد و در سوابق جلسات هم ثبت میشود. بیانیه مطبوعاتی پایینترین و کماثرترین نوع واکنش شورای امنیت است» که به گفته احمدی، «رسمیت ندارد و در سوابق هم ثبت نمیشود».
با چنین خوانشی، تحلیلگر ارشد حوزه بینالملل اذعان میکند «قبل از نشست دوشنبه شورای امنیت پیشبینی میشد که قرار نیست در این نشست اقدامی درباره تجاوز اسرائیل به خاک ایران انجام شود». دلیل اصلی آن بود که به نظر او «اختلاف نظر بین اعضای شورای امنیت و بهویژه بین اعضای دائم آن در این زمینه بسیار زیاد است و کمترین اشتراک نظری برای اتخاذ تصمیمی از طریق شورای امنیت درباره درگیریهای چندماهه اخیر بین ایران و اسرائیل وجود ندارد». احمدی ارزیابی خود از جلسه شورای امنیت را اینگونه ادامه میدهد «متأسفانه در نشست شامگاه دوشنبه شورای امنیت، حتی برای صدور بیانیه مطبوعاتی که سندی غیررسمی است و ثبت نمیشود، هم تلاشی نشد». چون به نظر او «اگر قرار بود بعد از خاتمه نشست یک بیانیه مطبوعاتی منتشر شود، باید قبل از آن یک نشست غیرعلنی برگزار میشد تا اعضا درباره متن بیانیه مطبوعاتی همفکری و رایزنی داشته و درباره محتوا و لحن آن به توافق برسند»، بنابراین در سایه این واقعیت که چنین جلسه غیررسمی قبل از جلسه رسمی برگزار نشده بود، این دیپلمات قابل پیشبینی میدانست که «جلسه شامگاه دوشنبه شورای امنیت که به درخواست ایران و حمایت چین و روسیه و الجزایر برگزار شد، صرفا یک جلسه برای دریافت گزارش و اعلام نظر و اطلاع از مواضع کشورها بود و از همان ابتدا مشخص بود که نمیتوان انتظار خروجی خاصی را از این نشست داشت»./شرق
نظر شما :