حملات موشکی ایران و تاثیر آن بر بازدارندگی و امنیت منطقه‌ای

نویسنده: عیسی محمدحسینی، دکتری روابط بین‌الملل و کارشناس سیاست و امنیت غرب آسیا 

دیپلماسی ایرانی: 

مفهوم بازدارندگی 

بازدارندگى عبارت است از اقدام یا مجموعه‌اى از اقدامات که برای پیشى¬ جستن از اقدامات خصمانه دشمن انجام می شود. تئورى بازدارندگى یعنى کوشش یکى براى اعمال نفوذ در دیگرى تا او را از اقدام به عملى که متضمن خسارت یا هزینه ‏اى براى اولى است باز دارد.

لاورنس فریدمن  بازدارندگی را به عنوان تلاش عمدی برای تغییر رفتار دیگران از طریق تهدیدات مشروط توصیف می کند. تهدید بر اساس نظر فریدمن عبارت است از کنترل کافی بر اوضاع به منظور انکار گزینه های راهبردی طرف مقابل.

وزارت دفاع آمریکا نیز در لغت‌نامه اصطلاحات نظامی خود بازدارندگی را این‌گونه تعریف کرده است: «جلوگیری از یک اقدام به وسیله ایجاد ترس از پیامدهای آن.»

بازدارندگی نوعی تهدید و ممانعت از محاسبات غلط واحد دیگر است نه انگیزه‌ای برای تحریک، مسابقه تسلیحاتی در قالب بازدارندگی، قدرت‌های بزرگ که از توانایی ضربه دوم یک‌دیگر مطلع بودند باعث شد که برای مدت‌های طولانی صلح پایداری شکل بگیرد که به تعبیری جنگ سرد بود.

نکته‌ای که در بازدارندگی بسیار حائز اهمیت است این است که صرف تهدید تلافی‌جویانه و انباشت سلاح های کشتار جمعی نمی‌تواند بازدارندگی ایجاد کند، بلکه مهم‌ترین عامل، تأثیرات روانی و باور قدرت حریف و جدی گرفتن آن است.

عنصر روانی و زبانی در سیاست‌های مبتنی بر بازدارندگی همچنان حائز اهمیت است. به عبارت دیگر، زبان عاملی برای انتقال و تأثیرگذاری در بازدارندگی است، به شرط آن که با تدبیر و درایت لازم استفاده شود. زیرا در غیر این‌صورت می¬تواند به نتایجی نامطلوب منجر شود. زیرا تکرار و یا بلوف بیش از حد چه بسا به اقدامات پیشگیرانه از سوی طرف مقابل منجر شود. بنابراین باید همواره در نظر داشت که در اعلام بازدارندگی مهم است توجه کنیم که چه مقامی، اعم از نظامی یا غیرنظامی، با چه لحنی و در چه زمان و مکان و با چه فاصله زمانی، سیاست بازدارندگی را به طرف مقابل القا می¬کند. بسته به هر کدام از این شرایط اعلام سیاست بازدارندگی می¬تواند نتایج متفاوتی داشته باشد.

به اعتقاد کالینز راهبرد بازدارندگی راهبرد برای جنگیدن نیست، بلکه راهبرد برای حفظ وضع موجود، به انفعال کشاندن کشور هدف و سرانجام دستیابی به صلح و استقرار آن است و به منظور متقاعد کردن طرف مقابل طرح می‌شود تا به وی ثابت کند که در میان داده‌های ممکن، تجاوز کم‌ترین اثر را دارد. بازدارندگی دشمن را از نظر فیزیکی دفع نمی‌کند، بلکه از نظر روانی از تجاوز او جلوگیری می‌کند.

بدون تردید موشک‌ها عاملی بسیار مهم برای تحت فشار قرار دادن یک کشور و ابزاری کاربردی و آماده شلیک برای حمله به تأسیسات و زیرساخت‌ها و تخریب سیستم‌های ارتباطی و بعضاً حیاتی طرف مقابل به حساب می‌آید که می‌تواند بازدارندگی ایجاد کند.

تهدیدات موشکی و موازنه قدرت

تغییر و تحولات بین‌المللی و تحول در محیط داخلی ایران بروز تهدیدات منطقه‌ای و سیستمی علیه این کشور را سبب شده است. علاوه بر تهدیدات فوق، تهدیدات دیگری که با ورود سامانه‌های دفاع موشکی قدرت مداخله‌گر در منطقه شکل گرفت، برهم زننده موازنه قدرت و تشدیدکننده بی‌ثباتی بیشتر در منطقه شده است. لذا مجموعه‌ای از متغیرها، ایران را بر این باور مصمم می‌سازد که بازدارندگی تنها چاره استراتژیک محسوب می‌شود. در نتیجه ایران نیز برای تنظیم توازن قدرت در منطقه به کسب هر بیشتر قدرت و رسیدن به نقطه تعادلی قدرت و ثبات راهبردی روی آورده است به طوری که با روند رو به رشد قدرت موشکی ایران و قرار دادن متحدان منطقه‌ای آمریکا در حوزه ضربات خود از طریق توازن تهدید، بازدارندگی ایجاد کند. 

قابلیت تهدید و توانایی اعمال آن

امروزه با توجه به خطرات متعدد امنیتی در منطقه غرب آسیا و همچنین برتری هوایی رژیم صهیونیستی و غرب، کسب توانمندی فنی مطمئن موشکی با کارائی بالا و دقیق و آمیختگی آن با شیوه‌های نبرد نامتقارن و بارانی از رگبارهای موشکی گسترده که قابلیت تهدید و توانایی اعمال تهدیدات مراکز تجمع و تاسیسات نظامی و منابع اقتصادی و حیاتی دولت متخاصم را داشته باشد از ضروریات بازدارندگی به حساب می‌آید.

میزان توانمندی و قدرت موشکی ایران

حملات موشکی اخیر ایران علیه رژیم صهیونیستی در واقع نوعی پاسخ به تهدیدات جدید منطقه‌ای و بین‌المللی بود.

پاسخ‌های موشکی برق‌آسای ایران به مناطق صهیونیست‌نشین که در تقابل با سیاست‌های تروریستی رژیم صهیونیستی انجام شد، میزان توانمندی و قدرت موشکی کشور را با  شکستن حریم هوایی و نفوذ در سپر دفاعی گنبد آهنین به نمایش گذاشت. 

ایران همواره تلاش می¬کند تا برای حفظ امنیت خود و تقویت بازدارندگی در رسیدن به نقطه کانونی قدرت به طور مرتب قدرت تخریبی و برد و سرعت و دقت سلاح¬های خود را افزایش ‌دهد، نکته‌ای که حتی کارشناسان غربی نیز در بررسی راهبرد موشکی ایران به آن اذعان دارند اینست که آنان بر اساس نظریه نوواقع‌گرایی تقویت بازدارندگی به منظور رسیدن به قدرت توازن تهدید را عاملی بسیار مهم در راهبرد موشکی ایران قلمداد می‌کنند. 

اینک در معادلات قدرت منطقه‌ای، نقش و جایگاه منطقه‌ای ایران بسیار مهم ارزیابی می¬شود و جایگاه ایران، نباید به سادگی توسط سایر بازیگران منطقه‌ای علی‌الخصوص رژیم صهیونیستی تضعیف شود. مطمئناً یک ایران ضعیف در منطقه نمی‌تواند معضلات استراتژیک خود را با کشورهای متخاصم حل و فصل کند.

منابع:

1- الیوت جفری ام، رجینالد ر. 1378. «فرهنگ اصطلاحات سیاسی و استراتژیک»، ترجمه¬  میرحسین رئیس¬زاده، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین¬المللی، ص370
2- فریدمن ل. 1389. بازدارندگی، ترجمه عسگر قهرمانپور بناب، روح¬ا... طالبی ارانی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی
3- جمشیدی م. 1391. «جایگاه بازداندگی متعارف در استراتژی دفاعی دولت باراک اوباما در قبال ج. ا. ایران»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال هشتم، شماره اول، صص142-117
4- بلوجی ح. 1387.عنصر روانی در استراتژی بازدارندگی، فصلنامه مطالعات عملیات روانی، شماره 19، صص 161-147
5- باقری دولت‌آبادی ع. 1392. «نقش عنصر بازدارندگی در راهبرد نظامی ایران»، مجله سیاست دفاعی، سال بیست و دوم، شماره 85