توپ در زمین بی بی

مالک مصدق، روزنانه نگار

دیپلماسی ایرانی: با پاسخ موشکی شامگاه سه شنبه ایران اکنون توپ در زمین اسرائیل است و همه نگاه‌ها متوجه تصمیمات تل‌آویو خواهد بود که در واکنش به عملیات «وعده صادق ۲» چه پاسخی خواهد داد. هرچند که طبق گفته مقامات جمهوری اسلامی ایران هرگونه حمله احتمالی با پاسخ سخت‌تری از جانب تهران همراه خواهد شد، اما بسیار بعید به نظر می‌رسد که نتانیاهو در شرایط کنونی از حمله به ایران خودداری کند. به گفته جو بایدن، «پاسخ اسرائیل به حمله ایران در دست بررسی است و تیم امنیت ملی آمریکا در تماس دائم با همتایان اسرائیلی خود هستند.» همزمان جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا هم در نشست خبری خود اعلام کرد که، «ما در حال همکاری با ارتش و مقامات اسرائیلی برای ارزیابی تأثیر حمله ایران هستیم و با اسرائیل درباره چگونگی پاسخ به ایران گفت‌وگو خواهیم کرد». سالیوان این را هم خاطر نشان کرد که «به نظارت بر تهدیدات و حملات بیشتر از سوی ایران و نیروهای نیابتی آن ادامه خواهیم داد و در مورد گام بعدی با اسرائیلی‌ها مشورت خواهیم کرد. ما روشن کردیم که حمله ایران عواقب وخیمی در پی خواهد داشت».

هر چند از سخنان رئیس‌جمهور امریکا و مشاور امنیت ملی کاخ سفید جزئیاتی در خصوص نحوه و شدت پاسخ احتمالی اسرائیل روشن نشد، اما نتانیاهو در اولین واکنش به عملیات موفقیت آمیز وعده صادق ۲ ادعا کرد که، «ایران اشتباه کرد و برای این اشتباه هزینه پرداخت خواهد کرد». نخست‌وزیر اسرائیل در خط و نشان خود برای تهران به بیان این جمله بسنده کرد که، «هر کس به ما حمله کند، به او حمله خواهیم کرد». تا لحظه تنظیم این گزارش خبری دال بر حمله اسرائیل مخابره نشده است، ولی در این میان برخی گزارش‌های واصله از حمله احتمالی و قریب الوقوع اسرائیل به برخی تاسیسات ایران خبر می‌دهند. با این وجود آمریکا در ظاهر در تلاش است که بتواند دایره تنش را در یک نقطه قابل کنترل و قابل مدیریت، محدود کند. اگرچه بعید است که دولت بایدن نقشی در توقف حملات احتمالی اسرائیل داشته باشد، اما سعی خواهد کرد که پاسخ تل آویو به نحوی نباشد که یک جنگ تمام عیار را به دنبال داشته باشد.

در همین راستا علی بیگدلی هم در گفت‌وگویی که با «شرق» دارد، پیرامون ارزیابی خود در خصوص نحوه و شدت واکنش اسرائیل بر این باور است که، «به احتمال زیاد این حمله قطعی و قریب الوقوع است». اما به گفته تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل، «نمی توان با قاطعیت در رابطه با اهداف احتمالی و شدت و وسعت حملات اسرائیل سخن گفت». البته از منظر وی، «اسرائیل سعی دارد نحوه پاسخ و شدت حمله خود را به شکلی پیش ببرد که، نه جنگ مستقیم ایران و اسرائیل، بلکه یک تنش و درگیری بین تهران و واشنگتن را رقم بزند». از این رو به گفته مفسر ارشد حوزه سیاست خارجی، «هرچند پاسخ تهران ذیل عملیات وعده صادق ۲ در شرایط کنونی اجتناب ناپذیر بود، اما وضعیتی را به وجود آورد که بدون شک، مطلوب و ایده آل بنیامین نتانیاهو در جهت پیاده کردن اهداف و برنامه‌های بعدی خود برای ایجاد یک درگیری گسترده منطقه‌ای و کشاندن پای بازیگران فرامطقه‌ای به آن است».

حمله به سه پایگاه هوایی اسرائیل

در این میان سردار سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح در تشریح عملیات موشکی سپاه به سرزمین‌های اشغالی گفت که، «نیروی هوافضای سپاه پاسداران با عملیات قهرمانانه خود انتقام بسیاری از جنایات صهیونیست‌ها را گرفت.» بر اساس گزارش صدا و سیما، وی با بیان اینکه دو ماه گذشته، دو ماه بسیار سخت برای ملت ایران و محور مقاومت بود، خاطرنشان کرد که، «از هنگام ترور شهید هنیه در تهران تا درخواست مکرر آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها مبنی بر اینکه شما خویشتن‌داری کنید تا آتش‌بس را غزه برقرار کنیم، دوره سختی را در خویشتن‌داری پشت سر گذاشتیم، اما رژیم صهیونیستی با حمایت آمریکا و حتی چراغ سبز آمریکایی‌ها جنایات خود را افزایش دادند و قتل عامی را علیه مردم لبنان و به ویژه شهادت مجاهد کبیر شهید سیدحسن نصرالله و همچنین مستشار عالی سپاه پاسداران در لبنان سردار شهید نیلفروشان را اجرا کردند که جنایات بزرگی بود و دیگر وضعیت قابل تحمل نبود».

رئیس ستادکل نیروهای مسلح با تاکید بر اینکه سپاه پاسداران با عملیات ارزشمند موشکی خود توانست پایگاه‌های مهمی در رژیم صهیونیستی را مورد هدف قرار دهد، عنوان کرد که، «جمهوری اسلامی حتی با وجود جنایت‌های رژیم صهیونیستی، رعایت موازین لازم را به انجام رساند و فقط پایگاه‌های نظامی زده شده و ۳ پایگاه نظامی هوایی اصلی رژیم صهیونیستی، موساد به عنوان مرکز ترور، پایگاه هوایی نواتیم به عنوان پایگاه هواپیماهای F35، پایگاه هوایی هاتسریم به عنوان پایگاهی که برای ترور شهید نصرالله عزیز مورد استفاده قرار گرفت، رادارهای راهبردی و همچنین مراکز تجمع تانک‌ها، نفربرها و نفرات رژیم در منطقه پیرامون غزه که قتل‌عام مردم غزه را برعهده داشتند مورد هدف قرار گرفت».

سرلشکر باقری با بیان اینکه در این عملیات مراکز اقتصادی و صنعتی رژیم و مردم در اراضی اشغالی نیز مورد هدف قرار نگرفتند در حالی که این کار کاملاً امکان پذیر بود، بیان داشت که، «سپاه پاسداران و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران چه در بعد دفاعی و چه در بعد آفند و تکرار این تهاجم و چندین برابر این کاملا آماده هستند و اگر رژیم صهیونیستی که به دیوانگی رسیده توسط آمریکا و اروپا کنترل نشود بخواهد جنایات خود را ادامه دهد و یا علیه تمامیت ارضی و حاکمیت ما وارد عمل شود، عملیات امشب با چند برابر بزرگی تکرار خواهد شد و تمام زیرساخت‌های آنها مورد اصابت قرار خواهد گرفت». وی در پایان ابراز امیدواری کرد که آمریکا از روش گذشته خود دست بردارد و رژیم صهیونسیتی را متوقف کند تا منطقه به سمت آرامش پیش برود.

ارزیابی حقوقی عملیات وعده صادق ۲

در کنر آنچه گفته شد، مهدی سنایی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور هم با انتشار یادداشتی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «عملیات وعده صادق۲ حاوی این پیام روشن است که ایران در دفاع مشروع از خود و متحدینش تردید نمی‌کند». سنایی در ادامه نوشته خود اشاره داشت که، «صلح و ثبات از مسیر احیای بازدارندگی می‌گذرد و تجاوزات و نقض پیوسته حقوق بین‌الملل از سوی رژیم غاصب صهیونیستی باید متوقف شود.» در سوی دیگر هم حجت‌الاسلام مجید انصاری، معاون حقوقی رئیس‌جمهور در حاشیه جلسه هیئت دولت با اشاره به عملیات وعده صادق ۲ اظهار داشت که، «عملیات دیشب (سه شنبه شب) نیروهای مسلح ایران در راستای دفاع مشروع و حمایت از شهروندان و سرزمین ماست، این انتظاری بود که به درازا انجامید و دولت خویشتنداری کرد». انصاری این را هم افزود که، «اسرائیل اقدام غیرحقوقی و برخلاف موازین بین‌المللی در زدن مهمان ما انجام داد و اقدامات تحریک کننده داشت و مرتکب نسل کشی و کودک کشی شد، به لحاظ حقوقی باید اقدام می‌کردیم».

یوسف مولایی در تبیین و تفسیر حقوقی آنچه مطرح شد طی گفت‌وگو با «شرق» به مصاحبه پیشین خود پیرامون عملیات «وعده صادق ۱» باز می‌گردد و حمله ایران را، نه از نگاه حقوق بین‌الملل، بلکه با قرائت سیاسی که به گفته وی تابعی از قدرت بین‌الملل است بررسی می‌کند. چرا که این حقوقدان تصریح می‌کند که، «حقوق بین‌الملل و قوانین جاری در مناسبات جهانی اساساً تابعی از قدرت بین‌الملل تعریف می‌شوند و هر کشوری که دارای قدرت بیشتر باشد می‌تواند تعریف خود را از حقوق و قوانین مبتنی بر اهداف و منافعش به دیگر کشورها تحمیل کند». با این حال مولایی اذعان دارد که «در منشور سازمان ملل توسل به زور و استفاده از حق دفاع مشروع و مشخصا اتکا به ماده ۵۱ منشور سازمان ملل متحد محدود است و استناد تهران به این ماده برای اجرای «وعده صادق ۱ و ۲ تفسیرای سیاسی پیدا خواهد کرد، نه تفسیرهای حقوقی». لذا وی بعید نمی‌دادن که در قرائتی کاملا عکس، ارائیلی هم برداشتی از ماده ۵۱ منشور سازمان ملل متحد برای توجیه حمله متقابل به خاک ایران داشته باشد» و اینجاست که مولایی اذعان دارد، «تضادهای طرفین ذیل برداشت های حقوقی تعیین کننده نیست و قدرت بین‌الملل نقش افرین خواهد بود».

در تشریح حقوقی استفاده از حق دفاع مشروع، این استاد دانشگاه به دو کلید واژه «فوریت» و «ضرورت» اشاره می‌کند و از آن طرف حق پاسخ‌گویی را منوط به اجازه و چراغ سبز شورای امنیت می‌ داند. در نتیجه به گفته او، «چون حقوق بین‌الملل دنباله‌ای از قدرت بین‌الملل تعریف می‌شود، لذا از قبل هم مشخص بود که حمله یک شامگاه سه شنبه ایران به اسرائیل می‌تواند مورد انتقاد شورای امنیت و دیگر کشورهای غربی باشد».

با چنین خوانشی، این حقوقدان، عنوان می‌دارد که چون شورای امنیت بدون صدور قطع‌نامه و حتی بیانیه‌ای برای محکومیت حمله ایران به کار خود پایان داده است، از یک سو می‌تواند دست اسرائیل را برای حمله متقابل علیه ایران را ببندد. چرا که پشتوانه و چراغ سبز شورای امنیت را ندارد، اما مولایی همزمان اذعان داد که قوانین و حقوق بین‌الملل مُصرح توسط کشورها رعایت نمی‌شوند، به خصوص اسرائیل که سابقه طولانی در نادیده گرفتن قوانین و حقوق بین‌الملل دارد. از این حیث وی هشدار می‌دهد که تل‌‌آویو با برخورداری از حمایت سیاسی قدرت‌های بین‌المللی به راحتی می‌تواند این حق را برای خود متصور شوند که از توسل به زور با هر شدتی بهره ببرد. در نتیجه به گفته این حقوقدان، «اسرائیل شاید بدون توجه به آنکه شورای امنیت چه نگاهی دارد مستقیماً دست به اقداماتی بزند».

پیرو گفته های یوسف مولایی، نشست اضطراری شورای امنیت درباره پاسخ موشکی ایران به حملات اسرائیل دیروز چهارشنبه به وقت محلی با حضور آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل برگزار شد. به گزارش ایرنا، گوترش در این نشست اضطراری گفت که، «آتش ناشی از درگیری (بحران) در خاورمیانه به سرعت در حال تبدیل شدن به یک جهنم است. اکنون زمان آتش بس در غزه و توقف خصومت‌ها در لبنان است.» دبیرکل سازمان ملل ادامه داد که، « سه شنبه ایران حدود ۲۰۰ موشک بالستیک به سمت اسرائیل شلیک کرد. ایران اعلام کرد که این اقدام در واکنش به قتل حسن نصرالله و فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عباس نیلفروشان در هفته گذشته و همچنین کشته شدن اسماعیل هنیه، رهبر حماس در تهران در ماه ژوئیه بوده است. گوترش اضافه کرد که، «میلیون‌ها نفر در سراسر اسرائیل و سرزمین های اشغالی فلسطین مجبور به جست‌وجوی سرپناه شدند. در حملات ایران یک نفر فلسطینی در کرانه باختری اشغالی کشته شد. همانطور که در رابطه با حمله ایران در ماه آوریل اعلام کردم، من دوباره حمله موشکی گسترده دیروز ایران به اسرائیل را به شدت محکوم می‌کنم. »

گوترش در بخش دیگری از سخنانش تاکید کرد که، «هر تشدید بهانه‌ای برای تشدید بعدی بوده است. ما هرگز نباید تلفات عظیمی را که این درگیری فزاینده بر غیرنظامیان وارد می‌کند، فراموش کنیم. ما نمی‌توانیم از نقض سیستماتیک قوانین بین‌المللی بشردوستانه چشم بپوشیم. این چرخه مرگبار خشونت باید متوقف شود. زمان رو به پایان است.» پس از سخنان دبیرکل سازمان ملل، سفیر و نماینده نماینده فرانسه در سازمان ملل در این نشست شورای امنیت گفت: از ایران می‌خواهیم تنش را تشدید نکند. نماینده فرانسه با محکوم کردن حمله ایران به اسرائیل، گفت که، «فرانسه از امکانات نظامی‌ خود برای مقابله با حمله موشکی ایران به اسرائیل استفاده کرده است». باربارا وود وارد، سفیر و نماینده انگلیس در سازمان ملل در نشست شورای امنیت در ارتباط با پاسخ موشکی ایران به اسرائیل افزود که، «صلح یک انتخاب شجاعانه برای همه طرف‌ها به جای جنگ است. اسرائیل از حمایت کامل ما برخوردار است.اسرائیل از حق دفاع از خود برخوردار است و ما از آن حمایت می‌کنیم».

لیندا توماس گرینفیلد، سفیر و نماینده آمریکا در سازمان ملل نیز در این نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد هم مدعی شد که، «حملات موشکی ایران به هیچ وجه یک اقدام دفاعی نبود». سفیر آمریکا در سازمان ملل، شورای امنیت را ترغیب کرد که «عواقب» لازم را بر ایران به دلیل این اقدامات تحمیل کند و خواستار تحریم های بیشتر علیه ایران به دلیل حمایت از تروریسم و نادیده گرفتن قطع‌نامه های شورای امنیت شد. باتوجه به روند طی شده در نشست دیروز چهارشنبه شورای امنیت، یوسف مولایی با پیش کشیدن موضوع «تناسب» بین حمله سه شنبه شب ایران به اسرائیل با ترور اسماعیل هنیه و سیدحسن نصرالله به این موضوع اشاره دارد که، «در حقوق بین‌الملل اساسا هیچ ملاک و معیاری برای سنجش میزان تناسب بین این دو حمله وجود ندارد و تنها معیار آن یا موضع‌گیری سیاسی مقامات کشورها یا ارجاع پرونده به محافل حقوقی است» که به گفته او، ـدر این مورد بعید است چنین اتفاقی روی دهد» و یا در نهایت به زعم مولایی، «تعیین این نسبت با شورای امنیت خواهد بود.»/شرق