اوکراین، آزمایشگاه جنگ هوش مصنوعی

نویسنده: ورا برگنگرون Vera Bergengruen

دیپلماسی ایرانی: الکس کارپ  Alex Karp، مدیر عامل شرکت تجزیه و تحلیل داده‌های پالانتیر تکنولوژیز Palantir Technologies، به همراه پنج همکار خود، با پای پیاده از یک نقطه مرزی لهستان به اوکراین گذر کرد. دو خودروی استتارشده ی لندکروزر در سمت دیگر مرز منتظر بودند. آنها با سرعت در جاده‌های خالی به سمت کی‌یف حرکت کردند، از کنار ساختمان‌های تخریب شده، پل‌های آسیب دیده توسط موشک‌ها و بقایای خودروهای سوخته گذشتند. کارپ و همکارانش پیش از آغاز ساعات منع رفت و آمد شبانه، به پایتخت رسیدند. روز بعد، کارپ به سنگر محکم واقع در قصر ریاست جمهوری برده شد تا به عنوان نخستین مدیر یک شرکت بزرگ غربی از زمان آغاز جنگ با ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین دیدار کند. کارپ به زلنسکی گفت که آماده است دفتری در کی‌یف باز کند و نرم‌افزار داده پردازی و هوش مصنوعی پالانتیر را برای حمایت از دفاع اوکراین به کار گیرد. کارپ باور داشت که می‌تواند در تیمی مشارکت کند که به داوود امکان می دهد تا جالوت امروزی را شکست دهد.

الکس کارپ در فهرست مدیران عالی صنعت فناوری یک شخصیت غیرمعمول است. ۵۶ ساله و دارای مدرک دکترای فلسفه از یک دانشگاه آلمانی است، جایی که به عنوان شاگرد نظریه‌پردازِ مشهور آلمانی یعنی یورگن هابرماس پژوهش کرد. وی همچنین دارای مدرک حقوق از دانشگاه استنفورد است، که در آنجا با سرمایه‌گذار و بنیانگذاری جنجالی به نام پیتر تیل، شریک و هم-بنیانگذار پالانتیر، آشنا شد. پس از آنکه پالانتیر به محرمانه‌ترین غول تک‌شاخ این حوزه فناوری تبدیل شد، کارپ شرکت را به شهر دنور منتقل کرد تا از محیط "تک فرهنگی" سیلیکون ولی فرار کند.

پالانتیر که هسته آن تا حدودی با سرمایه گذاری سی آی ای کاشته شد، کسب و کارش را با تهیه نرم‌افزارِ تجزیه و تحلیل داده ها برای اداره مهاجرت و گمرک آمریکا (ICE)، اف‌بی‌آی، وزارت دفاع و شماری از سازمان‌های اطلاعات خارجی سر پا کرد. جیکوب هلبرگ  Jacob Helberg، یک کارشناس امنیت ملی که به عنوان مشاور سیاست خارجی با کارپ همکاری دارد، می‌گوید: "آنها فروشندگان جنگ افزارهای هوش مصنوعی در قرن ۲۱ هستند. کارپ به من می‌گوید که اوکراین را فرصتی می بیند که پالانتیر بتواند ماموریت خود را برای «دفاع از غرب» و «ترساندن دشمنان» پیاده کند."

اوکراین نیز این وضعیت را یک فرصت دید. در ابتدا، از سر ناچاری... اما به زودی، مقامات دولتی فهمیدند که فرصتی برای توسعه بخش فناوری کشوری شان فراهم آمده است. میخاییلو فدروف Mykhailo Fedorov وزیر 33 ساله تحول فن آوری اوکراین با کمک معاونانش، از پایتخت‌های اروپا گرفته تا سیلیکون ولی، شروع به بازاریابی برای مناطق جنگی اوکراین به‌عنوان آزمایشگاه‌های آخرین فناوری‌های نظامی کردند. فدروف می گوید: "ماموریت بزرگ ما این است که اوکراین را به آزمایشگاه پژوهش و توسعه فناوری جهان تبدیل کنیم."

پیشرفت کار به شدت چشمگیر بود: یک سال و نیم پس از دیدار اولیه کارپ با زلنسکی، شرکت پالانتیر به شکل بی‌سابقه ای در کار روزمره یک دولت خارجی در زمان جنگ جا باز کرد. بیش از نیم دوجین نهادِ اوکراینی، شامل وزارت دفاع، اقتصاد و آموزش، از محصولات این شرکت استفاده می‌کنند. نرم‌افزار پالانتیر، که از هوش مصنوعی برای تجزیه و تحلیل تصاویر ماهواره‌ای، داده‌های منبع باز، فیلم‌های پهپادی و گزارش‌های گردآوری شده روی زمین استفاده می‌کند تا گزینه‌های نظامی را به فرماندهان پیشنهاد دهد، به گفته کارپ، عامل بخش بزرگتر هدف‌گیرهای نظامی اوکراین است."

مقامات اوکراینی می گویند که آن‌ها از تجزیه و تحلیل داده‌های پالانتیر برای پروژه‌هایی استفاده می‌کنند که از اطلاعات میدان جنگ بسیار فراتر می رود، از جمله گرد‌آوری شواهد جنایات جنگی، پاک کردن مین‌های زمینی، اسکان پناهندگان بیجاشده و کشف فساد. پالانتیر تا آن اندازه‌ مشتاق نمایش توانایی‌های خود بود که آن‌ها را بدون هیچ هزینه‌ای در اختیار اوکراین گذاشت.

پالانتیر فقط یکی از شرکت‌های فناوری است که به تلاش جنگی اوکراین کمک می کند. غول هایی مانند مایکروسافت، آمازون، گوگل، و استارلینک هم توانایی های خود را به کار گرفته اند تا اوکراین را در برابر حملات سایبری روسیه محافظت کنند، داده‌های حیاتی دولتی را به ذخایر ابری انتقال دهند و ارتباطات کشور را برقرار بدارند. آنها میلیون‌ها دلار را برای دفاع از اوکراین اختصاص داده‌اند. یک شرکت جنجالی آمریکایی در زمینه فن آوری شناسایی چهره به نام کلییر ویوو(دید روشن) Clearview AI ابزارهای خود را در اختیار بیش از ۱٬۵۰۰ مقام اوکراینی قرار داده تا بیش از ۲۳۰ هزار روس و همدستانشان را در سرزمین خود شناسایی کنند. شرکت‌های کوچکتر آمریکایی و اروپایی نیز، که بسیاریشان بر تولید پهپادهای خودکار متمرکز هستند، در کی‌یف فعالیت می‌کنند. حضور آنان موجب شده جوانان اوکراینی برخی از فضاهای کاری شلوغ شهر را "وادی فناوری نظامی Mil-Tech Valley" نامگذاری کنند.

ژنرال مارک میلی، رئیس پیشین ستاد مشترک ارتش آمریکا، سال گذشته به خبرنگاران در واشنگتن گفت: "نتیجه این برنامه، شتاب گرفتن "مهم‌ترین دگرش بنیادین در سرشت جنگ در تاریخ بشر است."

هرچند جنگ روسیه و اوکراین در حال حاضر در نوعی بن بست قرار گرفته است اما اوکراین و متحدان بخش خصوصی اش ادعا می‌کنند که در یک بازی بلندمدت شرکت دارند: ایجاد یک آزمایشگاه جنگی برای آینده. فدوروف می‌گوید: "اوکراین بهترین محل آزمایش تمامی فن آوری ‌های تازه است زیرا در اینجا می‌توانید آن‌ها را در شرایط واقعی آزمایش کنید." کارپ می‌گوید: "کارهایی هست که می‌توانیم در میدان جنگ انجام دهیم اما در یک محیط داخلی نمی‌شود."

اگر جنگ های آینده، در اوکراین به آزمون بتا گذاشته شود، پیامدهایی جهانی خواهد داشت. جنگ هایی که با بکارگیری نرم‌افزار و هوش مصنوعی پیش می رود و بیشتر تصمیمات نظامی احتمالاً به الگوریتم‌ها سپرده می‌شود. شرکت‌های فناوری می‌توانند به عنوان بازیگران مستقل، قدرت و نقش بسیار زیادی داشته باشند.

یک مهندس اوکراینیِ همکار پالانتیر، با چند کلیک به من نشان داد که چگونه می‌توانند اطلاعات گسترده‌ای از میدان جنگ را کاوش کنند، کاری که تا همین اواخر، به صدها نفر برای تجزیه و تحلیل آن نیاز داشتند. نرم‌افزار پالانتیر اطلاعات اختصاصی را از منابعی همچون پهپادها، ماهواره‌ها، اوکراینی‌های حاضر در صحنه نبرد و همچنین رادارهایی که می‌توانند از میان ابرها ببیند و نیز تصاویر حرارتی که می‌تواند جابه‌جایی نیروها و آتشباری ارتش را ردیابی کند، پردازش می‌کند. سپس الگو‌های مجهز به هوش مصنوعی می‌توانند به مقامات نظامی گزینه‌های موثرتری را برای هدف‌گیری مواضع دشمن پیشنهاد دهند. به گفته پالانتیر، این مدل‌ها با هر حمله، بیشتر یاد می‌گیرند و کارآیی خود را بهبود می دهند. 

منبع: تایم / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱