نبض غرب در این کنفرانس می زند

دیپلماسی ایرانی: ششمین کنفرانس امنیتی مونیخ در روزهای 16 تا 18 فوریه 2024(27 تا 29 بهمن 1402) بار دیگر تعداد قابل توجهی از مسئولین سیاسی امنیتی نظامی و رسانه‌ای دنیا راگردهم آورد و مباحث بسیار متنوعی در حوزه‌های استراتژیک به بحث گذاشته شد. 

این گردهمائی همراه با انتشار گزارش نهاد کنفرانس امنیتی مونیخ در مورد شرایط استراتژیک جهانی است. هیجان‌های خبری این کنفرانس، مخصوصاً پیرامون مرگ ناوالنی، مخالف‌ پوتین، در زندانی در نزدیکی قطب شمال کم نبود و سخنرانی احساسات محور، همسر اوهمچنین ساعتی بعد از انتشار خبر مرگ آن ناراضی روسی، اوج هیجانی کنفرانس بود و البته اغراق نیست اگر گفته شود به بسامد دو واژه «پوتین»، «روسیه» بیش از سایر واژه‌ها بود و شصتمین کنفرانس امنیتی مونیخ را تبدیل به یکی از ضد روسی‌ترین  گردهمائی‌های مونیخ کرده، در حالی که روسیه به کنفرانس دعوت نشده بود، رئیس رژیم صهیونیستی و همسرش در دو جلسه جداگانه کنفرانس، جای داده شده را به توجهی که به غزه و کشتار حدود 28 هزار مردم بی‌گناه فلسطین در مقایسه با مباحث دیگر، شایسته و مناسب نبود.

کنفرانس امنیتی مونیخ را چگونه می‌توان ارزیابی و تحلیل کرد؟ در پاسخ به سوال باید تحول و کارکردهای کنفرانس مونیخ بینش‌ها و نگرش‌ها و چالش‌های استراتژیک فراروی غرب، را مورد مداقه قرار داد.

کنفرانس امنیتی مونیخ، با ایده امنیت از طریق گفتگو در 60 سال پیش در اوج جنگ سرد و به منظور ایجاد فضای امنیتی بهتر در اروپا، مخصوصاً باتوجه به موقعیت پیچیده آلمان و ایالت باوریا آن کشور در دوران تنش بین آمریکا و شوروی، در یکی از هتل‌های مونیخ راه‌اندازی شد.

محل کنفرانس، پیوستگی داشته و با ظرفیت نسبتاً محدود در حد 300 ـ 400 نفر به مکان نمادین خاصی برای گفتگوهای امنیتی تبدیل شده است. در طی زمان و با حمایت دولت آلمان و ایالت با وریا ، این کنفرانس که غیردولتی و غیررسمی است، تبدیل به نهادی در خور توجه شده که علاوه بر برگزاری کنفرانس سالانه در ماه فوریه، در طول سال، اجلاس‌های منطقه‌ای متعدد منعقد می‌کند و پروژه‌ها و انتشارات مختلفی با تمرکز مباحث استراتژیک را دنبال می‌کند.

این کنفرانس، در طی زمان کارکردهای گوناگونی یافته است که شبیه کارکردهای سازمان‌های بین‌المللی است. البته باید در نظر داشت که در سازمان‌های بین‌المللی، دولت‌ها عضو هستند و اما این کنفرانس یک نهاد خصوصی با گرایش چندجانبه گرایانه و گردآورنده مقامات دولتی و غیردولتی کشورها می‌باشد.

این کارکردها را می‌توان در حوزه دستور کارسازی امنیت بین‌المللی تولید ادبیات دیدگاه، و گفتمان در مسائل مربوط به نظم جهانی، ایجاد  اجماع در بین کشورها در خصوص مباحث امنیتی، برقراری ارتباط بین دست‌اندرکاران امور امنیت ملی کشورها و مقبولیت و مشروعیت آفرینی و برهمین منوال مقبولیت زدائی و مشروعیت زدائی از کنشگران نامطلوب غرب، مورد شناسائی قرار دارد.

این کارکردهای آشکار و پنهان را باید همراه با دیدگاه‌ها و جنبش‌هایی که کنفرانس امنیتی مونیخ به صورت مستقل مطرح می‌کند، مورد توجه قرار داد. چندین سال است که نهاد امنیتی کنفرانس مونیخ گزارشی سالانه تولید می‌کند که در واقع عکسبرداری تحلیلی از شرایط استراتژیک بین‌المللی از زاویه غرب است.

هر سال این گزارش عنوانی مفهومی و در خور اعتنا دارد. گزارش امسال «باخت، باخت» نام دارد. روح اصلی این گزارش تحلیلی آن است که وضع امنیتی در جهان به گونه‌ای است که همکاری رو به کاهش و هر کنشگری، در پی افزایش منافع خود و به اصطلاح بازی با حاصل جمع صفر است و البته از نظر گزارش، این نه فقط برد هیچ کنشگری را در بر ندارد، بلکه برای همگان باخت ـ باخت است.

گزارش بر مناطقی چون اروپا، خاورمیانه و اقیانوس هند و آرام تمرکز می‌کند و موضوعات و مفاهیمی چون تغییرات آب و هوائی، اقتصاد و تکنولوژی را به عنوان مسائل مهم و اثرگذار بر امنیت جهانی را مورد شناسائی قرار می‌دهد. اما تصویر نهائی پرتنش و پر چالش بودن امنیت بین‌الملل غرب محور است.

چالش امنیتی در خور کنفرانس در خلال میزگردها و سخنرانی‌ها به بحث گذاشته شده است. واکاوی سخنرانی‌ها و اظهار نظر شرکت کنندگان در پنل‌ها روشن می‌کند که دل مشغولی اصلی استراتژیک غرب و مخصوصاً اروپا، در مرحله  اول، اوکراین است و اوکراین به شدت پیچیده شده است.

جالب آنکه در یکی از پنل‌ها، موضوع کمبود مهمات جنگی، به عنوان چالشی جدی مطرح شد همین مطلب در سخنرانی زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین هم بازتاب داشت. در ادامه این چالش می‌توان کنفرانس را تا حدودی شخصیت محور قلمداد کرد و همانگونه که اشارت رفت، پوتین، به فرد و نمادی تبدیل شده که بیشترین ارجاعات به اوست.

در قالب امنیت غرب، ناتو، یکی از محورهای اصلی کنفرانس است. سخنان اخیر ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا و کاندیدای پیش روی حزب جمهوریخواه در انتخابات 2024 علیه اعضای ناتو، پیش لرزه‌های استراتژیک در معماری امنیت در شرق آتلانتیک در صورت پیروزی او در انتخابات شده و لذا بایدن، معاون خود هریس را به کنفرانس امنیتی مونیخ اعزام کرده تا به اروپا اطمینان دهد که ناتو ماندنی است. اما چالش ترامپ و تفکرات او و افرادی مانند او به ناتو و روسیه، ماندنی و پایدار است و البته چالش خاورمیانه و بحران فلسطین نیز در کنفرانس در چند پنل با حضور وزرای خارجه کشورهای عربی و مقامات اروپائی مطرح بود،ولی حضور سنگین مقامات رژیم صهیونیستی، بی‌تردید نشان از جهت خاص داشتن طراحان آلمانی کنفرانس در شستشو دادن اخلاقی و هنجاری رژیم صهیونیستی است که امری غیرممکن و خودچالش زاست. هرچه هست کنفرانس امنیتی مونیخ، نبض استراتژیک است. نبضی که نه فقط راحت نیست، بلکه پرمسئله و پرچالش است.