جنگ در غزه، ترس در اروپا

نویسنده: امین گودرزوند، کارشناس ارشد مطالعات اروپا

دیپلماسی ایرانی: همه چیز از ۷ اکتبر شروع شد، شنبه ای که احتمالا تاریخی خواهد شد، قدرتمندترین ارتش خاورمیانه در یک غافلگیری بزرگ متحمل یکی از بزرگترین شکست های اطلاعاتی در تاریخ خود شد. حماس در یک اقدام پیش دستانه دست به حمله ای گسترده به سوی اسرائیل زد و تقریبا همه ی جهانیان را غافلگیر کرد.

این اتفاق چنان غافلگیر کننده بود که اروپا را به یک واکنش بسیار فراتر از انتظار وا داشت، تا آنجا که دروازه براندنبورگ در برلین، برج ایفل در پاریس و پارلمان بلغارستان از جمله ساختمان‌هایی بودند که در سراسر اتحادیه اروپا به رنگ سفید و آبی پرچم اسرائیل در آمدند. در دیگر اقدامات برای همبستگی با آنها، کمیسیون اروپا و پارلمان اروپا پرچم های اسرائیل را بیرون از مقر خود در بروکسل به اهتزاز درآوردند. روز چهارشنبه گذشته نیز، به عنوان بخشی از مراسم پارلمان اروپا به رهبری روبرتا متسولا، رئیس این پارلمان، یک دقیقه سکوت برای یادبود قربانیان اسرائیل برگزار شد و سرود ملی این کشور در پارلمان پخش شد. این اقدام هرچند با مخالفت و اعتراض های فراوانی از سوی نمایندگان اروپایی مواجه شد ولی موید این مطلب بود که اروپا کاملا غافلگیر شده است.

اروپا هنوز از بحران اوکراین و چالش مهاجران خلاصی نیافته بود که اکنون یک چالش جدی و مهم دیگر به بحران های آنها اضافه شده است و باید با آن دست و پنجه نرم کنند. به نظر می رسد این بحران بسیار برای اروپا مهم و جدی است و سیاستمداران اروپایی در تلاش هستند که بتوانند یک راه حل فوری برای آن پیدا کنند، هرچند حل این مسئله در کوتاه مدت کمی دور از ذهن است.

به نظر می رسد اکنون و پس از گذشت چندین روز از این عملیات مواضع دولت های اروپایی کمی به واقعیت نزدیک شده است و سیاستمداران این قاره واقعیات جنایات اسرائیل را هم می بینند و آن را محکوم می کنند، البته اگر این اقدام از سوی آنها شکل نمی گرفت بی شک ضربه بزرگی به اعتبار اروپا بود، هرچند هنوز هم برخی از نمایندگان پارلمان اروپا و بخشی از افکار عمومی آن باور دارند که اروپا رفتار جانبدارانه ای در قبال اسرائیل داشته و این یک نقطه تاریک برای آنهاست.

چرا اروپا می ترسد؟

اروپا همواره به دنبال صلح و کاهش تنش در سطح نظام بین الملل بوده و در تلاش است که خود را یک قدرت صلح طلب نشان دهد. در همین راستا معمولا مواضع کشورهای اروپایی موضعی میانه و معتدل بود، اما در قضیه ی اخیر در فلسطین آنها چندان به این چارچوب مقید نبودند، شاید این موضع آشکار و تند اروپا یک ترس تاریخی باشد. از سالها پیش و آن جنگ ها و چالش های گسترده مذهبی بین عیسویان و یهودیان است که برای آنها بسیار گران تمام شد و حالا که از آن رهایی یافته اند حتی ترس از بازگشت مناقشه مذهبی به اروپا آنها را این چنین برآشفته می کند که مواضعی کاملا همسو با اسرائیل و یهودیت بگیرند.

در واقع این یک موضع گیری واقع گرایانه برای اروپاست زیرا بعد از قرن ها تلاش موفق شده اند که مناقشه مذهبی را مسلمان – یهودی کنند و خود را از عواقب آن دور نگه دارند. در کنار آن برایند اروپا این است که طرف برنده و قدرتمند در درگیری اخیر در سرزمین مقدس به احتمال زیاد یهودیت است که هم ابزار لازم را دارد و منابع مالی کافی، بنابراین حمایت از آنها به نفع اروپا خواهد بود و شاید به نوعی جبران تبعیض ها و توهین های پیشینیان آنها باشد و کمی شرمساری نیابتی آنها را کاهش دهد. همچنین لابی های یهودی – صهیونیستی به حمایت از سیاستمدارانی که با اسرائیل همراهی کرده اند، ادامه دهند و آنها بتوانند در راس قدرت بمانند.

در کنار آن باید به مسائل جاری در اروپا نیز اشاره کرد که موجب ترس بیشتر آنها شده و یکی از مهمترین آنها جنگ در اوکراین و  موضوع انرژی است. اگر نبرد در غزه بنا باشد طولانی شود، بی شک اسرائیل اولویت اول ایالات متحده خواهد بود و این یعنی اروپا در تامین مهمات برای اوکراین با مشکل جدی مواجه خواهد شد، مشکلی که هم زلنسکی از آن خبر دارد و هم بورل به آن اشاره کرده بود که ما بدون حمایت نظامی آمریکا شانس چندانی در اوکراین نداشتیم. این مسئله در کنار تلاش برای منزوی کردن روسیه در صحنه نظام بین الملل حالا به یک ترس بزرگ تبدیل شده است. اکنون روسیه می تواند به عنوان یک بازیگر فعال در مسئله درگیری اسرائیل و فلسطین ورود کند و در صورت موفقیت اعتبار بسیاری برای خود به ارمغان آورد، هرچند به نظر روسیه از طولانی شدن این درگیری بیشتر منتفع خواهد شد و احتمالا از ابزارهای میانجیگری خود در کوتاه مدت استفاده نخواهد کرد. دیگر آنکه اکنون اروپا و اوکراین بیش از پیش باید به موضوع صلح و تن دادن به خواسته های روسیه فکر کنند و برای شکست آماده شوند تا متحمل هزینه های بیشتری نشوند.

موضوع انرژی دیگر مسئله مهم اروپاست که باید برای آن چاره اندیشی کند، بخشی از منابع فسیلی اروپا از طریق مدیترانه و اسرائیل به آنها می رسد و اگر این مسیر دچار ناامنی یا عدم تامین شود بی شک اروپا با چالش روبه رو خواهد شد، آن هم در آستانه زمستان، شاید امسال مانند سال گذشته آنقدرها هم خوش شانس نباشند که زمستان معتدلی را پیش رو داشته باشند. بنابراین تامین منابع انرژی یعنی بازهم اروپا در یک تنگنا قرار خواهد گرفت که برای مدیریت آن باید به فکر گزینه های جایگزین دیگر برود که حداقل در کوتاه مدت بعید است بتوانند منابع انرژی ارزان و مطمئن پیدا کنند.

آخرین مسئله در درباره ترس اروپا از این جنگ می تواند موضوع کوچ مهاجران به قاره سبز باشد. شکل گیری یک موج جدید از مهاجرت می تواند اروپا را زمینگیر کند و مسائل مختلف امنیتی و اقتصادی برای آنها به وجود آورد یا برخی موضوعات موجود را تشدید کند. به ویژه اینکه اگر این مهاجران دارای تفکرات افراطی باشند اروپا با یک مسئله امنیتی مهم بالقوه روبه رو خواهد بود که رهایی از آن برایش به این سادگی ها نخواهد بود.

بنابراین اروپا برای جلوگیری از معضلاتی که به زودی دامنگیرش خواهد شد باید یک دیپلماسی فعال را برای حل سریعتر بحران غزه در پیش بگیرد تا از عواقبی که ممکن است به آن دچار شود در امان بماند.