آذربایجان و ترکیه خیال های شومی دارند

نقشه مخوف این دو همسایه علیه ایران

۰۸ مهر ۱۴۰۲ | ۱۰:۰۰ کد : ۲۰۲۲۰۲۴ آسیا و آفریقا نگاه ایرانی
نویسنده خبر: بهرام امیر احمدیان
بهرام امیراحمدیان در یادداشتی می نویسد: تا پیش از این، از آغاز انسداد ارتباط جمهوری خودمختار با خاک اصلی جمهوری آذربایجان از سالهای ۱۹۸۸ به بعد تا کنون، با گذر از قلمرو جمهوری اسلامی ایران بر قرار می شد و می شود که آذری ها با استفاده از این فرصت، بین دو سو ارتباط برقرار می کردند (و اکنون نیز برقرار می کنند) و هیچگاه قدردان ایران هم نبوده اند.
نقشه مخوف این دو همسایه علیه ایران

دیپلماسی ایرانی: قفقاز منطقه ای استراتژیک، واقع بین غرب دریای خزر و شرق دریای سیاه، هم مرز با ایران در شمال غربی، و فدراسیون روسیه در شمال، منطقه ای نا آرام و حساس است که پس از آغاز جنگ دوم آذربایجان با ارمنستان از نوامبر 2020 همچنان ناآرام و بی ثبات است.

در آستانه فروپاشی اتحاد شوروی، منطقه قره باغ کوهستانی (منطقه ای عمدتا ارمنی نشین در دورن خاک جمهوری آذربایجان و مجاور مرزهای شرقی ارمنستان)، با اعتراض دامنه داری که به دوره شوروی باز می گردد، مخالف تقسیمات دوره شوروی و خواهان استقلال یا پیوستن به جمهوری ارمنستان شد، موردی که جمهوری آذربایجان قویا با آن مخالفت کرده و این موضوع را بهانه محاصره اقتصادی این منطقه و برخورد قهری با جنبش استقلال طلبانه آن کرد.

در نهایت با کمکهای تسلیحاتی ارتش ارمنستان به نیروهای جدایی طلب قره باغ، منطقه درگیر جنگی خانمان سوز شد که تا ماه می 1994 طول کشید و موجب آوارگی صدها هزار نفر در هر دو سوی مرز و تلفات انسانی و کشت و کشتار بیگناهان و تخریب زیرساختهای اقتصادی و بحران انسانی شد. در این تاریخ قره باغ به نام «جمهوری مستقل آرتساخ» اعلام استقلال کرد.

شورای امنیت سازمان ملل با اعلام آتش بس، مسئولیت امور را به سازمان امنیت و همکاری در اروپا سپرد. این سازمان «گروه مینسک» را با شرکت دوازده کشور به ریاست مشترک سه عضو دائم شورای امنیت یعنی روسیه(همجوار منطقه)، ایالات متحده(ابر قدرت جهان) و فرانسه(به عنوان نماینده اتحادیه اروپا) برای اداره امور مرتبط با آتش بس و مذاکرات دیپلماتیک برگزید. ارامنه ساکن در قره باغ دارای سابقه تاریخی و طولانی در این منطقه هستند و مسیحیت در قرن چهارم، سه قرن پیش از ورود اسلام به قفقاز، در منطقه قره باغ پیروانی داشته است.

نکته مهم اینکه از آغاز تقسیمات اداری-سیاسی قفقاز در دوره شوروی از ابتدای دهه 20 قرن 20 (بدو ورود ارتش سرخ به قفقاز جنوبی)، ارامنه نسبت به قرار دادن منطقه قره باغ کوهستانی در ترکیب جمهوری آذربایجان به دولت شوروی اعتراض داشتند.

در نهایت در دوره استالین با اجبار به ارامنه و دادن امتیاز به جمهوری آذربایجان شوروی، با اعطای وضعیت «استان خودمختار» به قره باغ در داخل خاک آذربایجان و اعطای «جمهوری خود مختار» به منطقه نخجوان (بخشی از خاک آذربایجان که توسط خاک ارمنستان شوروی از خاک اصلی جمهوری آذربایجان شوروی جدا مانده بود)، نوعی آرامش نسبی برقرار بود.

اگر چه در آغاز آرامشی نسبی برقرار شد، ولی طی دهه ها، ارامنه از این تقسیمات ناراضی بودند و جمهوری آذربایجان شوروی به نوعی با مماشات با ارامنه اوضاع را مدیریت می کرد.

قرار داشتن استان خود مختار در درون قلمرو حاکمیتی جمهوری آذربایجان شوروی ارتباط ارامنه قره باغ با سرزمین جمهوری ارمنستان شوروی را تحت کنترل آذربایجان قرار می داد و نظامات اداری دوره شوروی نمی توانست خواسته های فرهنگی-قومی ارامنه قره باغ را در درون یک کشور با اکثریت مسلمان و آذری زبان فراهم آورد. این نارضایتی تحت نظارت و کنترل شدید ساختارهای امنیتی-نظامی شوروی آتشی زیر خاکستر بود و مترصد  فوران. 

درگیری بین ارمنستان و آذربایجان منجر به اشغال قلمرو استان قره باغ کوهستانی توسط ارامنه و در طی عملیاتی با اشغال پنج استان همجوار استان قره باغ کوهستانی و مجموعا 20 درصد از خاک آذربجان و اتصال آن به قلمرو جمهوری ارمنستان شد.

در نهایت به ابتکار شورای امنیت سازمان ملل، آتش بسی در ماه می 1994 برقرار و از سوی این شورا مسئولیت حفظ آتش بس و ترتیبات امور به عهده گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری در اروپا گذاشته شد که دوازده کشور در آن عضویت داشتند و ریاست آن به سه کشور روسیه(همجوار منطقه)، ایالات متحده و فرانسه(خارج از منطقه) یعنی سه کشور عضو دائم شورای امنیت سپرده شد.

در این مدت در قره باغ کوهستانی جمهوری خودخوانده آرتساخ تشکیل شد که بجز جمهوری ارمنستان از سوی هیچ کشوری مورد شناسایی قرار نگرفت و دفتری هم در واشنگتون برقرار بود. طی 25 سال گذشته با وجود مساعی گروه مینسک و ترتیبات نشست‌های دوجانبه و چند جانبه ارمنستان و آذربایجان، توفیقی حاصل نشد و مجاری دیپلماتیک به بن بست رسیدند. در طی این سالها، درگیری هایی کوتاه مدت و مقطعی بین دو طرف در خط تماس اتفاق افتاد، ولی منطقه همچنان در وضعیت نه صلح و نه جنگ قرار داشت.

در ماه نوامبر سال2020 ارتش جمهوری آذربایجان با کمکهای تسلیحاتی و مشاوره نظامی ارتش ترکیه و اسرائیل حمله گسترده ای را معروف به جنگ قرن 21 با جعلیه ارمنستان در مناطق اشغالی آغاز کرد همه مناطق اشغالی از ارامنه پاکسازی و تصرف شد .ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه با دعوت از طرفین، اعلام آتش بس و موافقتنامه ای در 9 ماده به امضا آنان رساند.

در بند 5 این موافقتنامه آذربایجان با در اختیار گذاشتن دالانی به نام «دالان لاچین» امکان ارتباط ارامنه داخل قره باغ را با ارمنستان تضمین و در مقابل در بند 9 ارمنستان امکان ارتباط زمینی بین جمهوری خودمختار نخجوان در غرب و خاک اصلی جمهوری آذربایجان در شرق را با گذر از خاک خود به طول حدود 41 کیلومتر (کریدوری که بعد ها زنگه زور نام گرفت) به موازات مرز با جمهوری اسلامی ایران در شمال رود ارس، برقرار می سازد.

 یادآوری می شود که تا پیش از طرح این ماده، از آغاز انسداد ارتباط جمهوری خودمختار با خاک اصلی جمهوری آذربایجان از سالهای 1988 به بعد تا کنون، با گذر از قلمرو جمهوری اسلامی ایران بر قرار می شد و می شود که آذری ها با استفاده از این فرصت، بین دو سو ارتباط برقرار می کردند (و اکنون نیز برقرار می کنند) و هیچگاه قدردان ایران هم نبوده اند.

این دو کشور امروزه با طرح «دالان زنگه زور» به زعم خود می خواهند ارتباط شرق و غرب منطقه را با گذر از آن فراهم آورند و جمهوری اسلامی ایران را از ارتباط با ارمنستان و کریدوری شمالی-جنوبی با اروپا محروم سازند. این دو کشور(ترکیه و آذربایجان) ادعا می کنند در صورت مخالفت ارمنستان، آنان با اشغال سرزمینی جمهوری ارمنستان، این دالان را برقرار خواهند کرد.

موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران در این زمینه، حفظ آرامش و توجه به تعریف حقوقی کریدور، مخالفت با هر نوع تغییرات ژئوپلیتیکی و مرزی منطقه است و برای استیفای حقوق خود از همه ابزارهای در اختیار استفاده خواهد کرد و نیروهای مسلح ایران آماده رفع هر گونه تهدیدات امنیت ملی در محل بروز تهدید است. مرز مشترک ایران و ارمنستان خدشه ناپذیر و غیر قابل تغییر است.

بهرام  امیر احمدیان

نویسنده خبر

استادیار جغرافیای سیاسی، دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران

اطلاعات بیشتر

کلید واژه ها: آذربایجان جمهوری آذربایجان ایران و آذربایجان ارمنستان ایران و ارمنستان ایران و آذربایجان و ترکیه ایران و ترکیه ترکیه و آذربایجان دالان زنگه زور کریدور زنگه زور زنگه زور بهرام امیر احمدیان نخجوان آذربایجان و نخجوان


( ۶۵ )

نظر شما :

آریایی ۰۸ مهر ۱۴۰۲ | ۱۱:۲۸
معلوم نیست پانترکهای وطن فروش داخلی تا کی می‌خواهند واقعیات را علیه منافع ملی ما جعل کرده و ماله کشی کنند. و سوال اصلی اینجاست که چرا با این افراد برخورد نمی‌شود!؟ اثر اقدامات این افراد را در تک تک خسارات و آشوب‌های شمال غرب ایران می‌توان دید.
خسرو ۰۸ مهر ۱۴۰۲ | ۱۱:۳۴
نویسنده محترم یادش رفت بنویسد که منطقه زنگه زور با اکثریت اهالی مسلمان آذربایجانی در همان اوایل قرن بیستم از طرف شوروی از آذربایجان جدا شده و به ارمنستان هدیه شد و تا سال ۱۹۹۰ که سیصد هزار نفر آذربایجانی از زنگه زور با تهدید و کشتار رانده شدند اکثریت داشتند در مناقشه بین آذربایجان و ارمنستان ، اگر بخواهیم طرف حقیقت باشیم باید متفق آذربایجان شویم اگر بخواهیم منافع ملی را پاس بداریم باید متفق آذربایجان باشیم فقط در صورتی که آرمانگرایانه بخواهیم ارمنستان بزرگ خیالی را تشکیل دهیم می‌توانیم طرفدار تجاوز و توسعه ارمنستان باشیم
یه بابایی ۰۸ مهر ۱۴۰۲ | ۱۲:۲۲
یادتون و یادمون نره که ستیز و درگیری با ایران برای حکومت آذربایجان یک فکت ماندگاری و حیاتی است به دیگر سخن این درگیری و تنش باید باشد وگرنه این پا(تکه جدا شده) ناگزیر به تن (ایران) باید بچسبد. پس هیچگاه دلخوش به رابطه معمولی و عادی با این جمهوری که نامش هم ساختگی است نباشید و باید همون استراتژی فوتبالی که بهترین دفاع ،حمله است برای این جمهوری تعریف بشه! بابا این خیلی خنده دار و غیر عادی و مایه شرمساری که این کشور کوچک به خاک کشور بزرگی مانند ایران چشم طمع داشته باشه ! مسولین اینو بفهمین آخه !!!
کوروش ۰۸ مهر ۱۴۰۲ | ۱۲:۵۶
جناب خسرو پانترک که بعید است اسم اصلی ت یک نام اصیل فارسی باشد ولی اگر قرار به جدا شدن باشد قره باغ هم به ارمنی‌ها داده شده بود. چرا آن را قبول ندارید ولی دادن سیونیک به ارمنستان که مدرکی هم البته برای آن وجود ندارد قبول دارید!؟ شما ترکهای که ارتباط کردستان ترکیه با نخجوان را هم به صدقه سری رضاخان دارید وگرنه همان هم الان وجود نداشت. آن هم به ترکیه تقدیم شد و با منطق شما باید پس داده شود.
علی ۰۸ مهر ۱۴۰۲ | ۱۴:۳۸
از گورهای دسته جمعی که در قره باغ پیدا شدن هم بنویسید که چطور ارمنیا غیر نظامیان بیگناه اذربایجانی رو به قتل رساندن . علت داره که چرا ارمنیا اینطوری فرار میکنن .
چمران ۰۸ مهر ۱۴۰۲ | ۱۶:۳۰
۳۰ نوامبر ۱۹۲۰ بود که منطقه زنگه زور ( ارامنه بعدها سیونک نامگذاری کردند) از آذربایجان منفک و به ارمنستان الحاق گردید و بدین صورت ارمنستان با ایران همسایه شد ؛ و الا نه همسایگی هزاران ساله ، نه مرزها و ارتباطات هزاران ساله بین ایران و ارمنستان وجود نداشت.همسایگی ایران با ارمنستان ۱۰۳ساله است.همچنین همه می دانیم که دولت ارمنستان و امیرنشین ارمنستانی که قبل از اسلام بود در شرق آناطولی بود نه در قفقاز و سرزمین آذربایجان؛ دهها سند،مدرک از مورخان اسلامی و سیاحان اروپایی مبنی بر تعلق خاکهای ارمنستان امروزی ، ایروان و اطراف آن، تحت عنوان ولایت چخور سعد به آذربایجان و مسلمانان موجود است.
کامران ۰۸ مهر ۱۴۰۲ | ۲۱:۲۷
تشکیل ارمنستان فعلی مگر غیر از فراخوان استالین و مهاجرت انها به حدود ایروان بود !؟ و با اجرای فرمان ۴۰۸۳ استالین اذربایجانیها از حدود ایروان اخراج شدند ! شما کارشناسدقفقاز این سوال را جواب بدید !!
هشترودی ۰۹ مهر ۱۴۰۲ | ۰۹:۳۸
جناب چمران اینقدر مطالب بهم وصل کردی بهم تا جمهوری باکو رو بزرگ جلوه بدی اگر واقعا تاریخ بلدی باید بفهمی که هم ارمنستان هم باکو هردوشون متعلق به کشور عزیزمون هستن،اگر واقعا ایرانی هستین در نهایت باید به این برسید که هم باکو و هم ارمنستان دارن بر سر خاک ایران جدال میکنن
هشترودی ۰۹ مهر ۱۴۰۲ | ۰۹:۴۳
جناب کامران شما جواب بدین مگر تشکیل آذربایجان و ارمنستان فعلی در نتیجه زورگویی روسیه از ایران جدا نشده؟
یه بابایی ۰۹ مهر ۱۴۰۲ | ۱۰:۳۲
پانترکا وقتی به مدرکهای تاریخی اشاره میکنند خیلی خنده دار میشن !!! یکی ازشون(یا یکی از نامهاش) اینجا به یه سری اسناد تاریخی !!! اشاره کرده و گفته ارمنستان تو شرق آناتولی بوده و اصلن تو قفقاز نبوده !! یعنی اینا فکر میکنن زمان جوهر و قلم و پوست گوزنه و هر حرف و سند پوچی رو میشه جعل کرد !! در حالیکه هر ادم معمولی نه آکادمیک کافی ساده ترین سرچ رو تو گوگل بکنه تا درستی و نادرستی هر چیزی رو بفهمه واسه حرف این بابا و همفکرای پانترکش کافی شما " Map of ancient Armenia" رو تو گوگل سرچ کنید فقط همین !!! نکته ی بعدی کلید واژه "مسلمان" و "اسلام" هست که اربابانشون تو میت ترکیه به اینا یاد دادن در حالیکه خود اون علیف که با افتخار رژه همجنسبازان جهان رو تو خیابانهای باکو برگزار کرد به چیزی که اصلن تو خلوتش فکر نمیکنه اسلامه !! جهت یادآوری هم اینو بگم ما کشته مرده ارمنستان نیستیم ولی چون دارید از راه ارمنستان یکپارچگی ایران رو تهدید میکنید اینه که هر ایرانی دلبسته به کشورش ناخودآکاه پشت ارمنستان درمیاد !!!
هشترودی ۰۹ مهر ۱۴۰۲ | ۱۱:۰۷
علی آقا از نسل کشی یک ونیم میلیون ارمنی بنویسن چطوره؟
به هشترودی ۰۹ مهر ۱۴۰۲ | ۱۸:۲۸
جناب دانشمند اولا اینجا بحث اذربایجان و ارمنستان هست نه ترکیه و ارمنستان . دوم جنایات ارمنیا در خوجالی با سند و مدرک تایید شده اما کشتار ارمنیا توسط عثمانی نه نسل کشی هست بلکه به علت خیانت به حکومت مرکزی و درگیری با دولت کشته شدن و یا در مسیر فرار به روسیه در زمستان از سرما مردن همانطور که نزدیک نودهزار سرباز عثمانی در تعقیب خائنین ارمنی در کوههای ساری قامیش از سرما کشته شدن ، در ضمن اگر نسل کشی اتفاق افتاده چرا ارمنیا تحقیقات بین المللی در این قضیه رو رد میکنن و اینکه ارشیو تمام کشورها نسل کشی رو رد میکنه . سوم شما که رگ غیرتت بری این ارمنیا باد میکنه ایا نسل کشی همین ارمنیا در کشور خودت در خوی و سلماس رو تا کنون محکوم کردی؟
خسرو ۰۹ مهر ۱۴۰۲ | ۱۹:۰۷
در ترکیه کردستان وجود ندارد که بخواهد با جمهوری آذربایجان همسایه شود بلکه استان کردستان( قبلا اردلان بود کا رضاخان میرپنج با تلفیق شهرهای ترک نشین بیجار و قروه استان کردستان را ایجاد کرد) در ایران با استان آذربایجان غربی و همدان همسایه هست-- پانکردها چرا اینقدرسنگ ارمنی ها را به سینه می‌زنند؟ برای چاپلوسی به صلیبی ها ؟ تا کمک کنند ایران و ترکیه و عراق و سوریه تجزیه شده و کردستان خیالی تشکیل شود ، خیال باطل
هشترودی ۱۵ مهر ۱۴۰۲ | ۰۹:۳۸
درجواب اونیکه گفته گفته رگ غیرتم برای ارمنیا باد میکنه خیر جناب رگ غیرتم فقط و فقط برای ایران باد میکنه یه آذری اصیل ایرانی هستم هرکشوری هم که با کشورم باشه چه ارمنستان باشه چه آذربایجان چه عربستان و..رگ غیرتم براش باد میکنه هر کشوری هم بر علیه کشورم باشه تو ذهن من دشمنه ایران و ایرانیه،یه نکته دیگه چرا باید ارمنی ها فرار میکردن که تو سرما بمیرن؟
کوروش ۱۶ مهر ۱۴۰۲ | ۱۱:۳۵
در ایران هم ترکستان نداریم. شما چرا به خودتان می‌گویید ترک یا هر اتقادی به ترکیه میشود شما جواب میدهید؟ کردستان خیلی قبل‌تر از ترکیه و عثمانی و مهاجرین ترک در خاورمیانه حضور داشته است.
ایرانی ۰۱ اسفند ۱۴۰۲ | ۰۹:۳۱
مگر در ایران ترکستان داریم که پانترکها میگویند ما ترک هستیم جناب مهمت ملقب به خسرو!؟ شهرهای به قول شما بیجار و قروه چرا یک نماینده مجلس آذری ندارند اگر جعلیات شما درست است!؟ نظری راجع به سردشت و بوکان و مهاباد و پیرانشهر و نصف بیشتر استان ایجاد شده در ایالت تاریخی موکریان که یک نفر آدری در آنجا زندگی نمی‌کند ندارید!؟
محمد ۱۳ اسفند ۱۴۰۲ | ۱۴:۳۳
با احترام .. آذربایجان و ارمنستان و نخجوان و جنوب گرجستان بخشهایی از ایران هستند .. در واقع پاره تن ایرانند .. و هر ایرانی وطن دوست میداند که غفلت از پارههای تن ایران موجبات تجزیه طلبی بیشتر را فراهم میکند .. دالان زنگه زور هم بخش لاینفک ایران عزیز است که فعلا در اختیار ارمنستان قرار گرفته و خوشبختانه ارتش ایران محافظت از این دالان را بعهده دارد .. البته مبحث ترکمنستان هم بسیار جالب توجه است .. پایدار باد ایران با قومیت های بزرگ و وفادار .. ( اعراب . بلوچها . سیستانیها. کردها . ترکها . ترکمنها و لرها و فارسها . وووو که در خاک پاک ایران سکنی گزیده اند . )