توهم صلح عربستان و اسرائیل

نویسنده: نبیل فهمی

دیپلماسی ایرانی: سالهاست از زبان سیاستمداران اسرائیلی و در رأس آنها بنیامین نتانیاهو می شنویم که صلح بین اسرائیل و عربستان قریب الوقوع است. این گونه سخنان در زمانی بیشتر شنیده می شود که مقامات اسرائیلی با مشکل سیاسی داخلی مواجه می شوند. اسرائیلی ها در این زمینه بر گام هایی که عربستان باید برای صلح با اسرائیل بردارد تمرکز می کنند بدون آن که به گام هایی که اسرائیل باید بردارد اشاره کنند. مقامات اسرائیلی همچنین صلح با عربستان را بخشی از روند تشکیل ائتلاف علیه خطر ایران توصیف می کردند که با توافق عربستان و ایران، این حربه از دست آنها خارج شد. 

با توجه به تنش در روابط آمریکا و اسرائیل به خصوص از زمان مطرح شدن اصلاحات قضایی در اسرائیل و کاهش نفوذ آمریکا در عربستان، می توان گفت هدف اصلی دولت جو بایدن از تلاش برای احیای روند صلح بین عربستان و اسرائیل، تقویت جایگاه داخلی بایدن در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سال 2024 است که احتمالا دونالد ترامپ بار دیگر در آن نامزد خواهد شد. نتانیاهو نیز دقیقا برای تقویت موضع خود در داخل اسرائیل از صلح با عربستان سخن می گوید. 

بنابراین می توان پیش بینی کرد تلاش های آمریکا برای دستیابی به پیشرفت در این زمینه، افزایش پیدا کند و اگر هم این تلاش ها با بن بست مواجه شود، همچنان به شکلی کنترل شده ادامه خواهد یافت تا این گونه القاء شود که تلاش ها ادامه دارد و احتمال موفقیت و دستیابی به پیشرفت، وجود دارد. 

برخی تحلیلگران به کلی امکان انعقاد توافقنامه صلح بین عربستان و اسرائیل را بعید می دانند در حالی که برخی دیگر از تحلیلگران در این زمینه مبالغه می کنند و از قریب الوقوع بودن این توافقنامه سخن می گویند. اما من معتقدم هر دو گروه در اشتباه هستند یا دست کم فاصله زیادی با واقعیت دارند. عربستان با ارائه ابتکار صلح عربی در اجلاس سران عرب در سال 2002 در بیروت نشان داد که به صلح تمایل دارد و شرط برقراری صلح را خروج اسرائیل از همه سرزمین های اشغالی عربی دانست به طوری که درها به روی برقراری روابط عادی بین اسرائیل و کشورهای عربی باز شود. بنابراین اگر شرایط برای پایان اشغالگری فراهم شود، صلح در دسترس خواهد بود. 

پیش بینی می شود با گذشت زمان، بلندپروازی ها کاهش یابد و آمریکا تلاش خود را بر سوق دادن اسرائیل به سمت برداشتن گام های ناقص – مثل خودداری از ضمیمه کردن سرزمین های بیشتر از طریق شهرک سازی – متمرکز کند تا از نابودی رسمی و کامل هر فرصتی برای تشکیل کشور فلسطینی در کنار اسرائیل، جلوگیری شود و عربستان نیز گام هایی صلح جویانه در قالب تلاش های جمعی یا از طریق بازرگانان بردارد و واشنگتن هم برخی انتظارات عربستان مثلا در خصوص برنامه هسته ای صلح آمیز و افزایش فروش سلاح و تامین پوشش امنیتی را برآورده کند. 

آنچه در نهایت، موفقیت یا شکست تلاش های آمریکا را تعیین می کند، آماده بودن یا نبودن عربستان برای صلح نیست بلکه میزان آمادگی اسرائیل برای برداشتن گام های ملموس و واقعی به سوی حل همه جانبه مسئله فلسطین است تا درها به روی صلح گشوده شود. برداشته شدن چنین گام هایی در سایه دولت کنونی اسرائیل کاملا غیرممکن است و بعید است عربستان نیز متوجه تفاوت اقدامات تاکتیکی و راهبردی نشود آن هم در شرایطی که لازم است کشورهای بزرگ منطقه متکی به خود شوند.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11