کشورهای عربی و اسلامی در صحنه جدید بین‌المللی چه نقشی دارند؟

نویسنده: قاسم قصیر 

دیپلماسی ایرانی: در کنفرانس باندونگ که در آوریل سال 1955 برگزار شد، تصمیم هایی به نفع کشورها و ملت های عربی و آسیایی ضد استعمارگران غربی اتخاذ شد و هسته اولیه جنبش عدم تعهد در آنجا شکل گرفت. این حرکت سیاسی، نقش مهمی در حمایت از انقلاب های آزادیبخش و مقابله با استعمارگران و حمایت از آرمان فلسطین ایفا کرد و جریان سومی را در برابر دو قطب سرمایه داری و کمونیستی ایجاد کرد. اکنون نیز با توجه به تقویت نقش چین در صحنه جهانی و بعد از میانجی گری این کشور برای امضای توافق بین ایرن و عربستان سعودی، با شرایطی مشابه زمان برگزاری کنفرانس باندونگ مواجه هستیم. 

جهان کنونی در حال تجربه تحول مهمی در صحنه بین المللی است که در آن نقش آمریکا رو به افول است و جهان به سمت نظام چند قطبی پیش می رود. اکنون قدرت های بین المللی و منطقه ای جدیدی سر برآورده اند که می خواهند در جهان نقش آفرین باشند. سخنان امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه در پکن که از استقلال سیاسی اروپا از آمریکا سخن گفت و سفر اخیر رئیس جمهوری چین به روسیه و افزایش نقش چین در جهان و تشکیل سازمان هایی مثل شانگهای و بریکس و تحولات در آمریکای لاتین، همگی نشان می دهد جهان به سمت نظام جدید منطقه ای و بین المللی پیش می رود. 

در فضای جدید، کشورها و قدرت های عربی و اسلامی مهمی مثل عربستان و ایران و ترکیه حضور دارند که در صحنه منطقه ای و بین المللی نقش آفرین هستند. شاید توافق ایران و عربستان و ترمیم روابط ایران با کشورهای عربی، مهم ترین رویداد در فضای جدید باشد. همگرایی کشورهای عربی و ترکیه و بازگشت سوریه به جمع کشورهای عربی و افزایش قدرت محور مقاومت در لبنان و فلسطین و بحران داخلی رژیم صهیونیستی و افول پروژه عادی سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل و حرکت در مسیر حل بحران یمن، همگی در همین راستا قابل ارزیابی است. 

اوضاع کنونی جهان فرصتی برای شرق (کشورهای عربی و اسلامی و آسیایی) فراهم کرده است که با همکاری کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین، نقش مهمی در صحنه بین المللی و منطقه ای ایفا کنند. هرچند کشورهای اروپایی برای اتخاذ تصمیم منتظر پایان جنگ اوکراین و مشخص شدن برنده و بازنده هستند ولی روشن است که نارضایتی آنها از سیاست های آمریکا افزایش یافته است ولی برای تعیین مسیر خود به زمان نیاز دارند. 

تحولات آینده، به توانایی عرب ها و مسلمانان برای برعهده گرفتن نقشی جدید در جهان با همکاری قدرت های نوظهور منطقه ای و بین المللی بستگی دارد. در این میان می توان از پروژه جهانی چین به خصوص پروژه «ابتکار کمربند و جاده» بهره بسیاری برد. کشورهای عربی و اسلامی برای آن که همه تخم مرغ ها را در سبد چین نگذارند، می توانند برنامه خاص خود را دنبال کنند و از همکاری و همگرایی بین عربستان و ایران و ترکیه و مصر بهره برداری کنند و در اوضاع جدید منطقه ای و بین المللی، حضور پررنگ داشته باشند.

منبع: عربی 21 / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11