کدام کشورها برای پر کردن خلاء امریکا خیز برداشته اند؟

نویسنده: ماجد الانصاری

دیپلماسی ایرانی: درخصوص کاهش نفوذ آمریکا بویژه در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ و ضرورت پر کردن خلاء ناشی از این مساله در خاورمیانه، اتفاق نظر هست. سخن درباره ی عقب نشینی آمریکا از ایفای نقش "تنها قطب جهانی" و بازگشت "جهان چند قطبی" از سال 2008 آغاز شد. از آنجایی که خلاء سیاسی ناشی از نبود آمریکا نمی تواند مدت زمان طولانی ادامه پیدا کند لذا قدرت های بزرگ و میانی برای پر کردن این خلاء دست به کار شده اند. اما این قدرت ها کدامند؟ 

در اینجا می توان به روسیه، به عنوان رقیب سنتی واشنگتن اشاره کرد. مسکو از سال 2008 با اعلام حمایت از جدایی طلبان آبخازیا و اوستیای جنوبی فعالیت خود را در این زمینه آغاز کرد. طرح روسیه برای دخالت نظامی مستقیم و یا جنگ های نیابتی، اوکراین، سوریه، لیبی وافغانستان را نیز شامل شد.

با وجود تحرکات فعال روسیه ولی این کشور با محدودیت هایی از لحاظ نظامی و سیاسی روبه رو است. این کشور برخلاف آمریکا اقتصاد قوی ندارد و به ناچار در بخش نظامی به کاهش هزینه ها رو آورده است. اما از لحاظ سیاسی، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه عملا نتوانسته است شبکه ای از ائتلاف ها تشکیل دهد. در حال حاضر شبکه ائتلاف های روسیه چند کشور ضعیف و یا بازیگران کوچک را شامل می شود.

اما جمهوری خلق چین به عنوان کشوری که شانس بیشتری برای پر کردن خلاء آمریکا دارد و یا دستکم می تواند صحنه بین المللی را با این کشور تقسیم کند، سیاست انزوا و عدم دخالت در تنش های بین المللی گذشته خود را تغییر داده و با حضور در دریای چین خشم همسایگان خود را که همپیمان واشنگتن هستند، برانگیخته است. هرچند مقابله با این اقدامات چین در زمان باراک اوباما، رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده یک اولویت برای آمریکا به شمار می رفت، اما با روی کار آمدن دونالد ترامپ چین آزادی عمل بیشتری برای تحرک در چارچوب راهبردی خود پیدا کرد و همزمان با این تحرکات طرح یک کمربند یک جاده را نیز کلید زد و در قاره سیاه آفریقا هم حضور نظامی پیدا کرد. با وجودی که چین یک ارتش بزرگ دارد اما همچنان نیازمند تقویت زیر ساخت هایش است. این کشور برای مقابله با 43 هواپیمابر واشنگتن تنها دو هواپیمابر دارد.

اما هند به عنوان یک بازیگر منطقه ای برای پر کردن خلاء موجود در محدوده جغرافیایی خود بدون نیاز به رقابت با واشنگتن، تلاش می کند. حزب حاکم بر هند با اتکا به مواضع تندروانه و افراطی خود، برای بسط نفوذ این کشور در محیط اطراف، آمادگی دارد. بحران اخیر با پاکستان، و تنش مرزی با چین در همین چارچوب می گنجد.

اما ترکیه که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری آن بار دیگر آن را به عنوان یک قدرت منطقه ای درآورد امروزه با محور عربستان سعودی وامارات متحده عربی در خاورمیانه مقابله می کند. این کشور از طریق مقابله با سیاست های رژیم صهیونیستی، حمایت از حکومت وفاق در لیبی و فعالیت در سوریه وعراق نقش فعالی در پرونده های منطقه دارد. تحرکات ترکیه در خاورمیانه نشان می دهد که این کشور به تدریج لباس وابستگی را از تن درآورده است و هیچ دیکته ای را نمی پذیرد و بر مطالبات خود پافشاری دارد.

شکی نیست که نقشه خیلی پیچیده تر از آن چیزی است که گفته شد. اما این اقدامات نمونه ای از تلاش کشورها برای پر کردن خلاء آتی نبود ایالات متحده به عنوان تنها قطب ابرقدرت جهان است. تنش های احتمالی پیش رو نتیجه ادغام خطوط ارتباطی قدرت های بین المللی و منطقه ای از جمله واشنگتن خواهد بود. در این میان میزان موفقیت کشورهای کوچکتر به میزان اطلاعاتشان از بازی موازنه قدرت ها بستگی خواهد داشت.

منبع: الشرق (چاپ قطر) / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11