دو نکته‌ای که اهمیت سفر رئیسی به سوریه را بیشتر می کند

نویسنده: محمد قواص

دیپلماسی ایرانی: سفر ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران به دمشق، اهدافی متفاوت با سفرهای روسای جمهور سابق ایران به سوریه را دنبال می کرد. سفر رئیسی به دمشق با توجه به دو رویداد قابل ارزیابی است. نخست، توافق عربستان سعودی و ایران که زیر نظر چین در پکن امضا شد. دوم، افزایش تلاش ها و تمایلات برای از بین بردن شکاف بین کشورهای عربی و نظام سوریه و عادی سازی روابط با آن به گونه ای که سوریه بتواند کرسی خود در اتحادیه عرب را بازپس بگیرد. اگر این دو رویداد نبود، سفر رئیس جمهور ایران به سوریه، سفری عادی بود که نیازی به تحلیل نداشت. 

همواره ایران و نفوذ آن در سوریه، انگیزه ای برای قطع روابط کشورهای عربی با دمشق بوده است. نزدیک شدن پرشتاب کنونی کشورهای عربی به دمشق نیز با این فرضیه صورت می گیرد که بازگرداندن سوریه به جمع کشورهای عربی می تواند موجب کاهش حضور ایران در این کشور و خارج شدن آن از زیر سایه تهران شود. 

اختلاف کشورهای عربی با ایران اصولا ریشه در مداخله های ایران در امور کشورهای عربی دارد. پایتخت های عربی معتقدند حضور نیروهای مسلح وابسته به ایران در سوریه، عراق، لبنان و یمن، خطری برای امنیت راهبردی منطقه و عامل بی ثباتی است. از نظر کشورهای عربی، مسئله مداخله ایران در امور دیگر کشورها حتی حساس تر و مهم تر از برنامه هسته ای و برنامه موشکی این کشور است. 

توافقنامه عربستان سعودی و ایران، پایه گذار گفتمان جدیدی بین ریاض و تهران شد و همه منطقه را به سمت آغاز دوره جدیدی از روابط با ایران سوق داد. به نظر می رسد تهران که حاضر شد توافقنامه پکن را امضا کند، گفتمان خود را تغییر داده و رفتار گذشته را کنار گذاشته و نگاهی متعادل تر و متوازن تر به کشورهای عربی در پیش گرفته است که قبلا آنها را بخشی از حوزه نفوذ منطقه ای خود می دانست. 

تهران و دمشق مایلند تاکید کنند وارد پیمان راهبردی درازمدتی شده اند که توافقنامه پکن یا نزدیک شدن کشورهای عربی به دمشق، تغییری در آن ایجاد نخواهد کرد. دو کشور معتقدند ائتلاف آنها می تواند با رویکرد جدید کشورهای عربی به سوریه سازگار باشد و تعارضی با متن و روح توافقنامه عربستان و ایران ندارد. روسای جمهوری ایران و سوریه تاکید داشتند عباراتی گزینش شده را به کار ببرند که همسو با تحولات مثبت در منطقه باشد و در عین حال ثوابت خود را مورد تاکید قرار دهند. 

سفر رئیسی به دمشق در شرایطی صورت گرفت که کشورهای عربی از نظام سوریه می خواهند شرایطی را برای تسهیل همگرایی با کشورهای عربی و پویایی آن فراهم کند تا عادی سازی کامل روابط با دمشق صورت گیرد. ابتکار عمل اردن بر اساس سیاست «یک گام در برابر یک گام» با هدف گسترش دامنه رایزنی کشورهای عربی با دمشق تهیه شده است. 

از نظر عینی و منطقی، روابط ایران و سوریه تحت تاثیر تحولات در جهان و منطقه قرار خواهد گرفت. این تاثیر ممکن است فوری نباشد ولی روشن است که تلاش های پکن و تحولات آینده در اوکراین، معیارها و قواعد جدیدی را تحمیل خواهد کرد و برگه ها را به هم خواهد ریخت تا دوباره آنها را به شکل دیگری مرتب کند. هرچند ایران و سوریه بر پایبندی به اصول ثابت قدیمی تاکید می کنند ولی در نهایت مجبور خواهند شد آنچه را قدیمی و کهنه شده است کنار بگذارند.

منبع: اسکای نیوز عربی (امارات) / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11