نگاه ژاپن به جنگ اوکراین و امنیت آسیا/اگر آبه شینزو زنده بود

گفت و گو از سید رحمان موسوی 

دیپلماسی ایرانی: خانم یوریکو کوئیکه، فرماندار فعلی توکیو و وزیر دفاع اسبق ژاپن در گفت وگوی اختصاصی با دیپلماسی ایرانی درباره حمله روسیه به اوکراین که به زودی می رود وارد یکمین سال خود شود، می گوی: جنگ تجاوزکارانه روسیه علیه اوکراین مردم را در سرتاسر منطقه هند و اقیانوس آرام وادار کرد تا بپرسند که آیا مشکلات پنهان یا آشکار می تواند به جنگ منجر شود یا خیر. پس از واکنش هیستریک چین به سفر نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان در ماه اوت، به نظر می رسد که پاسخ بسیار روشن است. بنابراین، سؤال واقعی پیش روی رهبران در سراسر هند و اقیانوس آرام این است که آیا این منطقه می تواند ساختاری از صلح ایجاد کند تا از افزایش جاه طلبی ها و خصومت های ملی به جنگ علنی جلوگیری کند. خیلی چیزها به این بستگی دارد که آیا قدرت های دموکراتیک منطقه – استرالیا، هند، اندونزی، ژاپن، کره جنوبی و ایالات متحده – می توانند نوعی اعتماد استراتژیک را ایجاد کنند تا هر برهم زننده بالقوه صلح، قبل از شروع درگیری، دو بار فکر کند! 

وی سپس گفت: بنیاد ABE در تعقیب این هدف، اقیانوس هند-پاسیفیک توسط یکی از تراژدی‌های بزرگ سیاسی و انسانی سال 2022 به عقب افتاده است: ترور آبه شینزو، نخست‌وزیر سابق ژاپن، توسط یک مرد مسلح تنها. آبه در 9 سال و دو دوره نخست وزیری خود به فکر انواع اتحادها و ایجاد ساختارها بود. او اذعان داشت که آسیا به اندازه اروپا با سازمان ها و نهادهای چندجانبه هماهنگ نیست و چنین نهادهایی برای حفظ صلح و رفاه، اساسی هستند. بر اساس این بینش، آبه معمار دو ساختار کلیدی شد که امیدواریم به بلوک های سازنده صلح پایدار پان-هند-اقیانوس آرام تبدیل شوند: گفتگوی چهارجانبه امنیتی ("چهار")، گروهی از استرالیا، هند، ژاپن و ایالات متحده و توافق جامع و مترقی برای مشارکت ترانس پاسیفیک، پس از اینکه دونالد ترامپ در ابتدای ریاست جمهوری انزواطلبانه خود، TPP را به هم زد. 

یوریکو کوئیکه همچنین گفت: CPTPP اکنون 11 کشور حاشیه اقیانوس آرام - کانادا، مکزیک، پرو، شیلی، نیوزیلند، استرالیا، برونئی، سنگاپور، مالزی، ویتنام و ژاپن را در بزرگترین بلوک تجاری جهان گرد هم آورده است. آبه با راه اندازی Quad و نجات TPP به ایجاد دو موسسه با پتانسیل ایجاد قوانین کارامد برای کل هند و اقیانوس آرام کمک کرد. به همان اندازه که بسیاری از پیوندهای امنیتی بی شکل هستند، با این وجود، چهارگانه به ایجاد شبکه ای از کشورهای مصمم برای حفظ صلح و امنیت در سراسر منطقه کمک می کند و روابط دیگر، مانند تمرین‌های نظامی مشترک مکرر که ژاپن و هند اکنون با ویتنام برگزار می‌کنند، از این نوع هستند. 

وی در ادامه افزود: در رهبری CPTPP، آبه متوجه شد که رهبران آسیا می‌توانند به تنهایی عمل کنند، حتی زمانی که ایالات متحده تصمیم بگیرد در حاشیه بایستد. او و سایر رهبران آسیایی که CPTPP را امضا کردند، فهمیدند که چین از دستیابی به تسلط اقتصادی قاطع در آسیا از طریق توافق تجاری خود، مشارکت اقتصادی جامع منطقه‌ای، جلوگیری می‌کند. اکنون در چهارمین سال خود، CPTPP در حال ایجاد فرصت های بی شماری برای رهبران منطقه ای است تا به شیوه ای منسجم و جمعی همکاری کنند. ضعیف ترین حلقه چنین همکاری هایی باید بیشتر تقویت شود. 

فرماندار توکیو همچنین گفت: یک درس اصلی در ایجاد ساختارهای پایدار صلح و امنیت در دوران پس از جنگ جهانی دوم این است که همبستگی بین کشورهای دارای منافع مشترک ضروری است. همبستگی محکم در داخل ناتو، حداقل تا کنون، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه را از گسترش جنگ خود فراتر از اوکراین منصرف کرده است. احساس امنیت ناتو برای اعضای خود حتی سوئد و فنلاند – کشورهایی با سابقه طولانی بی طرفی – را متقاعد کرده است که به دنبال عضویت در این اتحادیه باشند. 

وی تاکید کرد، البته ایجاد همبستگی زمانی آسان‌تر است که مسائل، اقتصادی باشند، یا زمانی که تهدیدی وجودی از آن نوع که اروپا در زمان تأسیس ناتو در اوج جنگ سرد با آن مواجه بود، وجود داشته باشد. 

وزیر دفاع اسبق ژاپن همچنین گفت: کمتر کسی تعجب می‌کند که CPTPP به این آرامی تصویب و اجرا شده است، حتی بدون اینکه ایالات متحده آمریکا هم حضور داشته باشد. 

خانم یوریکو کوئیکه همچنین گفت: در مقابل، حس همبستگی واقعی در چارچوب وجود ندارد، همانطور که با واکنش چشمک زن هند به جنگ در اوکراین نشان داده شد. هند از زمانی که در سال 1947 استقلال خود را به دست آورد، مدت هاست که می تواند امنیت خود را از طریق عدم تعهد و تلاش های دوجانبه خود تضمین کند. ترک عادت های قدیمی سخت است علاوه بر این، یک عامل اصلی در استراتژی امنیت ملی هند، مدت‌هاست که وجود دارد و آن، اتکای شدید به روسیه برای دریافت تجهیزات و آموزش های نظامی است. میراثی که سال‌ها ایالات متحده ثروت‌های منطقه‌ای خود را به پاکستان گره زده بود، این وابستگی مدت‌ها برای هند معنا پیدا کرد. اتحاد جماهیر شوروی مایل بود از هند در جنگ استقلال بنگلادش در سال 1971 حمایت و سپس به چین فشار دیپلماتیک وارد کند. هند به‌عنوان یک مامور آزاد که در هر دو اردوگاه جنگ سرد حضور داشت، به این نتیجه رسید که از نظر امنیتی باید تجدید نظر کند چراکه زمانه تغییر کرده و وابستگی قدیمی هند به روسیه اکنون آن را به سمت اشتباه تاریخ می کشاند و آسیب پذیری آن را در برابر چین متجاوز افزایش می دهد. ما در ژاپن مدت‌هاست نقش مهمی را که هند می‌تواند و باید در ایجاد چارچوبی برای صلح و امنیت که اقیانوس‌ هند و آرام را در بر می‌گیرد، ایفا کند، درک کرده‌ایم. 

وی در ادامه افزود: به عنوان وزیر دفاع ژاپن، من در سال 2007 از هند بازدید کردم، زمانی که بذر اولین رزمایش دریایی مشترک کشورهایمان کاشته شد. این رابطه از آن زمان به شکلی پویاتر از همکاری نظامی و اطلاعاتی شکوفا شده است. از آنجایی که Quad در حال تثبیت خود برای تبدیل شدن به سازمان امنیتی برتر آسیا است، امید است که هند تشخیص دهد که حفظ فاصله مساوی بین شرکای چهارگانه خود و روسیه دیگر یک سیاست قابل دوام نیست، به ویژه اکنون که روسیه به طور فزاینده ای به یک کشور دست نشانده چین تبدیل شده است. 

فرماندار توکیو گفت: در درگیری بین هند و چین، هندی‌ها نباید تعجب کنند اگر چین بر هند غلبه کند تا تامین سخت‌افزار نظامی، انرژی یا سایر واردات حیاتی را به آنها متوقف کند. هیچ دولت هندی نباید در آینده، حاضر به تحمل چنین ریسک غیرقابل تحملی باشد. معماران مدرن هند، از مهاتما گاندی و جواهر لعل نهرو گرفته تا بهیرائو رامجی آمبدکار، استقلال ملی را یک پیروزی اخلاقی و فرهنگی و همچنین سیاسی می دانستند. امروز، با ادعای چین بخش‌های وسیعی از استان‌های شمالی هند، اصرار بر اصل تمامیت ارضی در همه جا تنها راه هند برای اطمینان از رعایت مرزهایش است. این اصل اکنون در اوکراین در حال محاکمه است. 

یوریکو کوئیکه همچنین گفت: اگر آبه هنوز زنده بود، شک ندارم که او بی سر و صدا مودی را متقاعد می کرد که آنچه در خطر است را تشخیص دهد و شرکای چهارگانه هند را به طور کامل بپذیرد. 

وزیر دفاع اسبق ژاپن همچنین گفت: پاک کردن موانع نهایی عادات قدیمی نیز امنیت شبه جزیره کره را به خطر می اندازد. تقریباً هشت دهه پس از پایان جنگ اقیانوس آرام، با وجود تلاش بی‌وقفه کیم جونگ اون، دیکتاتور کره شمالی برای توسعه زرادخانه هسته‌ای خود، اختلافات همچنان مانع همکاری امنیتی مؤثر بین دولت‌های کره جنوبی و ژاپن می‌شود. در طول دهه ها، ایالات متحده بارها و بارها تلاش کرده است تا این شکاف را پر کند اما، در نهایت، فقط کره جنوبی و ژاپن می توانند این کار را انجام دهند. آنها باید بدانند که تفاوت‌هایشان در مقایسه با تهدید امنیتی واقعی که هر دو ناشی از جاه‌طلبی‌های هژمونیک منطقه‌ای شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین و رژیم سرکش کیم جونگ اون هستند، کمرنگ است. مایه دلگرمی است که می‌بینیم هر دو کشور اکنون به شدت در کمک به اوکراین مشارکت دارند (با ارائه تسلیحات و تجزیه و تحلیل اطلاعاتی بی‌درنگ). بیایید امیدوار باشیم که جنگ، رهبران سیاسی هر دو کشور را متقاعد کند که بحث های تاریخی بی ثمر را کنار بگذارند و شروع به تمرکز بر طرح های مشترک امنیت ملی کنند. 

وی تاکید کرد، قدرت های بزرگ و مشتاق از خلاء ژئوپلیتیک بیزارند. پوتین انزوای اوکراین در خارج از ناتو و اتحادیه اروپا را خلأ می دانست که باید از آن بهره برداری کرد. در آسیا، اجازه دادن به چین برای طرح مطالبات جنگ طلبانه تر از همسایگان غیر متحد خود، به ویژه در دریای چین جنوبی، پویایی مشابهی را ایجاد کرده و در اقیانوس آرام جنوبی، بی‌توجهی دموکراسی‌های دولت‌های جزیره‌ای کوچک، چین را به شرارت‌های نظامی تشویق کرده است. 

یوریکو کوئیکه، فرماندار توکیو در پایان گفت: خوشبختانه، جست‌وجوی امروز برای همبستگی و امنیت در حال پر کردن خلاء نهادی منطقه است به نحوی که امنیت کشورهای بزرگ و کوچک را به طور یکسان افزایش دهد. این وحدت منطقه ای در حال تحول به این معناست که هر قدرتی که به دنبال تغییر نقشه آسیا به طور یکجانبه باشد، مطمئناً با مخالفان سرسخت و متحد روبه رو خواهد شد.