سیاست ضدایرانی امریکا و چشم‌انداز خطرناک منطقه

نویسندگان: سینزیا بیانکو، الی گرانمایه و هیو لووات

میدل ایست نیوز: رئیس جمهوری جو بایدن در سفر اخیر خود به اسرائیل و عربستان سعودی از حمایت سیاسی و نظامی ایالات متحده برای توسعه مشارکت امنیتی منطقه ای بین اسرائیل و کشورهای عربی خبر داد؛ اما این خطر وجود دارد که بایدن به جای تقویت امنیت منطقه ای که هدف ادعا شده سفرش بود، با نظامی سازی بیشتر روابط اسرائیل و اعراب با هدف صریح مقابله با ایران، زمینه خشونت های جدید را در خاورمیانه فراهم آورد.

این رویکرد در یک زمان پرمخاطره و در حالی شکل گرفته که امکان فروپاشی مذاکرات بر سر برنامه هسته ای ایران وجود دارد و طبق گزارش های منتشر شده، اسرائیل عملیات پنهانی خود در داخل ایران را تشدید کرده است. اگرچه کشورهای خاورمیانه در سال گذشته وارد دور جدیدی از گفت و گوها شده اند، سیاست ایالات متحده می تواند آنها را به چرخش به سمت یک رویارویی خطرناک وادارد. چنین وضعیتی می تواند به شعله ور شدن مجدد درگیری ها در یمن و عراق بینجامد و سبب شود ایران به تسریع پیشبرد برنامه هسته ای رو آورد و سرمایه گذاری های نظامی جدیدی را آغاز کند. اروپایی ها به جای پیروی از آمریکا باید به حمایت از تلاش ها برای کاهش تنش ها در منطقه ادامه دهند چرا که این بهترین چشم انداز برای حفظ منافع اصلی اروپا در ارتباط با ثبات منطقه و اتکای فزاینده آن به انرژی خاورمیانه در پس زمینه جنگ روسیه علیه اوکراین است.

درگیری روسیه و اوکراین دولت بایدن را مجبور کرده تا رویکرد خود را در قبال خاورمیانه و رهبران آن تغییر دهد. با نزدیک شدن زمان انتخابات میان دوره در آمریکا، کاهش قیمت بنزین و کنترل تورم برای دولت بایدن یک ضرورت سیاسی شده و همین مساله به عربستان سعودی، بزرگ ترین تولیدکننده نفت خام جهان، اهرم بیشتری در برابر ایالات متحده داده است. در صدر فهرست درخواست های ریاض از واشنگتن در ازای حمایت از بازار نفت، احیای کامل سیاسی ولیعهد محمد بن سلمان قرار دشت که بایدن وعده داده بود به دلیل نقش او در قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار سعودی واشنگتن پست، با او به مثابه یک مجرم بین المللی برخورد کند. عربستان احتمالا تضمین های امنیتی ملموس آمریکا علیه ایران و ازسرگیری همکاری های نظامی و امنیتی را خواستار خواهد شد که به دلیل مداخله نظامی عربستان در یمن بایدن آنها را کاهش داده است.

این چرخش بایدن در رویکرد سیاسی با انتقاد دیگر هم حزبی های دموکرات او مواجه شد. بایدن به این انتقادها به تعامل مجدد با عربستان به عنوان ابزاری برای تعمیق ادغام اسرائیل در منطقه در راستای توافقنامه ابراهیم (2020) پاسخ داد؛ مساله ای که از سوی هر دو حزب حمایت می شود.

آنچه پس از پیمان ابراهیم رخ داد

امارات متحده عربی، بحرین و مغرب از توافق ابراهیم برای عادی سازی سریع روابط خود با اسرائیل استفاده کردند. اگرچه عربستان تاکنون از پیروی از همسایگان خود در این مسیر خودداری کرده، به نظر می رسد در خفا در حال آماده شدن برای انجام این کار است. در همین حال، اسرائیل به موازات تعمیق روابط دوجانبه با کشورهای عربی بر تبدیل پیمان ابراهیم به یک چارچوب چندجانبه تمرکز داشته است. این تلاش ها زیربنای مجمع صحرای نقب در ماه ژوئن را آماده کردند؛ مجمعی که اسرائیل، امارات، بحرین، مغرب، ایالات متحده و مصر را با هدف همکاری در موضوعات مختلف از امنیت منطقه گرفته تا انرژی پاک و گردشگری گردهم آورد. اسرائیل این مجمع را آغاز یک معماری جدید دفاعی مشترک (نوعی ناتوی خاورمیانه) برای مقابله با نفوذ منطقه ای و برنامه هسته ای ایران قلمداد می کند.

اگرچه کشورهای خلیج فارس و اسرائیل پیشتر در این جبهه گام برداشته اند، اما حمایت ایالات متحده همچنان تعیین کننده خواهد بود. مقامات اسرائیلی بر این باورند که با حمایت آمریکا، این چارچوب امنیتی چندجانبه می تواند به تعمیق روابط آنها در منطقه بیانجامد و احتمالا سعودی ها را هم به سمت حمایت از عادی سازی سوق دهد. احتمال چنین اتفاقی دور از ذهن نیست. کشورهای عربی خلیج فارس در نتیجه بی اعتمادی فزاینده به ایالات متحده به عنوان یک ضامن امنیت، مدت هاست که به دنبال تنوع بخشیدن به مشارکت های امنیتی خود هستند.

اسرائیل ماه گذشته از ایجاد یک «ائتلاف دفاع هوایی خاورمیانه» تحت حمایت آمریکا خبر داد که احتمالا امارات و بحرین را نیز شامل می شود و می تواند عربستان را نیز در بر بگیرد. چنین ائتلافی می تواند به استقرار رادارهای هشدار اولیه اسرائیلی در شبه جزیره عربستان و هماهنگ سازی سامانه های پدافند هوایی منطقه با هدف مقابله با حملات موشکی احتمالی ایران و متحدانش بیانجامد. طبق برخی گزارش های منتشر شده، مقامات امنیتی اسرائیل، عربستان و قطر در مارس 2022 در تفرجگاه شرم الشیخ مصر درباره پیشنهاد ائتلاف دفاع هوایی خاورمیانه گفت و گو کرده اند.

ریاض و دیگر پایتخت های عربی خلیج فارس سعی کردند اهمیت چشم انداز یک سازمان امنیتی منطقه ای با هدف مقابله با ایران را کم اهمیت جلوه دهند؛ اما در هر حال، اسرائیل را شریک مهمی در جلوگیری از حملات پهپادی و موشکی مکرر متحدان ایران در یمن و عراق به کشورهایشان می دانند. بسیاری از رهبران عرب بر این باورند که به خصوص اگر بازگشتی به توافق هسته ای 2015 در کار نباشد، ایران و متحدانش چنین حملاتی را تشدید خواهند کرد.

طبق برخی گزارش ها، عربستان و امارات پیشتر از قابلیت های فناوری پیشرفته اسرائیل بهر‌مند شده اند که به صورت یک هشدار اولیه بوده که امکان رهگیری برخی از موشک ها و پهپادها را در اوایل سال 2022 برای آنها فراهم آورده است. هر دو در تقویت قابلیت های دفاع هوایی خود از طریق دستیابی به فناوری جنگ سایبری اسرائیل و سامانه های دفاع موشکی پیشرفته مزایای آشکاری می بینند که برای دستیابی به آنها به مجوز آمریکا نیاز دارند. پادشاهی های خلیج فارس همچنین برای دستیابی به سلاح های پیشرفته تر آمریکایی به رضایت اسرائیل نیاز دارند.

این احتمال وجود دارد که اسرائیل دولت بایدن را ترغیب کرده باشد که به جای پذیرش درخواست عربستان سعودی مبنی بر تعهدات امنیتی دوجانبه با ایالات متحده، ضمانت های امنیتی جدید را به ایجاد بلوک منطقه ای پیوند دهد.

منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی