اکنون زمان احیاء برجام نیست!

نویسنده: مسعود نوری، کارشناس ارشد حقوق و سیاست بین المللی

دیپلماسی ایرانی: یکی از شروط سه گانه ایران برای احیاء برجام، اخذ تضمین از تداوم اجرای برجام در دولت های آتی(جمهوریخواه/دموکرات) آمریکاست. با توجه به بحران های داخلی آمریکا و افول میزان محبوبیت بایدن به کمترین حد در تاریخ آمریکا و احتمال فراوان بازگشت جمهوریخواهان به قدرت در سال های آینده، مطمئنا بایدن باقیمانده محبوبیت خود را فدای توافق هسته ای با ایران نخواهد کرد و چنین تضمینی را نخواهد پذیرفت. جمهوریخواهان هشدارهای لازم را در این مورد به جوزف بایدن داده اند. این شرط ایران از هم اکنون مردود است.

شرط دوم ایران، بسته شدن پرونده ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته ی یا Possible Military Dimensions PMD است. آمریکا نه می خواهد و نه می تواند موضوع PMD حل شود چرا که تا ابد می تواند با فشار بر مدیرکل و شورای حکام، ایران را در مسند پاسخگو و متهم نگه دارد و عبارت the safeguards issues related to the alleged locations remain outstanding. در گزارش های مدیرکل تکرار خواهد شد. آژانس برای ایراد اتهام علیه هر کشور عضو به مکانیسم بسیار وسیع موسوم به منابع باز (Open Source) دسترسی دارد به این معنی که می تواند هر گونه سند ادعایی علیه کشورها را بررسی و در مورد آن از کشور مد نظر درخواست پاسخ کند و تعهدی نیز برای افشا منشاء دریافت سند و یا صحت آن ندارد. با توجه به سرقت اسناد هسته ای و نیز تلاش منفاقین برای ارائه اسناد مجعول به آژانس، ایران برای ده ها سال خود را آماده پاسخگویی در قبال آژانس کند مگر اینکه این روال در نقطه زمانی خاصی قطع و وضعیت ایران در آژانس عادی شود. با توجه به مواضع مدیرکل کنونی آژانس و رقابت کشورهای مختلف در خوراک دهی به آژانس، در حال حاضر هیچ آینده روشن در کوتاه مدت برای عادی شدن وضعیت ایران در آژانس متصور نیست. خاموش کردن دوربین های آژانس ذیل قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی نیز بر وخامت اوضاع می افزاید و این اقدام به زودی منشا بحران های جدید در روابط تهران با آژانس خواهد شد.

انگلیس، به عنوان یکی از طرفین برجام و مدعی اتخاذ سیاست یکجانبه و مستقل پس از برگزیت، اکنون در حالت بی ثباتی در رهبری به سر می برد و آقای جانسون به شدت درگیر پارتی گیت و پرونده های رسوایی اخلاقی. هنوز نامزدهای جدی نخست وزیری معرفی نشده و رنگین کمانی از ملیت های متنوع پشت در خانه شماره 10 به انتظار نشسته اند. اکنون زمان برای تصمیم گیری در مورد برجام در لندن نیست.

روس ها حتی در زمان ماه عسل با غرب نیز حامی برجام و ثبات در روابط تهران با اروپا و آمریکا نبودند – شنیدن فایل صوتی بالاترین مقام سیاست خارجی کشور در دولت گذشته به شدت توصیه می شود – حال که روس ها برای امتیازگیری از ترکیه در سوریه و از امریکا در اوکراین، به شدت به "تعلیق و ابهام" در فضای برجام نیاز دارند مگر دیوانه باشند که نفس مسیحایی بر کالبد مرده برجام بدمند و آن را احیاء کنند. روس ها در حال هل دادن ایران به جنگ اوکراین هستند و پشت پرده اخبار پیرامون آموزش پهپادهای ایرانی به نظامیان روس، خود روس ها هستند تا ایران را درگیر جنگ اوکراین نشان دهند. روس ها نیز اکنون هرگز موافق احیاء برجام نیستند و نخواهند بود، در غیر این صورت در اولین فرصت آقای اولیانونف سیبیل هایش را خواهد چید!

چه بخواهیم و چه نخواهیم اسرائیل عنصری مهم در معادله احیاء یا عدم احیاء برجام است. دولت ائتلافی لاپید – بنت نتوانسته است موفقیت حاصل کند و به زودی اسرائیل وارد عرصه انتخابات درون حزبی و انتخاب نخست وزیر جدید خواهد شد. بنا بر سنت سیاسی در اسرائیل، فردی می تواند همزمان قدرت نخست وزیری و کنست را در اختیار بگیرید که لفاظی های تندتر و به نسبت بهتری در قبال تهران داشته باشد و فریاد بلندتری بکشد. بنامین نتانیاهو اگر بتواند شر پرونده های رسوایی و از خاخام های تندرو خلاص شود مطمئنا خود را در صندلی نخست وزیری خواهد دید. بنابر این بلندگوهای هرزه پراکنی اسرائیلی ها علیه تهران فعال خواهد شد. در تل آویو هرگز به برجام خوشامد گفته نشد.

چین همیشه عضو ساکت مذاکرات برجام بوده و هرگز جوگیر نشده اما اکنون که نانسی پلوسی در کمال بیخردی چوب در لانه زنبور می کند پکن نیز لازم می داند یک جوالدوز دردناک پشت میز احیاء برجام به بایدن بزند. چینی ها در سکوت ابهام انگیز، بدون دریافت امتیازی در تایوان، با آمریکا در موضوع برجام همکاری نخواهند کرد. میزان ناچیز سرمایه گذاری اقتصادی پکن در پروژه OBOR در بخش ایران نشان داد که با تهران عقد اخوت نبسته و تنها و تنها به فکر منافع ملی خود – کاملا به درستی - است. سکوت چینی ها از هیاهو آمریکایی ها خطرناک تر است.

پسربچه بلندپرواز منطقه – محمد بن سلمان گفته اگر ایران به سمت سلاح هسته ای برود ریاض هم از پاکستان سلاح هسته ای خواهد خرید – عربستان به خوبی می داند ایران حداقل در حال حاضر علاقه ای به سمت بمب اتم ندارد – گرچه توانمندی اش در این زمینه اثبات شده است – اما می خواهد مانع بر سر راه مذاکرات برجام بگذارد.

نهایتا موضوع داخلی: سیاستگذاران اصلی و دانا در هیات حاکمه ایران مطلع هستند که کمتر از چند ماه دیگر به توفق جمهوریخواهان مخالف برجام بر صحنه سیاسی آمریکا باقی نمانده و این بازگشت مقدمه فروپاشی تمامی توافقات با تهران خواهد بود و با توجه به این نکته بسیار مهم که جنس تعهدات تهران با غرب متفاوت بوده، به این معنی که تعهدات تهران روی زمین و تعهدات غرب صرفا روی کاغذ است، فلذا هرگونه توافق در فضای کنونی بسیار خطرناک خواهد بود. بهتر است هر گونه حرکت به سمت توافق بعد از انتخابات نوامبر در آمریکا و مشخص شدن اوضاع سیاسی در لندن صورت گیرد، یا شاید بهتر است بگوییم در انتظار مهمانی مستاجر بعدی داونینگ استریت بمانیم!