شکاف در رهبری اسرائیل بر سر برجام

نویسنده: بن کاسپیت Ben Caspit

دیپلماسی ایرانی: مقام های دفاعی و امنیتی اسرائیل، درگیر جدل فشرده ای درباره برنامه هسته ای ایران هستند. این ماجرا، یادآور اختلاف عمیقِ ده سال پیشِ رهبری اسرائیل است، زمانی که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر و ایهود باراک، وزیر دفاع وقت، در تلاش خود برای متقاعد کردن کابینه امنیتی اسرائیل برای تایید حمله به زیرساخت های هسته ای ایران ناکام ماندند. یک دهه بعد، تاریخ تکرار می شود. توانمندی های نظامی اسرائیل برای چنین حمله ای، در قیاس با آن زمان، کاهش یافته و برنامه هسته ای ایران هم پیشرفت و گسترش داشته اما ارتش اسرائیل هم با شدت و حدت زیادی در حال تقویت توانمندی های خود با بهره مندی از بودجه سخاوتمندانه خود است.

اکنون هم با موازنه قدرتی که میان موافقان و مخالفان توافق با ایران ایجاد شده، همان جنجال سرگرفته است. ریشه این کشمکش هم به تلاش فشرده آمریکا برای احیای توافق هسته ای 2015 میان ایران و قدرت های جهانی باز می گردد. یک اردوگاه در اسرائیل بر این باور است که احیای توافق، دست کم از میان گزینه های بد، بهترین گزینه برای اسرائیل است و گروه دیگر متقاعد شده که توافقی که در وین بر سر آن گفت وگو شده، یک فاجعه است.

بنا بر گزارش ها، درور شالوم Dror Shalom سرتیپ (ذخیره)، رئیس پیشین بخش پژوهش و تحلیل اطلاعات نظامی اسرائیل، این هفته به طرف های آمریکایی خود در واشنگتن گفته است که تصمیم آمریکا در سال 2018 برای خروج از برجام، یک اشتباه بی پروای راهبردی بود. شالوم اکنون رئیس دفتر سیاسی – نظامی وزارت دفاع اسرائیل است که یک سمت بسیار حساس و تاثیرگذار است که اوایل امسال توسط بنی گانتز، وزیر دفاع، به او واگذار شد. از جمله وظایف وی، تماس های عمومی و کارساز با ساختارهای دفاعی اطراف جهان است. شالوم از 2016 تا 2020، هدایت دفتر پژوهش اطلاعاتی را برعهده داشت، همان زمان که نتانیاهو و رون دِرِمر، سفیرش در واشنگتنف عمیقا بر متقاعد کردن دونالد ترامپ برای خروج از برجام سرمایه گذاری کرده بودند. شالوم در آن زمان به تصمیم سازان اسرائیلی از جمله نتانیاهو درباره خطرات این اقدام هشدار داد. بسیاری از ذهن های ارشد امنیتی و دفاعی اسرائیل هم با او هم نظر بودند. سنجش های وی، درست از آب در آمد. نظام حاکم بر ایران ساقط نشد، تحریم های اقتصادی ایران را وادار به ترک برنامه هسته ای اش نکرد و (شاید برخلاف امیدواری های نتانیاهو و متحدانش)، ترامپ هم دستور حمله به تاسیسات هسته ای ایران را نداد. شالوم و دیگر مقام های همفکرش تصریح می کنند که اکنون ایران در قیاس با زمانی که به تعهداتش در چارچوب توافق 2015 پایبند بود، بسیار به نقطه گریز هسته ای نزدیکتر شده است و به نظر نمی رسد که هیچ قدرت جهانی هم قادر به توقف آن باشد یا هزینه چنین کاری را بپذیرد.

تحلیل شالوم، با دیدگاه رئیس پیشین بخش اطلاعات ارتش، سرلشکر تامیر هِیمن Tamir Heyman، همخوانی دارد که این هفته در مصاحبه ای به روزنامه اسرائیل هیوم گفت که بازگشت به توافق با ایران، گزینه کمتر بد اسرائیل است. گزارش ها می گوید که سرلشکر آهارون هالیوا Aharon Haliva رئیس کنونی اطلاعات ارتش هم با هِیمن موافق است. مسئولیت دیگر هالیوا، جمع بندی گزارش ارزیابی سالانه امنیت ملی اسرائیل است که همچنین بازتاب دهنده دیدگاه اطلاعات ارتش درباره ایران است که از گذشته های دور، نظر غالب در این زمینه بوده است. 

ذی نفوذترین صدای حرفه ای در سمت دیگر مسئله، دیوید بارنئا David Barnea رئیس موساد است که یک سال پیش به جای یوسی کوهن نشست. بنابر گزارش ها، بارنئا بر این باور است که توافق با ایران یک فاجعه است و در چارچوب برجام همه محدودیت های برنامه هسته ای ایران، در چندسال آینده برداشته می شود. بارنئا می گوید که اسرائیل باید هرکاری از دستش بر می آید برای جلوگیری از احیای برجام انجام دهد و استدلالش این است که همین وضعیت کنونی، بهترین گزینه برای اسرائیل است چرا که اجازه می دهد علیه پیشرفت های هسته ای ایران دست به اقدام بزند در حالی که تحریم های بین المللی هم سرجایشان هستند. به نظر می رسد که دیدگاه نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائیل هم با برنئا همخوانی دارد، همان طور که نتانیاهو هم با کوهن هم نظر بود. بنی گانتز به سمت دیگر گرایش دارد و این چندان هم شگفت آور نیست چرا که نیروهای نظامی اسرائیل به او گزارش می دهند. یائیر لاپید، وزیر امور خارجه، موضع میانه ای دارد و آویو کوچاوی، رئیس ستاد ارتش، هم دیدگاهش به رئیس موساد نزدیک است.

این مباحث، پیامدهای سیاستی جدی ای دارد. حسب گزارش ها، موساد عملیات خود در خاک ایران را تشدید کرده و توانسته است رئیس جمهوری آمریکا را متقاعد کند که با درخواست حذف نام سپاه از فهرست تروریستی، مخالفت کند. البته تا به اینجا، تصمیم گیران اسرائیلی، موفق شده اند با کم اهمیت جلوه دادن این مباحث، موضع واحدی را به خارج ارائه دهند. اگر زمانی یک گزینه نظامی، محل بحث باشد، مسئله بطور کامل فرق خواهد کرد.

این کشمکش، همچنین بر سر تقویت توانایی نظامی اسرائیل برای اقدام نظامی علیه ایران هم وجود دارد. بسیاری بر این باورند که اکنون برای توقف پروژه هسته ای ایران خیلی دیر است اما همه هم با این دیدگاهِ بدبینانه موافق نیستند. برای مثال، کوچاوی از ابزارهای لازم برای وارد کردن خسارات چشمگیر بر زیرساخت هسته ای ایران برخوردار است و این ابزارها با گذشت زمان، موثرتر هم خواهند شد. 

یک منبع ارشد امنیتی اسرائیل با اشاره به توانایی ایران برای دفع حمله خارجی به المانیتور می گوید: "ده سال پیش، ایهود باراک وزیر وقت دفاع، گفت که ایران به روشنی در منطقه امن قرار دارد اما به همین دلیل، ما باید خارج از این چارچوب بیندیشیم، توانایی های تازه ای را ایجاد کنیم، پارادایم های گوناگونی را خلق کنیم تا قادر به دفاع از اسرائیل باشیم. ما در مسیر درستی حرکت کرده ایم و تردیدی ندارم که به هدفمان خواهیم رسید."

منبع: المانیتور / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11