تعامل روسیه، از اوکراین تا قراباغ
سیاستهای قاطع رئیس جمهور پوتین
نویسنده: گقارد منصوریان، کارشناس ارشد روابط بین الملل
دیپلماسی ایرانی: اکنون بیش از یک هفته است که روسیه حمله ای تمام عیار از چندین جناح به کشور اوکراین را آغاز کرده، حمله ای که تا دروازه های کی‌یف پایتخت آن کشور پیشرفته و با احتمال بسیار در چند روز آینده این شهر کاملا در تصرف نیرو های روسی در خواهد آمد.
بعد از فروپاشی شوروی، در دهه 1990 سیاست خارجه روسیه در قبال گسترش ناتو و حضور آن نیرو در کشورهای سابق شوروی ناهماهنگ و با عدم قاطعیت رو به رو بود. ولی با گذشت یک دهه و با ورود ملی‌گرایان به عرصه سیاسی روسیه تغییراتی در سیاست کلان و به خصوص در محور مقابله با ناتو ایجاد شد.
در سال 2000 میلادی و با انتخاب ولادیمیر پوتین به عنوان رئیس جمهوری روسیه آرام آرام تحول در سیاست خارجه روسیه آغاز شد، هرچند در تعامل با آمریکا و اروپا کاهش چندانی در سیاست های روسیه مشاهده نمی شود، ولی احساس تغییر در سیاست های خارجه و احساس ابرقدرت بودن برای روس ها فاحش بود، میراث شوروی در دستان روسیه قرار داشت اما غافل از این میراث قدرتمند در عرصه های مختلف.
همراهی روسیه در مبارزه با تروریسم بعد از 11 سپتامبر 2001 نشانه ای از عدم تغییر قطعی در سیاست خارجه روسیه با غرب و همچنین اجازه حضور نیروهای آمریکایی و متحدانش در آسیای مرکزی، که حوزه نفوذ شوروی بود (به بهانه مبارزه با بنیادگرایی دینی) را باید یک رخدادی بی سابقه در سیاست خارجه آن کشور نگریست. رخدادی که در بلند مدت تهدیدی جدی برای امنیت روسیه رقم می خورد.
اما در دوره دوم ریاست جمهوری ولادیمیر پوتین و با ورود امنیتی ها (کاگ ب) به حلقه تصمیم گیری سیاسی روسیه، تغیرات در سیاست به ویژه در فضای سیاست های امنیتی و مقابله با حضور ناتو در حیات خلوت خود روبه رو می شویم سیاست هایی منسجم تر، با قدرت و هدف دار.
روسیه با درکی درست از هژمونی آمریکا، تهدیدآمیز بودن حضور ناتو در کنار مرز هایش و خطر بلعیده شدن کشورهای شوروی سابق و استراتژیک به واسطه آن سازمان از حیات خلوت خود، اقداماتی مقتدرانه را در دستور کار خود قرار داد که نمونه های آن حمله به گرجستان برای دوری آن کشور از ناتو و یا حضور موثر در سوریه اشاره کرد. اکنون هم با تهدید ورود اوکراین به ناتو را با اقدام نظامی وسیعی جواب می دهد. روسیه حرکت کشورهای شوروی سابق و استراتژیک ذی نفوذ خود به طرف غرب و به خصوص تمایل ورود آنها به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را نوعی تهدید برای امنیت ملی و فشار تلقی می کند و با قدرت هوشمند به مقابله آن می پردازد.
قدرت هوشمند روسیه بسیار با تدبیر و ماهرانه اداره می شود؛ تلفیقی از منابع قدرت سخت و نرم، بهینه و عالمانه به قدرت هوشمند تبدیل می شود. در سال های گذشته شاهد اجرای این تاکتیک و راهبرد در سیاست خارجه آن کشور هستیم که نمونه بارز آن در مسائل قفقاز جنوبی به ویژه مناقشه قراباغ و جنگ 44 روزه ما بین جمهوری های ارمنستان و آذربایجان است.
روسیه برای کنترل اوضاع و عدم دوری دو جمهوری از خود، اقداماتی هوشمند را پایه ریزی کرد، با رفرم سیاسی در ارمنستان در سال 2018 و تمایل پاشینیان به غرب، همچنین نگرش جمهوری آذربایجان به ترکیه و ناتو، تهدیدی بالقوه را به فرصتی بزرگ تبدیل کرد. و با حضوری به موقع و هوشمند بیش از 2هزار نیروی نظامی و تجهیزات پیشرفته در منطقه قراباغ به عنوان نیروی حافظ صلح، مهر تاییدی بر حیات خلوت خود گذاشت تا سیاست های غرب گرایی عقیم شود.
در کشورهای شوروی سابق، قدرت های منطقه ای خارج از سناریوهای روسیه قادر به بازی و حضور نیست، نمونه آن در چند روز گذشته در قفقاز جنوبی هویدا شد، زمانی که الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان در شهر شوشی قراباغ با همتای ترکیه ای خود، رجب طیب اردوغان توافق امنیتی امضاء کرد. وقتی این دو رئیس جمهور شرق گرای حامی روسیه سابق ارمنستان را تحت تعقیب قضایی قرار دادند، علی اف سریعاٌ به مسکو احضار شد، به گونه ای که رسانه ها چند ساعت قبل از حضور علی اف در روسیه خبر حضور را دریافت کردند، او سه ماه قبل در کرملین با پوتین ملاقات کرده بود و متعجب از حضور مجددش که در سخنان خود به آن اشاره می کند. آن هم در زمانی که پوتین در حال شناسایی استقلال دو منطقه روس تبار دونتسک و لوهانسک و البته در فراهم‌سازی برای حمله به اوکراین بود.
در کاخ کرملین ملاقات دو رئیس جمهوری صورت گرفت و با امضاء توافقی امنیتی مابین دو کشور، جمهوری آذربایجان را در دو راهی سرنوشت ساز انتخاب ترکیه عضو ناتو یا روسیه قرار داد. این اقدام بیانگر قدرت هوشمند روسیه و عظم راسخ آن برای مقابله با ناتو در مناطق استراتژیک و حیات خلوت خود است.
قابل ذکر است، ارامنه منطقه قراباغ و دیاسپورای ارامنه جهان دغدغه بسیاری در خصوص ورود روسیه به جنگ با اوکراین داشتند که در صورت مشغله روسیه در جنگ از امنیت ارامنه قراباغ غافل شود و جمهوری آذربایجان همراه با ترکیه فرصت را غنیمت بشمرد و نبردی را در آن مناطق آغاز کنند که تهدید بقاء ارامنه قراباغ مطرح می شود، چنانچه در گذشته جمهوری آذربایجان در آن منطقه وضعیت نگران کننده ای در تثبیت امنیت ایجاد می کرد. ولی در این مدت چند روزه جنگ در اوکراین به گواه رسانه ها و مردم منطقه، حتی یک تیر هم از جانب آذری ها به طرف ساکنین بی دفاع (ارامنه) شلیک نشده است. این پیغامی واضح دارد، سفر علی اف به کرملین بی مورد نبوده و روسیه در اجرای تصمیمات و سیاست های منطقه ای قاطع و امنیت هم پیمانانش را حفظ می کند.
نظر شما :