تکلیف ایران در برجام روشن است، تصمیم سخت نزد امریکاست

نویسنده: مصطفی فحص

دیپلماسی ایرانی: طرف های مذاکرات هسته ای در وین به دستیابی به «توافق» نزدیک شده اند. همه اظهار نظرهای علنی و اطلاعات درز شده نشان می دهد دوطرف بحران یعنی واشنگتن و تهران، بیش از هر زمانی به اعلام بازگشت به توافق سابق با همه ابهامات و کمبودهایش که ثبات منطقه خاورمیانه را به خطر انداخت، نزدیک شده اند. 

به نظر می رسد تیم مذاکره کننده دولت دموکرات جو بایدن با دو هدف به وین سفر کرده است: نخست، اعاده حیثیت سیاسی و معنوی باراک اوباما از طریق احیای توافقی که آن را دستاورد تاریخی توصیف کرد؛ دوم، بی ارزش کردن تصمیم های دونالد ترامپ و اثبات شکست آن با این توجیه که خروج از برجام و بازگرداندن تحریم های سخت، بی نتیجه بود و ایران کوتاه نیامد و حتی به علت فقدان نظارت بین المللی، به خطری هسته ای بیش از گذشته تبدیل شد. 

از زمان آغاز مذاکرات وین، تهران سیاستی را پیش برد که توانست وقت کشی کند و از سوی دیگر درجه غنی سازی را بالا برد و این گونه نشان داد که در آستانه ساخت بمب هسته ای قرار دارد. این مسئله موجب شد دولت آمریکا بهانه ای به دست آورد تا سخت گیری را کنار بگذارد و به گونه ای رفتار کند که زمان تنگ است و برای مهار فعالیت هسته ای تهران پیش از آن که به تهدید عملی تبدیل شود، باید به توافق دست یافت. 

اگر هدف توافق آینده، احیای توافق سال 2015 باشد، طبیعی است که هیچ موضوعی خارج از پرونده هسته ای مطرح نشود و این مسئله نشان دهنده میزان همسویی ایران و آمریکا برای تحقق اهداف خود از مذاکرات است. ایران به نرمش آمریکا و تمایل آن به دستیابی به توافق نیاز دارد تا بتواند اقتصاد در حال نابود شدن خود را نجات دهد. دولت آمریکا هم که در افغانستان و اوکراین ناکام بوده است به دستاوردی سیاسی نیاز دارد تا آن را به عنوان یک پیروزی به افکار عمومی آمریکا معرفی کند. 

با این حال خوش بینی به دستیابی به توافق همچنان با ریسک همراه است. به رغم ساده لوحی یا همدستی طرف آمریکایی، دولت کنونی این کشور نمی تواند اصول راهبردی سیاست آمریکا را زیر پا بگذارد. دستیابی به توافق آن گونه که تهران می خواهد، دشوار است چرا که دولت بایدن نمی تواند همه تحریم ها را یکجا لغو کند به همین علت از ضرورت اتخاذ تصمیم سیاسی از سوی دو طرف سخن به میان است. در ایران، تصمیم گیرنده رهبر این کشور است که می تواند مشروعیت لازم برای این تصمیم سیاسی فراهم کند. اما مسئله این است که آیا دولت جو بایدن می تواند تصمیمی سیاسی بدون در نظر گرفتن حساسیت های داخلی و خارجی اتخاذ کند؟ 

ریچارد نفیو پس از خروج از تیم مذاکره کننده آمریکا در وین، برجام را توافقی مرده و بدون آینده توصیف کرد که این سخنان بازتاب بحرانی داخلی در آمریکاست که امکان دارد بر انتخابات کنگره تاثیر بگذارد. همچنین نشان می دهد توافق ضعیفی که ممکن است در وین امضا شود، تنها یک حُسن دارد و آن هم نجات ایران از خطر است هرچند محتوا و نحوه دستیابی به آن موجب می شود طرف های اصلی در منطقه الزامی به رعایت آن احساس نکنند و واکنش آنها احتمالا به کشمکش های جدیدی منجر شود.

منبع: الشرق الاوسط / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11