بهانه هایی برای آغاز جنگ

نویسنده: علیرضا علیزاده، کارشناس مسائل قفقاز 

دیپلماسی ایرانی: در چند روز گذشته بین ارمنستان با نیروهای مرزی جمهوری آذربایجان در مناطق لاچین و کلبجر درگیری هایی صورت گرفته، که به گزارش وزارت دفاع ارمنستان 1 کشته، 13 اسیر و 24 مفقود ارمنی به ثبت رسیده است. ایروان بعد از گذشت یک سال، با عدم پذیرش شکست جنگ 44 روزه با ارتش آذربایجان، تلاش می کند امضاء توافق نامه صلح با باکو را به تأخیر اندازد. حتی ایروان نشست سه جانبه ای (روسیه، ارمنستان و آذربایجان) که قرار بود در 10 آبان در سوچی یا مسکو برگزار کند را به سال آینده میلادی موکول کرد. 

با این اوصاف ارمنستان با تنش اخیر نقض مفاد بیانیه سه جانبه در 10 نوامبر 2020 و 11 ژانویه 2021 بوده و این گونه تنش ها به صورت مقطعی طی ماه های آینده تا مشخص کردن وضعیت مرز بین طرفین ارزیابی می شود. 

تنش اخیر پیامدهایی را در سطح منطقه ای و بین المللی در پی داشته که به شرح زیر است: 

1. «آرمن گریگوریان»، دبیر شورای امنیت ارمنستان از مسکو طی بیانیه ای درخواست کرد بر اساس توافق نامه دوجانبه سال 1997 از خاک ارمنستان دفاع و تهدید کرد در صورت عدم کمک مسکو در تنش، از ناتو درخواست یاری خواهند کرد. (این مطلب در ترجمه بیانیه روسی حذف شده و در متن بیانیه اصلی ارمنی وجود دارد.) 

2. پاشینیان طی تماس تلفنی با پوتین ضمن تلاش برای اعلام تجاوز آذربایجان به خاک ارمنستان، از روسیه درخواست کمک کرد.

 3. روسای گروه مشترک مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا طی بیانیه ای ضمن ابراز نگرانی، تشدید تنش های اخیر را نیازمند یک راه حل توافق شده، جامع و پایدار برای همه مسائل حل نشده قره باغ کوهستانی مطرح کردند.

4. پاشینیان با «چالز میشل» رئیس شورای اتحادیه اروپا تماس تلفنی گرفت. آقای میشل نسبت به وضعیت درگیری ابراز نگرانی و ادامه درگیری ها را غیرقابل پذیرش دانست.

5. «آرشاک کاراپتیان» وزیر دفاع سابق ارمنستان در 17/08/1400 (8 نوامبر) از طریق لاچین سفری غیر قانونی به قره باغ کرد.

6. پاشینیان بعد از سفر «آرشاک کاراپتیان» وزیر دفاع را عزل و معاون خود «سورن پاپیکیان» را به این سمت منصوب کرد. ایشان هدف خود از این اقدام، خروج از شرایط فعلی کشور عنوان کرد.

7. «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه طی گفت وگوی تلفنی با «امانوئل ماکرون» رئیس جمهوری فرانسه، طی بیانیه ای اعلام کرد: به اقداماتی که به تثبیت وضعیت و اجرای مستمر توافقات سه جانبه با میانجیگری روسیه کمک می کند، ادامه خواهد داد. 

8. «سرگئی شویگو» وزیر دفاع روسیه پس از گفت وگو با طرفین درگیری، اوضاع به آرامی بازگشته است. تا زمانی که ارمنستان در حوزه تعیین مرزهای بین المللی با جمهوری آذربایجان به مذاکرات رسمی نپردازد، این تنش ها پایان نخواهد یافت و جمهوری آذربایجان برای تثبیت مرزهای بین المللی خود که مورد تأیید سازمان های بین المللی است، از هر فرصتی استفاده خواهد کرد. 

همچنین دولت پاشینیان با زیرکی دو هدف را دنبال می کند: اول اینکه روسیه و حتی ایران را به یک جنگ با جمهوری آذربایجان بکشاند. دوم اینکه با اطلاع از عدم همراهی مسکو در تنش اخیر تلاش می کند، این کشور را در اذهان عمومی جامعه خود فاقد کارآیی لازم و بی اعتباری به نفع غرب گراها نمایان کند. با این اوصاف شاید چنین به نظر برسد که متمایل شدن به مواضع ارمنستان منافع ایران را در منطقه تأمین کند، ولی با رویکرد راهبردی به یقین می توان گفت در میان مدت منافع رقبای ما (ترکیه، اسرائیل، پاکستان، و غرب) در منطقه از منظر حمایت از وحدت ارضی آذربایجان تقویت خواهد شد.