خرابکاری در نطنز می تواند به دیپلماسی حداکثری بیانجامد؟ (بخش اول)

نویسنده: دنیل برومبرگ

دیپلماسی ایرانی: تنها دو روز پس از خرابکاری نسبت داده شده به اسرائیل در تاسیسات غنی سازی نطنز ایران، تحریریه واشنگتن پست نوشت: «بایدن باید بر استراتژی دیپلماتیک خود پافشاری کند و امیدوار باشد که ایران بین اسرائیل و ایالات متحده تمایز قائل شود.» این جمله صریح تاکیدی بود بر شکاف فزاینده بین رئیس جمهوری جو بایدن که در صدد احیای برجام است و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، که مصمم است مذاکرات غیرمستقیم ایالات متحده با ایران را در وین از مسیر خارج کند. با توجه به اینکه مقامات ایرانی و آمریکایی هر دو از پیشرفت واقعی دور اول مذاکرات سخت گفته بودند، زمان بندی حمله 11 آوریل نمی توانسته تصادفی باشد.

با این حال، اگر هدف نتانیاهو نابودی مذاکرات وین بوده باشد، استراتژی او احتمالا نتیجه معکوس داشته چرا که به نظر می رسد احتمال گسترش درگیری نظامی بین اسرائیل و ایران مذاکره کنندگان ایرانی و آمریکایی را به از سرگیری مذاکرات غیرمستقیم در 14 آوریل ترغیب کرده است. تغییر محسوس هر چند متزلزل از سیاست «اعمال فشار حداکثری» به «دیپلماسی حداکثری» اکنون ممکن به نظر می رسد. حالا، چالش مذاکره کنندگان آمریکایی و ایرانی این است که به رغم تلاش نیروهای قدرتمند مخالف توافق برای جلوگیری از احیای برجام، پیش بروند.

11 آوریل: روز ناخوشایند در روابط ایالات متحده-اسرائیل

جو بایدن که اعتبار خود را به عنوان یک رهبر بین المللی با تلاش های تحت رهبری ایالات متحده برای نجات برجام ارتقاء داده، از شکست این تلاش خسارت شدیدی را متحمل خواهد شد و از این رو، برای او ضروری است که ایالات متحده و اسرائیل در رویکرد در قبال ایران نقاط مشترکی پیدا کنند. اگرچه هدف از سفر وزیر دفاع لوید جِی. آستین به اسرائیل در 11 آوریل تاکید بر نیاز به این همکاری بود، همچنین فرصتی مهم برای رهبران آمریکا و اسرائیل برای مقابله با تنش های فزاینده بین اسرائیل و ایران فراهم کرد. این تنش ها در ماه های گذشته با گزارش دست کم دو حمله به کشتی های متعلق به اسرائیل در خلیج عمان و یک حمله به کشتی با پرچم ایران افزایش یافته بود. گفته می شود مقامات اسرائیلی به همتایان آمریکایی خود گفته اند که اسرائیل حمله علیه کشتی ایرانی را انجام داده است. اینکه این حمله درست زمانی صورت گرفت که مذاکرات غیرمستقیم آمریکا و ایران در وین آغاز شده بود، احتمالا مقامات آمریکایی را نگران کرده است و اهمیت سفر آستین به اسرائیل را دو چندان می کند.

آستین در بیانیه مطبوعاتی با بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل، گفت: «گفت و گوی امروز موجب اطمینان زیادی به همکاری امنیتی قوی و پایدار ما شد. این یک رابطه مبتنی بر اعتماد است که در چندین دهه همکاری توسعه یافته.» با این وجود، در حالی که گانتز ادعا می کرد اسرائیل به ایالات متحده به عنوان «یک شریک در همه تهدیدهای عملیاتی، از جمله ایران» می نگرد، آستین حتی یک مرتبه هم این مساله را تایید نکرد. به نظر می رسد این اظهارات دقیق نشان دهنده عزم کاخ سفید برای پیشبرد مذاکرات وین به رغم- یا شاید به دلیل- تنش های فزاینده بین اسرائیل و ایران باشند.

دانستن اینکه اسرائیل دقیقا چه زمانی درباره خرابکاری در نطنز به دولت بایدن اطلاع رسانی کرده، دشوار است. احتمالا مقامات اسرائیلی به نوعی از عملیات اشاره کرده اند، اما بعید است که تا پیش از دیدار آستین با گانتز به او اطلاعاتی داده بودند. آستین که همان موقع گفته بود روابط آمریکا و اسرائیل «مبتنی بر اعتماد» است، احتمالا احساس کرده این اعتماد با اقدامی که ظاهرا هدف از آن ایجاد پیچیدگی در دیپلماسی آمریکا و ایران بوده، خدشه دار شده است.

11 آوریل: روز ناخوشایند در روابط اسرائیل-اسرائیل

11 آوریل یک روز ناخوشایند در روابط ایالات متحده و اسرائیل و همچنین یک روز ناخوشایند در روابط داخلی میان رهبران اسرائیل بود. با توجه به پس زمینه انتخابات پارلمانی اسرائیل در 23 مارس و تلاش ها برای ایجاد یک دولت ائتلافی جدید، حمله نطنز شک و تردیدهایی را درباره اینکه آیا وزیر دفاع گانتز به طور کامل درباره عملیات مطلع بوده، در اسرائیل ایجاد کرد. همانطور که یک کارشناس باسابقه در سیاست اسرائیل گفت، گانتز و نتانیاهو ظاهرا با یکدیگر در این زمینه مشورت نکرده بودند. گانتز وقتی به مقامات اطلاعاتی اسرائیل دستور داد تحقیقات داخلی درباره اینکه چه کسی اسرائیل را در عملیات اجرا شده توسط موساد درگیر کرده، به چنین احتمالی اشاره کرد. موساد آژانسی است که به طور مستقیم به دفتر نخست وزیری اسرائیل گزارش می دهد. گانتز در پاسخ به این سوال که آیا فکر می کند اقدامات نتانیاهو اساسا ناشی از نگرانی های سیاسی داخلی او بوده و نه منافع امنیتی اسرائیل، گفت: «فکر می کنم نخست وزیر در زمینه های سیاسی-دیپلماتیک تجربه زیادی دارد و من این تجربه را کوچک نمی دانم. فکر می کنم همه دیگر ملاحظات باید حذف شوند و امیدوارم او همین کار را بکند.»

این اظهارات نمایانگر اختلافات قابل توجه در درون تشکیلات سیاسی اسرائیل بود که به همان اندازه که سیاسی هستند، استراتژیک هم هستند. تصمیم اسرائیل به اعزام یک تیم سطح بالا به ایالات متحده پس از سفر آستین نشان می دهد که نهاد امنیتی می خواهد از این اختلافات داخلی فاصله بگیرد و می خواهد به جای رویارویی با کاخ سفید بایدن، با آن همکاری کند. دو کارشناس اسرائیلی اینطور استدلال کرده اند که هدف اسرائیل این نیست که مذاکرات را نابود کند، بلکه می خواهد بین تلاش های ایالات متحده به توافق و تعهد ایران به مذاکره درباره یک توافق ارتقاء یافته، ارتباط ایجاد کند. این دو کارشناس هشدار داده اند که اسرائیل با دنبال کردن هر هدف دیگری می تواند روابط با ایالات متحده را خراب کند. (این مطلب ادامه دارد.)

منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34