گزارش ویژه دیپلماسی ایرانی از سنگ اندازی اروپایی ها در مذاکرات وین

دیپلماسی ایرانی: از ماه مه سال 2018 که رئیس جمهوری دونالد ترامپ از برجام خارج شد، اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی امضا کننده برجام موسوم به «ای 3» (بریتانیا، آلمان و فرانسه) با انتقاد از ایالات متحده، همه تلاش خود را برای زنده نگه داشتن توافق به امید احیای آن با تصدی یک دموکرات بر کاخ سفید، به کار گرفتند. اما حالا که خبرهای مثبتی از وین شنیده می شود و حل اختلافات بین ایران و ایالات متحده محتمل به نظر می رسد، ای 3 در ادامه ایفای نقش سازنده دو دل شده اند و دستورکار خود را دنبال می کنند. بی شک، منافع اقتصادی و امنیتی آنها در احیای هر چه زودتر برجام و بازگشت ایران به تعهدات هسته ای و پایان تحریم های یکجانبه آمریکاست؛ اما ظاهرا یک سری ملاحظات سیاسی آنها را به کارشکنی در روند مذاکرات وا داشته است.

عباس عراقچی، نماینده ارشد کشورمان در مذاکرات هسته ای امروز برای ادامه گفت و گوها راهی وین شد و از آنجا که مقامات ایرانی از جمله رهبر معظم انقلاب بارها تاکید کرده اند که مذاکرات فرسایشی گزینه قابل قبولی برای ایران نیست، می شود اینطور برداشت کرد که گفت و گوها تا اندازه قابل قبولی پیش می روند که تیم مذاکراتی ایران مجددا راهی وین شده اند. برخی منابع آگاه حتی گفته اند که توافق تا 90 درصد حاصل شده است: ایالات متحده با برچیدن تحریم های ناقض برجام موافقت کرده مذاکرات درباره چگونگی راستی آزمایی لغو تحریم ها و بازگشت ایران به تعهدات هسته ای توسط کارگروه های فنی در جریان است. ظاهرا آنچه هنوز مورد توافق قرار نگرفته، اصرار ایران بر بازگشت به وضعیت سال 2017 و پیش از خروج آمریکا از برجام است، در حالی که ایالات متحده می گوید همه تحریم های اعمال شده علیه ایران مرتبط با برجام نیستند و برخی پابرجا خواهند ماند.

در این میان، اگرچه تیم آمریکایی در زمان برگزاری جلسات کمیسیون مشترک نظارت بر برجام و جلسات کارگروه های تشکیل شده در جریان اولین گفت و گوهای وین در این شهر حضور دارد، اما هیچ ارتباط مستقیمی بین آنها و ایران نیست. به خواسته طرف ایرانی، اروپایی ها نقش میانجی و پیام رسان را ایفا کرده اند و در این زمینه چندان قابل اطمینان نبوده اند. جولین بارنز و الی گرانمایه در بازتابی از این شرایط در مقاله ای در شورای روابط خارجی نوشتند: «کشورهای اروپایی که خود طرفین برجام هستند، سیگنال های ضد و نقیضی درباره اولویت های خود می فرستند. اگرچه بارها گفته اند که می خواهند ایران و آمریکا به تعهدات برجامی خود بازگردند، اما در مواردی هم برای گرفتن امتیازات بیشتر از ایران اعمال فشار کرده اند. وزیر امور خارجه آلمان یک توافق گسترده تر را خواسته شده و ماکرون در آستانه سفر خود به عربستان سعودی از لزوم حضور همه متحدان منطقه ای در یک توافق هسته ای سخن گفته است.»

ایران همزمان با طرف های اروپایی، با متحدان چینی و روس خود نیز دیدار داشته و به گفته منابع آگاه از روند مذاکرات، فضا به گونه ای بوده که طرف آمریکایی نیز مجبور شده برای دستیابی به تصویری واضح تر از خواسته های ایران با تیم های روسی و چینی دیدار و گزیده همه شنیده های خود را جمع بندی کند.

در جریان مذاکرات منتهی به توافق هسته ای در سال 2015، اروپایی ها به ویژه فرانسه با هدف دستیابی به امتیازات بهتر از جمله در زمینه تجاری، سنگ اندازی می کردند. این انگیزه همچنان در وین قابل مشاهده است. اروپایی ها می خواهند با دشوار کردن توافق بین ایران و آمریکا، نقش پررنگ تری ایفا و نام خود را در تاریخ جاودانه کنند. اما این، تنها انگیزه آنها نیست.

رئیس جمهوری جو بایدن از زمان کارزارهای انتخاباتی بارها از لزوم تمرکز بر رقابت با چین و رسیدگی به روسیه سخن گفته و اقداماتش از زمان تصدی کاخ سفید نشان می دهد که قصد دارد منابع آمریکایی را از خاورمیانه، بر دیگر اولویت ها متمرکز کند. دولت بایدن نیروها و تجهیزات آمریکایی را از عربستان سعودی خارج کرده، برچسب «گروه تروریستی» که ترامپ بر حوثی ها در یمن زده بود برداشته، از برنامه خود برای خروج نیروهای نظامی از افغانستان سخن گفته و با خروج نیروهای جنگی از عراق موافقت کرده است. حتی در تنش های اخیر بین اسرائیل و ایران، آمریکا آشکارا از حمله به نطنز فاصله گرفت و در جریان خبرهای جسته و گریخته درباره حملات به کشتی ها در دریاهای آزاد طرف رژیم صهیونیستی را نگرفت. بایدن به وضوح قصد دارد سیاست «گردش به شرق» رئیس جمهوری باراک اوباما را احیا کند.

اروپایی ها که در سال های ریاست جمهوری ترامپ و در میان اختلافات در دو سوی اقیانوس اطلس روابط عمدتا تجاری با روسیه و چین داشتند، اکنون نگران هستند که در این گردش به شرق رئیس جمهوری بایدن و تمایل او به چندجانبه گرایی، یک مرتبه دیگر بازیچه ایالات متحده شوند و پای آنها به رقابتی باز شود که قدرت پیروزی در آن را ندارند. خروج یکجانبه دولت ترامپ از برجام و تحمیل تحریم های ثانویه نشان داد که اروپا با ایفای نقش جهانی مستقل فاصله زیادی دارد. اکنون، در صورت رهایی دولت بایدن از مساله هسته ای ایران و درگیری های خاورمیانه، این سناریو می تواند در رابطه با روسیه و چین تکرار شود. از این رو، گزینه امن ای 3 در حال حاضر و آن طور که از خبرهای ارسالی از وین بر می آید، درگیری بایدن در مساله هسته ای همزمان با تلاش برای جلوگیری از وخیم شدن شرایط است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی