احیای برجام برای آمریکا اهرم فشار پدید می آورد؟

نویسنده: تایلر کولیس

دیپلماسی ایرانی: در حالی که مذاکرات هسته ای غیرمستقیم بین ایالات متحده و ایران در وین به خوبی پیش می رود، احتمال دستیابی به توافق و از دست رفتن اهرم فشار واشنگتن بر تهران بسیاری را در کنگره نگران ساخته است. جمهوری خواهان سنا اینطور استدلال می کنند که تحریم های دونالد ترامپ مقدار زیادی اهرم فشار بر جمهوری اسلامی ایجاد کرده و دولت جو بایدن نباید «صرفا برای بازگشت به توافق هسته ای 2015» از این اهرم فشار چشم پوشی کند. حتی اعضای حزب دموکرات رئیس جمهوری هم روند بازگشت به توافق دوره باراک اوباما را کند کرده اند. اما واقعیت کاملا برعکس است. دولت بایدن تنها با بازگشت به انطباق با برجام می تواند اهرم های فشار ایالات متحده بر ایران را احیا و منافع آمریکا را تضمین کند.

این تفکر رواج یافته درباره اینکه ایالات متحده در خارج از برنامه جامع اقدام مشترک اهرم فشار بیشتری بر ایران دارد، اشتباه است. لازم به یادآوری است که این رویکرد نه تنها اهرم فشاری برای آمریکا ایجاد نکرده، بلکه در سراسر دوران ترامپ حتی یک نتیجه مثبت نداشته است. بازگشت ایالات متحده به برجام باعث تقویت مجدد این اهرم فشار از سه روش مهم می شود.

اول، هر گونه توافقی که به موجب آن ایالات متحده و ایران به برجام متعهد شوند، منافع مهم ایالات متحده را در محدود کردن برنامه هسته ای ایران و تسهیل دسترسی بین المللی به تاسیسات هسته ای این کشور تامین می کند. دولت ترامپ با اعمال فشار حداکثری سبب شد ایران از اجرای محدودیت های برجامی خودداری و دسترسی آژانس بین المللی انرژی اتمی به تاسیسات خود را محدود کند. یعنی نتیجه دقیقا عکس ادعاهای مطرح شده درباره سیاست اعمال فشار حداکثری بود. دولت بایدن از طریق بازگشت متقابل به برجام سعی دارد پیشرفت های هسته ای ایران را معکوس کرده و آتشی را که ترامپ روشن کرده بود، خاموش کند. بازگشت به برجام می تواند اهرم های فشار ایالات متحده بر جاه طلبی های هسته ای ایران که دولت ترامپ آنها را واگذار کرد، مجددا احیا کند. 

دوم، بازگشت ایالات متحده به برجام به دولت بایدن امکان می دهد تا تحریم ها علیه ایران در راستای اهداف غیر هسته ای را به درستی پیش ببرد. استراتژی «اعمال فشار حداکثری» دولت ترامپ در قبال ایران اثر تاسف باری بر اهرم فشار تحریم های ایالات متحده داشت. در نتیجه این رویکرد، برنامه هسته ای ایران حالا مجددا به طور قابل توجهی گسترش یافته، فعالیت های منطقه ای این کشور بیشتر شده و حتی موشک های ایرانی روی نیروهای آمریکایی در عراق آزمایش شده اند. تحریم های ترامپ نه تنها تاثیر بازدارندگی نداشتند، که به صورت تسریع کننده عمل کردند. عدم موفقیت تحریم های ترامپ نشان می دهد که نگرانی ها درباره دامنه تخفیف تحریم ها برای ایران به عنوان بخشی از بازگشت متقابل به پیروی از شرایط برجام بی مورد است. اگر قرار باشد دولت بایدن درسی از رویکرد دولت پیشین گرفته باشد، این است: تحریم های ایالات متحده زمانی بیشترین کارآمدی را دارند که به طور مناسب استفاده شوند. اگر تحریم ها به طور گسترده ایجاد شوند، به ویژه در رابطه با کشوری مانند ایران که می داند تاب دوام آوردن زیر فشار آنها را دارد، اهرم فشار کمتری را ایجاد می کنند.

لغو تحریم ها در راستای احیای برجام از دو طریق برای ایالات متحده اهرم فشار بر ایران ایجاد می کند: اول، دولت بایدن با گشودن اقتصاد ایران به دنیای خارج آندسته از شخصیت های حقیقی و حقوقی را در ایران که تحریم ها علیه آنها لغو نشده، از نظر رقابتی در وضعیت نامساعدی قرار می دهد و بدین ترتیب، انگیزه تغییر رویه برای آنها ایجاد می کند. دوم، دولت بایدن با لغو تحریم ها اما حفظ قدرت قانونی برای اعمال آنها، شخصیت های حقیقی و حقوقی را در ایران که پیشتر هدف تحریم ها قرار گرفته بودند، ترغیب می کند تا از فعالیت هایی که آمریکا ناخوشایند می انگارد، خودداری کنند. بدین ترتیب، بایدن اهرم فشار از دست رفته تحریم ها در دولت قبلی را احیا می کند.

سوم و آخر اینکه دولت بایدن با اعمال محدودیت بر برنامه هسته ای ایران این امکان را برای ایالات متحده و شرکای آن فراهم می آورد تا توجه خود را به سایر فعالیت های ایران معطوف کنند. این روند از اندکی پیش آغاز شده است. متحدان منطقه ای آمریکا به ویژه عربستان سعودی گفت و گو با ایران درباره تعدیل رقابت در منطقه را آغاز کرده است.

دولت ترامپ به رغم آنکه مدام درباره پرداختن به مسائل مربوط به ایران ابراز تمایل می کرد، باعث شد شرکای بین المللی آمریکا همه انرژی خود را صرف حفظ برجام کنند و این رویکرد، حتی تحمل پیشروی های ایران در برنامه هسته ای و صرف سرمایه قابل توجه دیپلماتیک برای ساز و کارهای طراحی شده برای دور زدن تحریم های ایالات متحده را شامل می شد. اگر دیگر کشورها به فعالیت های منطقه ای ایران به عنوان نتیجه قابل پیش بینی تصمیم دولت ترامپ در خروج از برجام ننگرند، این فعالیت ها به یک نگرانی ثانویه تبدیل خواهند شد و مورد توجه قرار خواهند گرفت. دولت بایدن با پایان دادن به سیاستی که بین آمریکا و متحدان دیرینه اش فاصله انداخته، می تواند مجددا از قدرت گروهی در رویکرد در قبال ایران استفاده کند.

در واشنگتن اغلب «اهرم فشار» با «قدرت» اشتباه گرفته می شوند. شکی نیست که ایالات متحده قدرت تحمیل تحریم ها برای منزوی کردن اقتصاد ایران در جامعه بین المللی را دارد؛ اما دوره «اعمال فشار حداکثری» نشان می دهد که قدرت همیشه به معنای اهرم فشار نیست و نمایش بیش از حد قدرت می تواند به فرسودگی و ناکارآمدی اهرم فشار بیانجامد. دولت بایدن قصد دارد به برجام برگردد و با این کار، بهتر می تواند از قدرت آمریکا برای به حداکثر رساندن اهرم فشار در برابر ایران استفاده کند.

منبع: نیوزویک / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34