جلسه وین فرصت بایدن برای جبران شکست ترامپ است

نویسنده: سوزان دی ماگیو

دیپلماسی ایرانی: اگرچه ایران و ایالات متحده درباره هدف احیای برنامه جامع اقدام مشترک از طریق بازگشت کامل به تعهدات همه طرف ها توافق دارند، اما در مورد چگونگی ادامه کار به بن بست رسیده اند. ایرانی ها بر این باورند که ایالات متحده باید اولین گام را با لغو تحریم ها بردارد چون این دولت ترامپ بوده که در ماه مه 2018 از توافق خارج شده است. مقامات دولت بایدن تمایلی به برداشتن گام اولیه و یک جانبه ندارند و می خواهند ابتدا با ایرانی ها دیداری داشته باشند و توالی را برای بازگشت به انطباق متقابل تنظیم کنند. آنها می گویند هدف از دیدار اول توافق درباره جهت گیری است، نه امتیاز گیری. ایرانی ها در این مرحله از دیدار با مقامات آمریکایی امتناع می ورزند، زیرا این دیدار می تواند مذاکره مجدد درباره توافق تلقی شود و به گفته آنها، چنین مساله ای ممکن نخواهد بود.

جلسه وین می تواند نشان گر این باشد که طرفین در دو زمینه پیشرفت داشته اند: قالب جلسه و اینکه چه کسی اولین گام را برمی دارد.

اروپایی ها به همراه چینی ها و روس ها با ایرانی ها دیدار داشتند و به عنوان میانجی با ایالات متحده عمل و برای برطرف کردن شکاف ارتباطی تلاش می کنند. گردهمایی حضوری در وین مبتنی بر مدل گفت و گوهای مجاورت است. همه طرف های کنونی برجام (1+4) به همراه ایالات متحده هیئت هایی را اعزام کرده اند، اما قر ار نیست ایرانی ها و آمریکایی ها رو در رو دیداری داشته باشند. در عوض، اروپایی ها احتمالا برای تسهیل ارتباطات بین آنها رفت و آمد می کنند.

این، تلاشی خلاقانه برای غلبه بر بن بست فعلی است. در حال حاضر یک راه حل است، اما راه حل طولانی مدت نیست. حتی در صورت خوب پیش رفتن گفت و گوها، احتمال سوءتفاهم و سوءبرداشت زیاد است. تیم بایدن باید سریعا مسیری واقع بینانه را برای برقراری ارتباطات مستقیم و دوجانبه دیپلماتیک با ایران دنبال کند. با توجه به تقویم سیاسی ایران، هدف باید انجام هرچه بیشتر اقدامات قبل از پایان کار دولت روحانی در تابستان امسال باشد.

به نظر می رسد احتمال پیشرفت در حل معضل «کدام طرف اولین گام را برمی دارد» نیز ممکن است. یک رویکرد اجرایی جامع- که به موجب آن ایالات متحده و ایران هرکدام نقشه راهی برای توصیف اقدامات و زمان بازگشت کامل به انطباق با برجام تهیه کنند- امیدوار کننده خواهد بود زیرا حداقل در تئوری، درباره بازی نهایی دو کشور شفافیت ایجاد می کند. فرآیند همزمان بدان معناست که هیچ یک از طرفین نباید اولین گام را بردارند. تصور اینکه ایرانی ها بدون اینکه بدانند چه موقع تحریم ها لغو می شوند به جلو حرکت کنند، دشوار است.

در مسیر پیش رو دو مانع اساسی وجود دارد. نخست، برخی از مقامات ایران از جمله رهبر معظم انقلاب آیت الله خامنه ای، گفته اند که لغو همه تحریم های آمریکا که در زمان دولت ترامپ وضع شده باید قبل از آنکه ایران اقدامی برای بازگشت به تعهدات برجامی خود انجام دهد، تایید شود. التزام به این موضع گیری حداکثری مسلما به بن بست منجر خواهد شد. دوم، تیم بایدن تاکنون در مورد لغو تحریم ها مبهم بوده است. آیا هدف بازگشت به ژانویه 2017 و معکوس کردن همه تحریم ها را دنبال می کند یا فقط تحریم های مرتبط با هسته ای/برجام را؟ نداشتن یک دیدگاه گسترده تر به در نظر گرفتن تخفیف در تحریم ها، منافع اقتصادی ایران را محدود می کند و می شود انتظار داشت که به بن بست بیانجامد. از بین بردن این دو مانع غیرممکن نیست، اما به یک دیپلماسی مصممانه و مستقیم نیاز دارد.

چندین عضو تیم بایدن پیشتر سیاست اعمال فشار حداکثری را شکست خورده خوانده اند. آنها درست می گویند: رویکرد ترامپ/پومپئو به افزایش شدید فعالیت های هسته ای ایران و تنش های بیشتر در منطقه منجر شده و منافع ایالات متحده را در چندین جبهه تضعیف کرده است. به علاوه، سوء استفاده دولت ترامپ از تحریم ها منجر به رنج بی مورد مردم عادی ایران شده، به خصوص اینکه آنها اکنون با موج چهارم همه گیری کرونا درگیر هستند. دولت بایدن در زبان از تحریم های ترامپ فاصله می گیرد، اما در عمل نه. به تاخیر انداختن بازگشت ایالات متحده به برجام یک اشتباه محاسباتی بود. وین فرصتی برای اصلاح این اشتباه است.

بازگرداندن برنامه هسته ای ایران تحت محدودیت های شدید برجام باید از اولویت های اصلی بایدن باشد. به علاوه، ورود مجدد ایالات متحده به این توافق می تواند به تحقق سایر اهداف مطلوب و مهم ایالات متحده از جمله مذاکره بر سر توافقی «طولانی تر و قوی تر»، رسیدن به یک توافق سیاسی برای پایان دادن به جنگ در یمن، توسعه پشتیبانی منطقه ای برای خروج نهایی آمریکا از افغانستان، زمینه سازی برای بحث منطقه ای گسترده تر درباره محدود کردن موشک های بالستیک، و درگیر شدن سازمان ملل و سایر کشورها در ایجاد یک ساختار امنیتی منطقه ای طولانی مدت کمک کند.

پنجره کوچک فرصت برای تنش زدایی و احیای مجدد دیپلماسی پیش از انتخابات ریاست جمهوری ایران در ماه ژوئن به سرعت در حال بسته شدن است. پیگیری گشایش استراتژیک با ایران که با احیای مجدد برجام آغاز می شود، راهی مناسب برای رسیدگی به آسیب های ناشی از شکست سیاست اعمال فشار حداکثری ترامپ، متوقف کردن خصومت ها هنگام شروع مجدد گفت و گوها و ایجاد زمینه ای برای گسترش گفت و گوهای گسترده تر بین ایران و آمریکا در مورد طیف وسیعی از مسائل است.

منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی