آمریکا بالاخره برای گفت و گو با ایران آمادگی یافت

نویسنده: تام اُکانر

دیپلماسی ایرانی: برای اولین مرتبه از سه سال پیش که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین آمریکا، از توافق هسته ای بین جمهوری اسلامی و قدرت های بزرگ جهانی خارج شد، ایالات متحده برای اولین مرتبه اعلام کرده برای برگزاری گفت و گوی رسمی و مستقیم با ایران آماده است.

ایران و دیگر امضا کنندگان توافق سال 2015 موسوم به برجام در پی جلسه مجازی جمعه توافق کردند که بازگشت ایالات متحده به توافق را خواهند پذیرفت. رئیس جمهوری جو بایدن از زمان روی کار آمدن در کاخ سفید به دنبال ورود مجدد به توافقی بوده که در زمان فعالیت او در سمت معاون رئیس جمهوری باراک اوباما حاصل شده، اما با توجه به پیشروی های هسته ای ایران در تلافی اقدامات ترامپ، تمایلی به لغو تحریم های کارزار «اعمال فشار حداکثری» نشان نداده است. 

با این حال ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه، به نیوزویک گفت که آخرین اقدامات طرف های توافق هسته ای «یک قدم سالم به جلو» در تلاش برای حل بن بست کنونی است. و در حالی که انتظارات را در رابطه با اولین گفت و گو مستقیم بین واشنگتن و تهران کاهش داد، اما گفت که دولت بایدن برای تعامل مستقیم با دولت روحانی آماده است: «ما در حال حاضر پیش بینی نمی کنیم که مذاکرات مستقیمی بین ایالات متحده و ایران از طریق این روند انجام شود، اما ایالات متحده برای چنین اتفاقی آماده است.»

بصیرت توافق هسته ای که نزدیک به شش سال پیش توسط چین، فرانسه، آلمان، ایران، روسیه، بریتانیا و ایالات متحده امضا شد، از زمان خروج ترامپ از آن به چالش کشیده شده است. تحریم های فزاینده دولت ترامپ نه تنها پتانسیل روابط تجاری ایالات متحده با ایران را از بین بردند، بلکه به روابط اقتصادی در حال رشد ایران با نهادها در اروپا و سایر مناطق جهان آسیب رساندند. در نتیجه، ایران با استناد به بندی در توافق در رابطه با عدم پایبندی سایر طرف ها، از برخی تعهدات خود در زمینه غنی سازی اورانیوم عقب نشینی کرد. اگرچه مقامات ایرانی گفته اند امکان معکوس کردن این اقدامات در صورت لغو تحریم های ایالات متحده وجود دارد.

با این حال، دولت بایدن می خواهد قبل از ورود به توافق تعهد مجدد ایران را تضمین کند. توافق هسته ای ایران در بسیاری بحث های جداگانه بین مقامات ایالات متحده و متحدان اروپایی آن و همچنین چین و روسیه مطرح شده است. حالا، پرایس می گوید که کشورش خواستار پیشروی در روندی است که واشنگتن و تهران هر دو طبق آن به سطح اولیه پیروی از توافق بازگردند: «موافقت کردیم برای شناسایی مسائل مربوط به بازگشت متقابل به پیروی از برجام با ایران در مذاکرات با شرکای اروپایی، روسی و چینی حضور یابیم. اینها همچنان اقدامات اولیه هستند و ما پیشرفت فوری را پیش بینی نمی کنیم، زیرا مباحثات دشواری پیش رو خواهیم داشتیم.»

مذاکرات میان ایالات متحده و طرف های توافق هسته ای قرار بود سه شنبه در وین آغاز شود. پرایس گفت که این گفت و گوها حول کارگروه هایی خواهد بود که اتحادیه اروپا با سایر طرفین برجام از جمله ایران تشکیل می دهد و افزود: «موضوعات اصلی مورد بحث گام های هسته ای است که ایران برای بازگشت به انطباق با مفاد برجام بر می دارد و گام ها در تخفیف در تحریم ها که ایالات متحده لازم است برای بازگشت به انطباق با توافق بردارد.»

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، نیز نتیجه رایزنی های روز جمعه را تایید کرد و نوشت هدف از دیدار مجازی روز جمعه این بوده: «نهایی سازی سریع تدابیر رفع تحریم ها و تدابیر هسته ای برای حذف فوری همه تحریم ها و به دنبال آن، اقدامات متقابل ایران در بازگشت به تعهداتش.» او چشم انداز دیپلماسی مستقیم بین ایالات متحده و ایران در این مرحله را رد کرد و نوشت: «دیداری بین ایران و آمریکا وجود ندارد. غیر ضروری است.»

ایالات متحده و ایران از زمان انقلاب اسلامی سال 1979 و سقوط سلطنت مطلق دست نشانده سیا و براندازی سفارت واشنگتن در تهران هیچ روابط رسمی دیپلماتیک ندارند. دو کشور چندین دهه خصومت متقابل را در تاریخ خود دارند که فقط به طور مختصر توسط برجام شکسته و با خروج ایالات متحده از توافق مجددا تشدید شد. 

این تنش های در سراسر خاورمیانه عیان بودند و اگرچه دو طرف هدف شکست داعش در عراق و سوریه را دنبال کردند، اختلاف بین آنها در نتیجه این رقابت مجدد تشدید شد. اسرائیل و کشورهای عربی منطقه خلیج فارس عمدتا طرف ایالات متحده هستند. اروپایی ها از آمریکا خواسته اند که به توافق برگردد، اگرچه آنها نیز درباره سایر فعالیت های ایران مانند توسعه موشک و پشتیبانی از گروه های شبه نظامی در منطقه نگران هستند. به رغم تمایل دولت بایدن به توافق «طولانی تر و مستحکم تر»، مقامات ایرانی گفته اند که این موارد در دستورکار گفت و گوهای توافق هسته ای نخواهد بود. چین و روسیه تا حد زیادی مسئولیت اصطکاک مرتبط با توافق هسته ای و تحولات منطقه ای را متوجه ایالات متحده می دانند و این کشور را به دخالت اقتصادی و نظامی در خاورمیانه متهم کرده اند.

هوآ چونیینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین، روز جمعه به خبرنگاران گفت که توافق هسته ای «در مرحله حساسی» است: «می خواهم تاکید کنم که خروج یک جانبه آمریکا از برجام دلیل اصلی تنش در اوضاع هسته ای ایران است. ما از تمایل طرف آمریکایی برای بازگشت به برجام استقبال می کنیم. در حال حاضر وظیفه اصلی این است که ایالات متحده همه تحریم های غیرقانونی علیه ایران و دست درازی به امور سوم شخص را لغو کند. این یک شرط ذاتی بازگشت به برجام است. بر این اساس، ایران هم باید اجرای کامل توافق هسته ای را از سر بگیرد.» این در حالی است که چین و ایران هفته گذشته یک توافق همکاری استراتژیک 25 ساله امضا کردند.

میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در وین، هم روز جمعه در توئیتی نوشت هدف مذاکرات آتی پیرامون توافق هسته ای بحث درباره «موضوعات عملی مربوط به از سرگیری اجرای کامل توافق هسته ای از جمله لغو تحریم های ضد ایرانی ایالات متحده» است.

منبع: نیوزویک / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34