دموکراسی تنها تضمین ثبات عربستان

نویسنده: مداوی الرشید (MADAWI AL-RASHEED) 

دیپلماسی ایرانی: دلیل پرهیز ایالات متحده امریکا از فشار بر عربستان سعودی در زمینه دموکراسی و حقوق بشر، موقعیت این رژیم سلطنتی در خلیج فارس به عنوان شریک مهم امریکا و دیگر کشور های غربی است. ریاض اطلاعات مهمی را برای مقابله با تروریسم به اشتراک می گذارد. همچنین نقشی کلیدی در تثبیت بازار انرژی جهانی دارد و حصاری در برابر توسعه هرچه بیشتر ایران در خاورمیانه است. گذشته از آن بازاری پرمنفعت برای سرمایه گذاری مالی و فروش جنگ افزار است.

بسیاری از مقامات آمریکایی نگرانند، اگر پادشاهی سعودی بی ثبات شود؛ بسیاری از همکاری های اطلاعاتی با ارزش از دست می روند یا حتی رهبران عربستان به دنبال شراکتی با چین و روسیه بر می آیند که رهبرانی با ذهنیت مشترک با عربستان دارند که از حقوق بشر این کشور ایراد نمی گیرند. رویه محتاطانه بایدن نسبت به محمد بن سلمان نیز به دلیل تصور نادرستی است که آمریکا مدتهاست از یک دوراهی دارد: انتخاب میان حکومت پادشاهی سرکوبگر اما با ثبات یا کشوری غیر قابل پیشبینی و احتمالا تحت سلطه اسلام گرایان تندرو.

اما همیشه راهی معقول در این میانه وجود داشته است. دولت بایدن باید خاندان سلطنتی را وادارد تا برای جایگزینی آرام شورای مشاوران، که پادشاه را مشاوره می دهند، با یک مجلس قانونگذاری، اصلاحاتی بلند مدت را آغاز کند. بی گمان، برخی اعضای خاندان سلطنتی از پذیرش محدود کردن قدرت خود، آن هم بطور داوطلبانه، بیزار خواهند بود. اما حکومت سلطنتی عربستان سعودی امروزه، بسیار آسیب پذیرتر از آنی است که اکثریت اعضای خاندان سلطنتی مایل به پذیرش آن هستند. بایدن باید برای اصلاحات در این ساختار، فشار وارد کند. زیرا این تنها راه نجات حکومت سلطنتی پس از رسوایی ترور خاشقچی است.

جو بایدن می تواند کار را با فشار برای ایجاد یک شورای متولی اصلاحات سیاسی که متشکل از اعضای سعودی و آمریکایی، اعضای جامعه مدنی، فعالان، دیپلمات ها و حقوقدانان باشد، آغاز کند. دستور کار اصلی شورای اصلاحات باید آماده سازی عربستان سعودی برای برگزاری انتخابات عمومی با هدف جایگزینی شورای انتسابی مشاوران با مجلس منتخب مردم باشد و همچنین رفع محدودیت های سازمان های مردم نهاد و سیاسی و حراست از آزادی بیان.

ایالات متحده تنها نیرویی است که توانایی واداشتن خاندان سلطنتی عربستان سعودی به پذیرش اصلاحات را داراست. در گذشته، آمریکا بدون انتظار اصلاحات سیاسی، از عربستان حمایت کرده و دلیل اصلی آن طرز تفکر دو گزینه ای انتخاب میان ثبات یا دموکراسی بوده است. اما این ذهنیت نادرستی است همچنانکه عربستان سعودی اکنون به مانند گذشته با ثبات نیست. کاهش چندین ساله قیمت نفت، یک سال همه گیری کووید-19، افزایش میزان بیکاری، از بین رفتن سرمایه گذاری های مستقیم خارجی، موقعیت اقتصادی عربستان را تضعیف و آتش نارضایتی های مردمی را برافروخته است. سرکوب های سیاسی، دستگیری و زندانی کردن مخالفان نیز بر حکومت سلطنتی فشاری مضاعف وارد کرده است.

احتمالا ملک سلمان، محمد بن سلمان و دیگر اعضای مهم خاندان سلطنتی برای حفظ موقعیت و بقای خود، محدود شدن قدرت خود را نخواهند پذیرفت. بلندترین صداهای خواهان اصلاحات در عربستان سعودی، میانه رو هستند، اما این موضوع می تواند تغییر کند و جامعه درصدد نابودی حکومت سلطنتی برآید. اصلاحات سیاسی الزامی و حیاتی است. حماسه خاشقجی به راحتی از یاد نمی رود، در نهایت اراده مردم بر قدرت حکومت سلطنتی و سیاست های وابسته به موقعیت مهمترین همپیمان او غلبه خواهد کرد.

سال 1979، همپیمان مهم آمریکا در خاورمیانه، محمدرضا شاه پهلوی، شاه ایران، توسط شورشیان و انقلابیون از قدرت برکنار شد. 42 سال بعد، ایالات متحده در حال خطر کردن و تکرار همان اشتباه با همپیمان دیگر خود در خاورمیانه است، مگر اینکه قادر به قانع سازی خاندان سلطنتی سعودی برای تغییر به سوی حکومت سلطنتی بر پایه قانون اساسی باشد.

منبع: فارن افرز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11