سایه سیاست داخلی بر یک تصمیم مهم خارجی

نویسندگان: نیک وادامز و دیوید وینر

دیپلماسی ایرانی: دولت بایدن سعی کرده برای قانع کردن جمهوری اسلامی به بازگشت به مذاکرات درباره احیای توافق هسته ای 2015 شاخه زیتون را به ایران تقدیم کند. مقامات ایران خیلی سریع آشکار ساختند که این کار آسان نخواهد بود.

پس از آنکه آمریکا اعلام کرد آمادگی دیدار با ایران به همراه سایر شرکای توافق هسته ای که رئیس جمهوری پیشین دونالد ترامپ سه سال پیش از آن خارج شد را دارد، ایران خیلی زود آشکار ساخت که هیچ بازگشت سریعی به برجام در کار نیست. محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، گفت که کشورش تنها پس از لغو کامل تحریم های ایالات متحده به گفت و گوها خواهد پیوست و این چیزی است که آمریکا بارها آن را رد کرده.

جرارد آراد، سفیر سابق فرانسه در ایالات متحده و سازمان ملل که به مذاکره درباره تحریم های ایران پیش از 2015 کمک کرده بود، گفت: «قبل از هرگونه مذاکره یک مرحله تعیین موضع وجود دارد و این چیزی است که ما اکنون از سوی ایران شاهد آن هستیم. هر دو طرف به دنبال راهی برای بازگشت به توافقی هستند که امکان حفظ وجهه را در برابر حوزه های انتخابیه آنها در داخل کشور خودشان فراهم آورد.»

روابط بین دو طرف چه به نتیجه برسد و چه نرسد، یادآور این است که روند احیای توافق هسته ای چقدر دشوار خواهد بود. تصور اینکه رئیس جمهوری جو بایدن بتواند به سرعت ایران را به بازگشت به تعهدات برجامی بازگرداند و امکان مذاکره درباره یک توافق گسترده تر را برای ایالات متحده فراهم آورد، خیلی دور از دسترس است. دولت ایران انگیزه زیادی برای امتیاز دادن به محافظه کاران این کشور که احتمالا در انتخابات بعدی قدرت را به دست خواهند آورد، ندارد. مخالفت از سوی جمهوری خواهان و برخی دموکرات ها در کنگره آمریکا هم به این معنی است که بایدن نباید در روند تلاش برای تغییر مسیر استراتژی «اعمال فشار حداکثری» ضعیف به نظر برسد.

طرف های اروپایی در توافق از اقدام دولت بایدن برای بازگشت به دیپلماسی با ایران و از سرگیری گفت و گوهای «دلگرم کننده و عمیق» خودشان با ایالات متحده استقبال کردند. آنها از ایران خواستند از تهدید درباره ممانعت از توقف بازرسی های ناگهانی و مخاطره تضعیف تلاش های دیپلماتیک خودداری کند. یک دیپلمات ارشد اروپایی گفت که اکنون یک فرصت واقعی برای دستیابی به موفقیت وجود دارد، اما هشدار داد که بسیاری از موارد بستگی به گام هایی دارد که ایران مایل است بردارد و خاطرنشان کرد که این کشور تا کنون سیگنال مهمی نفرستاده است. گام بعدی فوری این است که اتحادیه اروپا جلسه ای را که آمریکا موافقت کرده به آن بپیوندد، با این امید که به عنوان محرکی برای ایران و ایالات متحده در گام برداشتن به سمت احیای توافق عمل کند، برگزار کند.

با این حال، محمد جواد ظریف در توئیتی نوشت اقدامات آمریکا به اندازه کافی نبوده و دولت بایدن باید قبل از آنکه جمهوری اسلامی فعالیت هسته ای خود را به میزان مجاز در برجام کاهش دهد، تحریم های اعمال شده در دوران ترامپ را لغو کند. ظریف در این توئیت از هشتگ «تعهد-اقدام-جلسه» استفاده کرد که یعنی هر گونه جلسه ای بستگی به بازگشت رسمی ایالات متحده به توافق و لغو تحریم ها دارد.

به گفته جان آلترمن، رئیس برنامه خاورمیانه در مرکز مطالعات بین المللی و راهبردی، این پیشرفت و پس رفت ها یک سری واقعیت های ناراحت کننده را آشکار می کند که از جمله آنها می توان به این مساله اشاره کرد که به رغم تحریم های ایالات متحده، ایران برای بازگشت به توافق هسته ای احساس فوریت نمی کند. آلترمن گفت: «من می ترسم ایرانی ها به این نتیجه برسند که توافق آخرین ذره اهرم فشار آنها را از بین خواهد برد. بنابراین، مطمئن نیستم که بتوانید ایرانی ها را به یک توافق دیگر ترغیب کنید، چه رسد به اینکه به سرعت این کار را انجام دهید.»

پیشنهاد ایالات متحده مذاکره با هدف بازگشت به مسیر دیپلماتیک با ایران بود که از زمان خروج ترامپ از توافق هسته ای در سال 2018 به تدریج از تعهدات برجامی خود عقب نشینی کرده است. جن ساکی، دبیر مطبوعاتی کاخ سفید ، به خبرنگاران گفت: «این مساله به گفت و گو درباره مسیر پیش رو مربوط می شود.»

سیاست داخلی هر دو طرف را تحت تاثیر قرار داده است. رئیس جمهوری حسن روحانی می خواهد توافق و میراث خود را قبل از ترک دفتر در نیمه سال آینده احیا کند و مصمم است به خواسته های ایالات متحده پاسخ ندهد. مخالفان سرسخت او که بیشتر نهادهای قدرتمند دولتی ایران را کنترل می کنند و احتمالا بر انتخابات ریاست جمهوری ماه ژوئن تسلط خواهند داشت، با هرگونه تعامل با ایالات متحده مخالف و خواهان روابط نزدیک تر با روسیه هستند.

وزیر امور خارجه آنتونی بلینکن ماه گذشته گفت که اگر ایران به توافق بازگردد، ایالات متحده در صدد ایجاد یک توافق «طولانی تر و قوی تر» برای رسیدگی به موضوعات «عمیقا مشکل ساز» بر خواهد آمد. اما دو طرف ابتدا باید برای دیدار با یکدیگر توافق کنند.

منبع: بلومبرگ / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34