ایران جو بایدن را دست کم گرفته است؟

نویسنده: سایمون واتکینز

دیپلماسی ایرانی: از ماه مه 2018 که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، به طور یکجانبه از توافق هسته ای با ایران خارج شد و تحریم های جدیدی را علیه این کشور اعمال کرد، تهران منتظر خروج ترامپ از کاخ سفید و روی کار آمدن یک رئیس جمهوری متعادل تر از حزب دموکرات بود. به گفته جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا، این جان کری، وزیر خارجه پیشین، بود که به ایران توصیه کرد در برجام بماند و تا پایان ریاست جمهوری ترامپ شرایط را تحمل کند. ایران به این توصیه عمل کرد و جای تعجب نیست که اکنون فشارها را بر جو بایدن، رئیس جمهوری منتخب دموکرات، با هدف وادار کردن او به پیوستن مجدد به برجام بدون هیچ تغییری در توافق و لغو همه تحریم ها، افزایش داده است. با این حال، ممکن است تهران درباره چگونگی واکنش نشان دادن بایدن اشتباه محاسباتی کرده باشد.

از زمانی که نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا معلوم شده، ایران سرگرم تقویت موضع مذاکراتی خود بوده تا در زمان گفت و گو درباره مشارکت مجدد واشنگتن در برجام و خاتمه دادن به تحریم ها، مجبور به امتیازدهی بیشتر نباشد. ایران اندکی بعد از نهایی شدن ریاست جمهوری بایدن از یک سری اقدامات ظاهرا خطرناک خبر داد که در واقع امکان بازگشت از آنها به سادگی وجود دارد و هنوز هم هیچ آسیبی به روابط وارد نیاورده اند و تنها هدف از آنها، معامله بهتر سر میز مذاکره است. معامله بهتر یا شرایط مناسب معامله هم از نظر ایران این است که هیچ تغییری در نسخه توافق شده با دولت باراک اوباما ایجاد نشود.

یکی از اقدامات اخیر ایران توقیف نفتکش کره جنوبی به دلیل «آلودگی محیط زیست» بود. یک منبع ارشد در صنایع نفت و گاز ایران معتقد است که واقعیتی که نهایت آن این اقدام متشنج کننده بوده، چندین وجه و لایه داشته است: اولی، سالگرد ترور سردار قاسم سلیمانی توسط عناصر آمریکایی؛ دومی، جایگاه کره جنوبی به عنوان متحد اصلی ایالات متحده در منطقه آسیا و اقیانوسیه و جایی که ابرقدرت حامی ایران یعنی چین سعی دارد سلطه خود را تثبیت کند؛ سومی، دارایی های بلوکه شده ایران در کره جنوبی (حدود 7 میلیارد دلار درآمد ایران حاصل از فروش نفت به کره جنوبی) است؛ و سرانجام، ایران با نشان دادن تمایل خود به توقیف نفتکش در خلیج فارس و اطراف آن، به بایدن اهمیت و در عین حال آسیب پذیری تنگه هرمز را یادآوری کرد که حدود یک سوم جریان نفتی جهان از آن می گذرد.

مساله جدی تر که می تواند پیامدهای جهانی داشته باشد، اظهارنظرهای دقیق مقامات ایران درباره سطح غنی سازی اورانیوم است. به گفته وزیر امور خارجه ایران، غنی سازی 20 درصدی از هفته گذشته در فردو آغاز شده است. این اقدام یک گام بزرگ در عقب نشینی از برجام، اما به گفته ظریف برگشت پذیر است که در بندهای توافق هسته ای در نظر گرفته شده بوده. اظهارات ایران از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی تایید شده که همین مساله، دلیل اصلی جواب ندادن فشارها برای حمله نظامی به ایران بوده است.

از یک سو، منابع ارشد سیاسی در واشنگتن در آن زمان روی این مساله تاکید داشتند که ایرانی ها در تحقیقات مربوط به سلاح های هسته ای پیشرفت داشته اند. از سوی دیگر، برخی از مشاوران ارشد شخص ترامپ و برخی از برجسته ترین شخصیت های آژانس اطلاعات مرکزی (سیا) در برابر کمیته سنا شهادت دادند که هیچ نشانه ای دال بر ایران برای تولید سلاح هسته ای وجود ندارد و ایران به برجام پایبند است. 

اکنون سوال این است که اعمال فشارها از سوی ایران بایدن را به پذیرش نسخه بدون تغییر توافق سال 2015 وادار خواهد کرد؟ طبق آنچه برخی از منابع نزدیک به اعضای کلیدی دولت جدید از جمله مذاکره کنندگان توافق هسته ای سال 2015 گفته اند، برجام اساسا سخت ترین بندهایی را که ایالات متحده می توانست در آن زمان خاص در قبال ایران در نظر بگیرد، شامل شده است. بندهای شدیدالحن تری که از سوی دولت اوباما برای راضی کردن ایران به امضای توافق کنار گذاشته شدند، همان هایی بودند که مایک پومپئو، وزیر خارجه ترامپ، در زمان خروج آمریکا از توافق هسته ای به عنوان پیش شرط مذاکره اعلام کرد. اکنون، این احتمال وجود دارد که بر خلاف محاسبات ایران، همین بندها اساس مذاکره مجدد دولت بایدن بر سر برجام را تشکیل دهند. تنها تفاوت با سال 2015 این است که این مرتبه فرانسه و آلمان نیز از پرداخته شدن به برنامه موشکی و فعالیت های منطقه ای ایران در توافق حمایت می کنند.

منبع: اویل پرایس / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34