از ناکامی در معامله قرن تا شکست در دیگر پرونده های خاورمیانه

نویسنده: ژان پییر فیلیو

دیپلماسی ایرانی: عدم تعهد ایالات متحده امریکا در خاورمیانه که دیگر قابل بازگشت نیست، در حال حاضر منجر به تغییرات اساسی از جمله ظهور ترکیه و نزدیکی راهبردی بین اسرائیل و امارات شده است.

اقدام خشونت آمیز دونالد ترامپ، به ویژه پس از شکست وی در برابر جو بایدن، نمی تواند درس اصلی سال 2020 را در خاورمیانه یعنی عدم تعهد آمریکا در منطقه خاورمیانه  که در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما آغاز شد و اکنون قابل بازگشت نیست، نادیده بگیرد.

نزدیکی راهبردی بین اسرائیل و امارات متحده عربی، مبارزه با تهدید مضاعف ایران و اخوان المسلمین را با هر موضع گیری آینده کاخ سفید تایید می کند.

ترکیه حضور خود را در شمال سوریه تثبیت کرده، جایی که مزدورانی را که برای میدان های لیبی و قفقاز جذب کرده است.

کاخ سفید بر این باور است که اروپا و سلطان نشین های نفتی باید برای تأمین مالی «طرح معامله قرن» ده ها میلیارد دلار پرداخت کنند، اما با این حال هرگز در این باره با کسی مشورت نشده است. ماهیت این طرح باعث شد طرف فلسطینی از هرگونه بحث درباره آن خودداری کند. ترامپ که در دام یک جانبه گرایی خود گرفتار شده است، خود را قادر به اجرای هیچ بند از طرح خود نمی داند.

درست قبل از اعلام «معامله قرن»، امریکا از پاسخ دادن به هر گونه بمباران پایگاه های نظامی خود در عراق توسط تهران خودداری کرد. واشنگتن در ابتدای سال 2020 ژنرال قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه پاسداران را در بغداد ترور کرد. اما در برابر مجروح شدن ده ها سرباز آمریکایی در اثر شلیک شبه نظامیان طرفدار ایران واکنشی نشان نداد. واحدهای امریکایی مستقر در عراق برای مقابله با تهدید جهادی، نه تنها در مقابله با نفوذ روزافزون ایران در آن کشور، بلکه حتی در محافظت از خود در برابر حملات تهران ناتوان هستند. این تحقیر شدید قدرت آمریکا، اسرائیل و امارات متحده عربی را متقاعد ساخت تا مشارکت خود را در «پیمان صلحی» که امریکا تنها شاهد آن است، رسمی کنند.

اسرائیل و امارات علاوه بر طرح های متعدد اقتصادی، همکاری فعال نیروهای ویژه و سرویس های اطلاعاتی را پیش بینی کرده اند. هدف این محور اسرائیل و امارات مقابله با اهداف ایران در منطقه و نیز ظهور ترکیه است که در بهار سال 2020 حمایت امارات را در لیبی به شکست کشاند.

امریکا که در سال 2020 ناتوانی خود را در حل مسئله فلسطین ثابت کرد، در بحران های سوریه، یمن و لیبی در حاشیه قرار داشت. ترامپ فقط توانست با ایجاد دردسر ابتکار عمل فرانسه را در لبنان بر هم بزند.

روسیه با وجود  تعهد خود در سوریه و چین با وجود سرمایه گذاری های همه جانبه خود نتوانستند خلاء راهبردی امریکا را در منطقه پر کنند. چرا که هیچ یک از آنها در موقعیتی نیستند که بتوانند در خاورمیانه سیستم قدرت یکپارچه را ارائه دهند. از طرف دیگر اتحادیه اروپا به سختی می تواند خود را به عنوان یک قدرت ببیند یا حتی خود را در یک منطقه ناآرام مطرح کند.

بیماری همه گیر ویروس کرونا سرکوب خواسته های مردم خاورمیانه را تسهیل کرده است. با این حال، فقط با به رسمیت شناختن این حق تعیین سرنوشت است که ثبات و رفاه در منطقه به وجود می آید. احتمال دارد سال 2021 با تشدید رقابت های چپاولگران منطقه ای و خطر جدی ماجراهای جدید نظامی مشخص شود.

منبع: لوموند / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11