برای صلح و امنیت در دریای سرخ چه می توان کرد؟

دیپلماسی ایرانی: در فاصله ماه مه 2019 تا سپتامبر 2020 موسسه صلح ایالات متحده یک گروه مطالعاتی ارشد دوحزبی را تشکیل داد تا عوامل و بازیگرانی را ارزیابی کند که موجب دگرش در اوضاع پهنه دریای سرخ شده اند. گزارش پایانی این گروه ارشد منافع ایالات متحده را در زنجیره ای از اولویت ها خلاصه کرد که به سیاستگذاران در دسته بندی رویکردهای دیپلماتیک، توسعه ای، بشردوستانه و مداخلات امنیتی کمک می کند و رهنمودهایی برای پاسداری از ارزش ها و منافع فراهم می آورد. در سال های اخیر پویایی های ژئواقتصادی و ژئوپولتیکی از شاخ آفریقا به خاورمیانه و چه بسا گسترده تر تا اقیانوس هند به شکل بی سابقه ای گره خورده است. با این حال، راهبرد ایالات متحده در این محیطِ رو به تکامل، این بوده که همگام با پویایی های فرامنطقه ای پیچیده و در هم تنیده حرکت کند.

در پنج سال گذشته دورنمای ژئوپولتیکی عرصه دریای سرخ اساسا دگرش یافته است. اکنون شاخ آفریقا بخش جدایی ناپذیر و در حقیقت میانجی سیستم امنیتی خاورمیانه، هند و اقیانوسیه و مدیترانه به دلیل اهمیت راهبردی، رقابت برای نفوذ بر دریای سرخ، تجارت و ترانزیت شده است. دولت های خاورمیانه به شکلی بی سابقه در حداقل یک قرن گذشته حضور خود در شاخ آفریقا را پررنگ کرده اند و نظامی گری در پهنه دریای سرخ رفته رفته اوج می گیرد. در شرق مدیترانه، رقابت بر سر صادرات کشورهای خاورمیانه به شاخ آفریقا موجب ناپایداری و ناامنی در یک منطقه آماده درگیری، ناپایدار و شکننده شده است. به علاوه، هم اتیوپی و هم سودان در حال عبور از مهمترین دوران گذار سیاسی خود از پس از پایان جنگ سرد هستند. گذار اتیوپی و سودان فرصتی است تا منطقه در یک مسیر تازه دگرگون ساز به سمت اصلاح و پایداری حرکت کند. در اینجا خطر ناکارآمدی دولت ها نیز جای نگرانی دارد که با توجه به جمعیت 150 میلیونی این منطقه می تواند موجی از ناآرامی در سرتاسر آفریقا و خاورمیانه را رقم بزند. جنبش اعتراضی که گذار در اتیوپی و سودان را سرعت می بخشید نشان دهنده یک انفجار جمعیتی است که در آن از هر نسلی و با هر سن سیاسی، اعتبار، مشروعیت و کارامدی دولت های خود را در تحقق خواسته هایشان برای امنیت اساسی و شکوفایی اقتصادی زیر سوال می برند.

 اوضاع جاری به همراه همه گیری ویروس کرونا نشان می دهد که شاخ آفریقا در معرض آسیب پذیری های سخت است. به رغم آنکه تعهدات نظامی، سرمایه گذاری های امنیتی و کمک های توسعه و بشردوستانه ایالات متحده همچنان پابرجاست، آمریکا از نقش خود به عنوان یک قدرت سیاسی خارجی چیره در پهنه دریای سرخ کناره گرفته است. در این زیستگاه، ایالات متحده نیازمند یک چارچوب راهبردی تازه برای پیشبرد موفقیت آمیز سیاست های خود و دفاع از ارزش هاست. 

 این مطالعه چهار ستون اصلی این چارچوب راهبردی برای دریای سرخ را ارائه می کند: 

•    یک راهبرد سیاسی و دیپلماتیک برای دور نگه داشتن شاخ آفریقا از رقابت های خاورمیانه ای؛ در پیش گرفتن یک ساز و کار دیپلماتیک پایدار برای ایجاد یک راهبند پیش روی شاخ آفریقا در برابر رقابت کشورهای خاورمیانه، حذف این منطقه به عنوان میدان نبردی برای رقابت های این کشورها و پشتیبانی از استقلال و خودمختاری کشورهای شاخ آفریقا. شتاب در ایجاد یک معماری منطقه ای تازه که دشمنی را کمینه و همکاری را بیشینه کند.

•    اصلاحات ساختاری برای چیره شدن بر ناهماهنگی های بوروکراتیک در درون دولت ایالات متحده؛ تعیین یک نماینده ویژه در پهنه دریای سرخ، تعیین یک معاون وزیر امور خارجه به عنوان سرپرست بخش توسعه و اجرای راهبرد یکپارچه در پهنه دریای سرخ، ایجاد یک کمیته سیاسی بین سازمانی پیرامون دریای سرخ با ریاست مشترک مدیران ارشد شورای امنیت ملی در بخش آفریقا و خاورمیانه.

•    بازآرایش کمک های ایالات متحده برای ارتقاء رشد اقتصادی و حکمرانی مشروع و فراگیر؛ شناسایی شاخ آفریقا به عنوان یک منطقه اولویت دار تحت قانون شکنندگی جهانی(Global Fragility Act). نیاز به یک راهبرد منطقه ای یکپارچه پنج ساله برای پهنه دریای سرخ که وزارت امور خارجه، وزارت دفاع و اداره توسعه بین المللی آمریکا را در بر می گیرد. تعیین مدیر اداره توسعه بین المللی آمریکا به عنوان هماهنگ کننده دستیار ویژه رئیس جمهوری برای دریای سرخ. ایجاد یک کارگروه G20 برای تخفیف بدهی ها برای شاخ آفریقا برای شتاب گفت وگو.

•    تعامل فعال از سوی کنگره؛ تقویت هماهنگی بین بدنه های مرتبط با کنگره (آفریقا و خاورمیانه) و بین بخشی (امور خارجه، خدمات مسلحانه، اعتبارات)؛ الزامات گزارش دهی پیرامون اقدامات ناپایدار کننده توسط کشورهای خلیج فارس در شاخ آفریقا. تلاش برای پشتیبانی ویژه از گذار در اتیوپی و سودان. 

منبع: یوسیپ / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11