مساله مزدوران سوری در جنگ اطلاع رسانی ارمنستان و آذربایجان

نویسنده: جاشوا کوچرا

دیپلماسی ایرانی: آنطور که شواهد نشان می دهند، ترکیه مزدوران سوری را برای جنگ در جمهوری آذربایجان به کار گرفته و این مساله روایت از درگیری با ارمنستان را تغییر داده است. از آغاز این دور جدید درگیری های شدید بین دو کشور همسایه در منطقه مورد مناقشه ناگورنو-قره باغ، گزارش های رسانه های بین المللی، محققان مستقل، دولت های خارجی و شاهدان عینی از حضور جنگجویانی در میدان نبرد حکایت دارد که از سوریه جذب و به جمهوری آذربایجان منتقل شده اند. رسانه های خارجی که بسیاری از آنها به تازگی شروع به انعکاس درگیری ها کرده اند، بیشتر بر زاویه ترکیه/سوریه متمرکز شده اند تا اساس درگیری از دیدگاه جمهوری آذربایجان که مساله تصرف ناعادلانه سرزمین توسط ارامنه و آوارگی متعاقب بیش از 600 هزار نفر در سه دهه پیش بوده است.

برای بسیاری از آذربایجانی هایی که ساکن خارج از کشور هستند، گزارش های اولیه بی اساس به نظر می رسیدند و با درک آنها از کشورشان فاصله داشتند. جمهوری آذربایجان در دو دهه گذشته میلیاردها دلار برای ارتقای ارتش خود هزینه کرده تا در صورت شکست خوردن مذاکرات صلح، سرزمین هایش را با اقدام نظامی پس بگیرد. اکنون برای مردم جمهوری آذربایجان این سوال مطرح است که چرا کشورشان به مزدوران احتیاج پیدا کرده که نه با آنها هم زبان هستند و نه چیزی از سرزمین آنها می دانند؟ این سوال که چرا این وظیفه میهن پرستانه به اسلحه به دست های استخدامی واگذار شده است؟

دستاوردهای مزدوران در میدان نبرد همواره مورد شک و تردید بوده، اما مساله مهم تر آسیبی است که چنین اقدامی به شهرت جمهوری آذربایجان می زند. بسیاری از مردمان آذربایجان این گزارش ها را همچنان ادعایی اثبات نشده یا یک کارزار خبر جعلی آگاهانه با هدف بی اعتبار کردن دولت کشورشان می دانند. مقامات ارمنستان در تلاش آشکار برای جلب حمایت بین المللی، ادعاهای زیادی درباره دخالت ترکیه در درگیری ها مطرح کرده اند. 

انار مَمَدلی، تحلیلگر سیاسی در باکو، در توئیتی نوشت: «رسانه های غربی از ورود جنگچویان از سوریه به جمهوری آذربایجان برای پیوستن به جنگ در قره باغ گزارش می دهند. اما هیچ شواهد مستدلی در این زمینه وجود ندارد. هیچ شواهدی دال بر حمایت نظامی ترکیه به غیر از حمایت سیاسی آن از جمهوری آذربایجان وجود ندارد. آنها سعی می کنند با دستکاری های اطلاعات از منابع تایید نشده و ناشناخته، به درگیری ها وجهه مذهبی دهند.» 

مراد نصیبُف، فعال جامعه مدنی از جمهوری آذربایجان که در آلمان دانشجوی دکتراست، هم در توییتی نوشت: «ارمنستان به طور مداوم ادعاهای دروغین درباره دخالت ترکیه (ابتدا درباره مزدوران و سپس جت های ترکیه) منتشر می کند تا روسیه را به مشارکت در حمایت از خود ترغیب کند. این یک رفتار غیرمسئولانه است که عواقب ویرانگری برای منطقه خواهد داشت.» 

بسیاری از افراد در جمهوری آذربایجان نیز به گزارش هایی مبنی بر استفاده طرف ارمنستانی از مزدوران به ویژه از حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) اشاره می کنند.

دولت جمهوری آذربایجان اتهامات مبنی بر استفاده آن از مزدوران سوری را به شدت رد کرده است. وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان اول اکتبر در بیانیه ای اعلام کرد: «در روزهای اخیر شاهد یک کارزار در برخی رسانه های خارجی بودیم که مبتنی بر دروغ و افترا درباره وارد کردن جنگجو از سوریه بود. گزارش هایی که براساس مصاحبه با افراد ساختگی ساخته شدند. بر خلاف ارمنستان که سال ها بحران جمعیتی شدیدی داشته و در نتیجه قادر به جذب نیرو نیست، جمهوری آذربایجان دارای یک نیروی مسلح کاملا پیشرفته است که نیازی به نیروی بیرونی، به ویژه گروه های نامنظم ندارد.»

در حقیقت، درک منطق نظامی پشت این حرکت دشوار است. اگرچه در جنگ در اوایل دهه 1990 برخی از مزدوران از جمله چچن ها و افغان ها برای جمهوری آذربایجان جنگیدند، اما این اتفاق از روی نومیدی و به دلیل نابسامانی سیاسی در باکو و نبود ارتش قابل اتکا بود. امروز، ارتش جمهوری آذربایجان ساختاری متفاوت و بسیار تواناتر دارد. با این وجود، جمهوری آذربایجان به تعداد تلفات بسیار حساس است و تاکنون از انتشار آمار شمار سربازان کشته شده در جنگ خودداری کرده است.

گزارش های مربوط به دخالت مستقیم ترکیه در جنگ، ارمنی ها را نگران کرده چرا که به نوعی یادآور نسل کشی ارامنه در سال 1915 در امپراتوری عثمانی است. بیشتر مباحثات در ارمنستان پیرامون جنگ اکنون به تهدید ترکیه در آن مربوط می شود. وزارت امور خارجه ارمنستان 28 سپتامبر در بیانیه ای اعلام کرد: «شرایط در میدان به وضوح نشان می دهد که مردم آرتساخ علیه اتحاد ترکی-آذربایجانی می جنگند. ترکیه که یک قرن پیش مردم ارمنستان را در موطن تاریخی خودشان نابود کرد و هنوز هم این جنایت را توجیه می کند، اکنون از جمهوری آذربایجان برای تکران همان اقدامات نسل کشی در قفقاز جنوبی استفاده می کند.»

گزارش ها درباره شبه نظامیان سوری نشان می دهد که آنها اعضای سابق «ارتش ملی سوریه» هستند که تحت فرماندهی ترکیه در شمال سوریه علیه نیروهای کرد و داعش می جنگیدند. (ارمنستان خودش هم در جنگ داخلی سوریه اندکی مشارکت داشت و به عنوان بخشی از ماموریت نظامی روسیه در آنجا مین روب و پزشک به سوریه اعزام کرد.)

الیزابت سورکُف، محقق سوریه که با چند فرد استخدام شده برای جنگ در جمهوری آذربایجان در ارتباط بوده، در توئیتر نوشت: «این جنگجویان جهادگرا نیستند. تمایل آنها به جنگ برای ترکیه، کشوری که از نظر جهادگرایان مرتد است، این مساله را گواهی می دهد. اینکه آنها حاضر شده اند برای جمهوری آذربایجان با اکثریت جمعیت شیعه بجنگند نیز همین مساله را نشان می دهد.»

با این حال، مقامات ارمنی از گزارش ها درباره شورشی های سوری برای روی آوردن به زبان اسلام هراسی و به تصویر کشیدن مزدوران به عنوان تروریست های اسلام گرا استفاده می کنند. در صفحه رسمی دولت ارمنستان در توئیتر نوشته شده که این کشور درگیر «درگیری تمدن ها» است. سخنگوی وزارت دفاع هم گفت نیروهای ارمنی مشعل های تمدنی بودند که برای مرگ بر ضد تاریکی و شر می جنگیدند.

منبع: یوراسیانت / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34