تلاش دشوار تهران برای حفظ رویکرد دیپلماتیک در برابر باکو و آنکارا

تنش ها بین ترکیه و ایران جدی است؟

۲۷ آذر ۱۳۹۹ | ۱۲:۰۰ کد : ۱۹۹۸۱۲۷ اخبار اصلی خاورمیانه
تنش ها بین ترکیه و دوست-دشمن منطقه ای آن یعنی ایران بر سر آذربایجان و برخی دیگر موارد در حال افزایش است. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، شعری سروده شده یک شاعر آذری را در سفر رسمی به باکو در ۱۰ دسامبر برای جشن پیروزی جمهوری آذربایجان بر ارمنستان در قره باغ، خواند. مصرعی از این شعر که به آذری های ایران اشاره داشت و به رود ارس که سرچشمه آن در ترکیه است و بخشی از رود مرز طبیعی بین ایران و جمهوری آذربایجان محسوب می شود. بزرگ ترین اقلیت غیرفارس ایران در همین منطقه زندگی می کنند و دشمنان خارجی، به دنبال بهره برداری از هر گونه تمایل بالقوه ای برای جدایی طلبی در آنجا هستند.
تنش ها بین ترکیه و ایران جدی است؟

نویسنده: آمبرین زمان

دیپلماسی ایرانی: تنش ها بین ترکیه و دوست-دشمن منطقه ای آن یعنی ایران بر سر آذربایجان و برخی دیگر موارد در حال افزایش است. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، شعری سروده شده یک شاعر آذری را در سفر رسمی به باکو در 10 دسامبر برای جشن پیروزی جمهوری آذربایجان بر ارمنستان در قره باغ، خواند. مصرعی از این شعر که به آذری های ایران اشاره داشت و به رود ارس که سرچشمه آن در ترکیه است و بخشی از رود مرز طبیعی بین ایران و جمهوری آذربایجان محسوب می شود. بزرگ ترین اقلیت غیرفارس ایران در همین منطقه زندگی می کنند و دشمنان خارجی، به دنبال بهره برداری از هر گونه تمایل بالقوه ای برای جدایی طلبی در آنجا هستند.

یک روز پس از سخنرانی اردوغان، ایران سفیر ترکیه در تهران را احضار و نارضایتی خود را اعلام کرد. وزارت امور خارجه ایران سخنان اردوغان را «غیر قابل قبول و مبهم» خواند و خواستار ارائه توضیح درباره آن شد. محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، حتی در توئیتی نوشت که این شعر «اشاره به جدا شدن اجباری مناطق شمال ارس از سرزمین مادری ایران دارد. و آیا او (اردوغان) متوجه نشده که حق حاکمیت جمهوری آذربایجان را تضعیف کرده؟» عمر چلیک، سخنگوی ارشد حزب حاکم عدالت و توسعه اردوغان، به ایران حمله کرد و گفت: «ما زبان زشتی را که برخی از سیاستمداران ایرانی علیه رئیس جمهوری ما به کار برده اند، محکوم می کنیم. آنها درباره رئیس جمهوری ما که همیشه به ایران به چشم یک دوست و همسایه برادر، نگریسته بد قضاوت کرده و او را با دشمنان ایران اشتباه گرفته اند.» اما پس از آن، مولود چاوش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه، با ظریف تماس تلفنی گرفت و پس از آن وزارت امور خارجه ایران اعلام کرد که سوءتفاهم برطرف شده است. بعدتر هم حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، گفت که براساس تجربه ای که در ارتباط با اردوغان داشته، غیرممکن است که ترکیه تمامیت ارضی ایران را هدف گرفته باشد و به دنبال گفت و گو و اظهارات بین وزرای امور خارجه دو کشور، می توان موضوع را مختومه دانست.

اما آیا واقعا چنین است؟ آیا ترکیه هم به اندازه ایران می خواهد که مساله مختومه شود؟

ترکیه و ایران به طور سنتی رقابت به عنوان قدرتمندترین کشور سنی منطقه و بزرگ ترین کشور شیعه را مدیریت کرده اند. فیردوز رابینسون، تحلیلگر مستقر در لندن و سردبیر پیشین بخش آسیای میانه بی.بی.سی، گفت: «ترکیه و ایران با وجود رقابت تاریخی خود، با وجود سنت های قدرتمند دولت داری و جوامع چند ملیتی، همیشه تعادل ظریفی را در روابط دو جانبه خود حفظ کرده اند. در قبال جدایی طلبی کُرد، آنها همکاری را برگزیرند. همچنین، ترکیه از هرگونه اظهار نظر یا اقدامی که به عنوان حمایت از تمایلات جدایی طلبانه در میان اقلیت بزرگ آذری ایران برداشت شود، خودداری کرده است.»

پس اکنون چه چیزی تغییر کرده است؟ ممکن است اردوغان برای جلب توجه آمریکا یا اسرائیل تلاش می کرده است. اما به گفته رابینسون، احتمال پررنگ تر این است که اردوغان شعر را نه به طور تصادفی، که خطاب به شریک ائتلاف غیر رسمی ملی گرایانه خود یعنی دولت باهچلی خوانده باشد؛ حزبی که در گذشته داوطلبان گرگ خاکستری خود را به جنگ 19 ساله آذربایجان با ارمنستان اعزام کرده بود: «وقتی اظهارات پر شور باهچلی را شنیدم، به این نتیجه اجتناب ناپذیر رسیدم که سخنرانی او (اردوغان) تصادفی نبود. دلیل این سخنرانی همان فشار ملی گرایانه است که جایگزین ایدئولوژی اسلام گرایانه [اردوغان] شده و سیاست خارجی ترکیه را در سال های اخیر تغییر داده است.»

حمایت نظامی ترکیه از جمهوری آذربایجان در کمک به بازپس گیری سرزمین هایی که چندین دهه در اشغال نیروهای ارمنی بودند، تعیین کننده و از حمایت قابل توجه در میان ترک ها با هر پیشینه ایدئولوژیک برخوردار بود. آلین اوزینیان، تحلیلگر سیاسی مستقر در ایروان، از مشاهده «یک موج نوظهور ملی گرایی افراطی» در ترکیه صحبت می کند که با درگیری بین آذربایجان و ارمنستان انرژی گرفته است: «رسانه های اجتماعی جایی است که این موج در خالص ترین و معتبرترین حالت خود بروز می کند، زیرا مردم می توانند نفرت خود را بدون افشای هویت واقعی خود نشان دهند.» اوزینیان که خود یک ارمنی اهل استانبول است و در معرض برخوردهای ناخوشایند این چنینی قرار گرفته، معتقد است که پیروزی جمهوری آذربایجان در داخل کشور برای اردوغان بسیار «مفید» بوده است: «او در نقش اصلی در یک پیروزی ترکی در مخالفت روسیه ظاهر شد.»

پایگاه طرفداران اردوغان به جمهوری آذربایجان نیز می رسد؛ نگرش حامی ترک در این کشور به یک افتخار ملی سال ها پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی منجر شده است. آرزو گیبولایوا، روزنامه نگار آذربایجانی که به شدت به رهبری شورش انتقاد دارد و مانند اوزینیان از سوی ملی گرایان افراطی مورد آزار قرار می گیرد، گفت: «محبوبیت اردوغان در جمهوری آذربایجان از 27 سپتامبر، روز اول درگیری ها، قابل مشاهده بود. تمجید از حمایت اردوغان از الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان، به طور متداول شنیده می شود. تشکر از این حمایت را در سرتاسر جمهوری آذربایجان می توان از پرچم ملی ترکیه که در کنار پرچم جمهوری آذربایجان آویزان شده است، نیز مشاهده کرد. با هر کسی که مخالف این جنگ باشد به عنوان خیانتکار و کسی رفتار می شود که از کشور خود و مردم آن متنفر است. نفرت پراکنی علیه منتقدان جنگ و صلح جویان در فضای مجازی از هدف گرفتن عمدی افراد تا درخواست مجازات عمومی و دستگیری آنها، به سطوح ناپسندی رسیده است. به یاد دارم مفسری را دیدم که می گفت همه ما تیرباران می شویم.»

این شرایط اصلا برای ایران خوشایند نبوده است. طبق برخی اخبار و ادعاها، ایران در سال های گذشته از ارمنستان به عنوان یک وزنه متقابل در برابر جمهوری آذربایجان حمایت کرده است. اما آذری های ایران در برابر این رویکرد واکنش نشان داده اند. حمیدرضا عزیزی، یکی از اعضای مهمان در موسسه امور بین الملل و امنیتی آلمان، گفت: «از آغاز جنگ، نخبگان سیاسی ایران و مردم در نحوه واکنش به این تحول رویکردی دو گانه داشتند. از یک طرف، گروهی می گفتند که به دلیل ملاحظات مذهبی و فرهنگی، ایران باید با جمهوری آذربایجان هم سو باشد. فشارهای وارده از سوی قوم آذری های ایران عاملی بود که تهران را به سمت حمایت از باکو سوق داد. از طرف دیگر، گروهی استدلال کردند که جمهوری آذربایجان با پس گرفتن قره باغ از لحاظ ژئوپولتیک ضربه جدی به ایران وارد می کند و این به معنای حضور فزاینده ترکی و اسرائیلی در قفقاز جنوبی است که عمق استراتژیک فرهنگی و تاریخی ایران انگاشته می شود. اقدام ترکیه به استقرار مزدوران سوری در قره باغ یکی دیگر از نگرانی های مهم ایران بود.»

از این رو، یک اشاره کوچک اردوغان به آذربایجان ایران که بعید است یک تحریک عمدی بوده باشد، کافی بود تا تهران با خشم عمومی مخالفان حمایت از باکو و همچنین آنهایی که اعتقاد دارند بدترین سناریو در رابطه با جاه طلبی های توسعه طلبانه اردوغان در شرف وقوع است، مواجه ببیند. 

تلاش های اخیر ترکیه برای بهبود روابط با ایالات متحده و اسرائیل حاکی از آن است که انرژی این کشور از ماجراجویی های نظامی خارجی به دیپلماسی ترمیمی تغییر مسیر می دهد؛ البته به شرطی که باهچلی نخواهد راه خود را برود!

منبع: المانیتور / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34

کلید واژه ها: قفقاز جنوبی تنش ها بین ایران و ترکیه جاه طلبی های اردوغان ارمنستان و جمهوری آذربایجان ناگورنو ـ قره باغ مناقشات ناگورنو-قره باغ


( ۱۶۹ )

نظر شما :

خسرو ۲۷ آذر ۱۳۹۹ | ۱۳:۳۶
طبق گفته وزیر خارجه و روحانی سو تفاهم حل شده است و ترکیه و ایران به عنوان دوکشور دوست ورقیب و وزنه تعادل منطقه ، منافع همدیگر را رعایت می کنند ، دولت و وزارت خارجه باید ، بسترهای حقوقی و دیپلماتیک لازم برای مشارکت ، موسسات اقتصادی ایران در بازسازی قره باغ را فراهم کنند ، نگاه به آینده و پرهیز از پرداختن به موارد اختلاف ماضی ، ضروری است
ایرانی ۲۷ آذر ۱۳۹۹ | ۱۶:۵۳
حرف درست رو باید تایید کرد به دور از تعصب باید همکاری کرد البته نه به سبک کبک سرت رو زیر برف کنی و نفهمی چی میگذره ، اخطار اقای ظریف دوست داشتنی بود و به موقع اما قطعا بحث نبرد مطرح نیست بحث رقابتم نیست بحث فقط برای ما ایرانه همین باید فهمید ملی گرایی عوامانه همیشه مضره اونقد که بهت جرات میده همسایه قدرتمندت رو تهدید کنی ، شیر رو بیدار کنی و توجهش رو از مناطق غربیش به مناطق شمالغرب و مرزهای خودت جلب کنی ، حالا دیگه این شیر بیدار شده چشمش رو از مرزها بر نمیداره ،با چنگ و دندون از موقعیت استثنائیش در قفقاز محافظت میکنه چون عملا به همه ثابت شد در قفقاز چه خبره ، پوپولیست بودن انقدر مضره عوام فریب و قوم گرا و نادان نباشیم
در جواب خسرو ۲۷ آذر ۱۳۹۹ | ۲۰:۲۶
خسروخان این سو تفاهم نبود سیاستی که آتا ترک در ۹۸سال تشکیل ترکیه و ۲۸سال تشکیل آذربایجان دنبال آن بودند و خواهند بود فقط اینبار قصد واکنش داشت تا بهتر آنالیز کند و در آینده متمرکز و منسجم عمل کند (در عمل دید آذریان ایران پشت باکو ایستادند میخواست مطمین شود حامی ترکیه هستند به خاطر کمک و حمایت از باکو در جنگ قره باغ ) قومیت و نژاد (ترک و ترک زبانی )و اسلام (سنی حنفی و نگرش اخوانی )دو بال سیاست ترکیه بعد از روی کار آمدن اسلام گراها بوده از باکو و لیبی (اصالت ترکی فایز سراج )در سوریه (ترکمنها و اخوان سوریه ) خسرو منتظر باش باکو بازسازی قره باغ بده به ایران !!!!!جنگ قره باغ زمینه و سیاستی بود برای ترانزیت و استقرار تکفیری‌ها و پایگاهها وتسلیحات اسراییلی و ترکیه است و در آینده ناتو برای کنترل ایران )شما بخوان جاسوسی و حملات آینده ) طبق گفته ژنرال ترکیه
علی ۲۷ آذر ۱۳۹۹ | ۲۰:۵۲
ای نویسنده دانا اقلیت فارسها هستن یا ترکها ؟ کمی فکر کن بعد بنویس
امیر ۲۷ آذر ۱۳۹۹ | ۲۳:۳۲
پاراگراف آخری راه ترکیه راه دیپلماسی میرود ولی هرآنچه را که از لشکر کشی بدست آورده را از دست نخواهد داد مثل شمال عراق و سوریه لیبی قره باغ و قبرس و....بلکه برای تثبیت آنها و تحمیل شرایط خود دیپلماسی را پی میگیرد
شیرین کندی اوشاخی ۲۸ آذر ۱۳۹۹ | ۰۲:۳۵
بدون شک ائتلاف اردوغان با یک عده پانترک که از قضا خودشون رو عقبه گروه تروریستی گرگ های خاکستری هم میدوننن به خوبی نشاندهنده اینه که این اظهار نظرات گستخانه غیر عمدی نبوده و خوشبختانه وزیر محترم خارجه،سایر نخبگان و ملت شریف ایران جواب این یاوه گویی ها رو به خوبی دادن، واجبه این عده پانترک که فاقد شعور وبینش تاریخی هستن رو توجیه و تنبیه کرد، بیگانگان و خائانن طرفدار اردوغان و گروه تروریستی گرگ های خاکستری به خوبی باید بدونن در صورت تکرار چنین لفاظی های احمقانه ای سیلی محکمی از طرف ملت شریف ایران آریایی های اصیل ها خواهند خورد، جای پانتورک های خائن و تروریست جایی جز مغولستان که جایگاه ابا و اجدادیشون نخواهد بود و حساب این افراد رادیکال که از نسل مغول و چنگیز خونخوارن جدا از ملت شریف ایران بالاخص قوم بزرگ و اصیل وایرانی آذری خواهد بود
در جواب علی ۲۸ آذر ۱۳۹۹ | ۰۹:۴۱
ترکها اقلیت بودند و گستردگی آنها دال بر اکثریت آنها نیست وگرنه مانند کشور ترکیه یا آسیای میانه باید اسم قوم روی کشور بود(مثل قزاقستان ترکمنستان و....) با این تفاوت منشأ این قومها مهاجر در کوههای آلتای و دشت قبچاق بود اما اقوام ایران منشأ بومی دارد یا بومی شده ایرنی اند سوال دیگر داشتید بگو ؟؟؟!!!
علی ۲۸ آذر ۱۳۹۹ | ۱۰:۵۳
تنش ها بین ترکیه و ایران جدی نیست مگر اینکه کسانی بخواهند که این تنشها حالت جدی به خودبگیرد . اگر روابط به قدری ضعیف است که با خواندن یک بیت شعر ( ترانه های آراز وآیریلیق مربوط به دوسوی آراز که حسرت جدایی می کشند ) باعث یک تلاطم جدی شود همان بهتر که ترکیه هم به خیل عظیم دشمنان ایران بپیوندد. ولی ترکیه در اکثر موارد در تنگناها به ایران کمک کرده است . حتی آذربایجان با علم به اینکه ایران همیشه به ارمنستان کمک کرده دست دوستی به طرف ایران دراز کرده و در قطعنامه های سازمان ملل طرف ایران را گرفته است همیشه دوری از موارد اختلاف ونه انکار آن ، به پیشبرد اهداف دوگانه کمک خواهد کرد . ائتلاف منطقه ای با حضور شش کشور با پیشنهاد اردوغان بهترین فرصت برای ایران ، بعد از فرصت سوزی حضور در طرف حق مناقشه خواهد بود .
به علی نام ۲۸ آذر ۱۳۹۹ | ۱۲:۳۹
در آناتولی ترک اقلیت هست با کورد ، نصف استانبول کورده، اگر جمعیت اعراب ، چرکس ها ، آلبانی ها ، ارمنی و ... جمع کنی 30 میلیون ترک از ترکیه جونتون بیرون نمیاد ، بله ...
پرویز ۲۸ آذر ۱۳۹۹ | ۲۲:۱۱
متاسفانه خوب توانسته اند جامعه رو دو قطبی نه بلکه سه قطبی بکنن یه عده خود رو صاحب ایران میدانند و هر کاری رو که حتی تحقیر و نادیده گرفتن اقوام دیگه که درست میدانن رو انجام میدن بدون اینکه از عواقب کارهاشون باخبر باشند و یه عده هم کسانی هستند که ادعاهای به حقی دارند و دنبال پی گیری ان حق و حقوق قانونی خودشان هستند و عده ی دیگری هم هستند که در این جریانات دنبال گرفتن ماهی از اب گل الود هستند مخاطب من نه این سه گروه بلکه خود حاکمیت هست که تا وقتی که اب رو گل الود بکنند کسانی خواهند بود که بذر نفاق بکارنند و کسانی هم خواهند بود که از ان اب گل الود ماهی بگیرند پس چاره کار این هست که حاکمیت تدبیری بیاندیشد که هیچ کدام از اقوام ایرانی که در یک کلمه می شود گفت ملت ایران اسیبی نبینه اگر دیر جنبیده شود با توجه به دشمنان قسم خورده ایران ضربه جبران ناپذیری متوجه همه ما خواهد بود
علی ۲۹ آذر ۱۳۹۹ | ۱۲:۱۵
پشت تمام این قضایا صحنه گردانان ناشناسی هستند که بیخ گوش وزیر خارجه یا برخی نمایندگان مجلس و غیره نشسته و با توجه به عدم داشتن تریبون برای حرفهای خود از زبان آنها ، که متاسفانه تاریخ کشور و خود را نمی دانند و طوطی وار حرفهای آنان را تکرار می کنند، تزهای خود را نشر می دهند . چطور می شود نماینده ی تورک مجلس یک نظر در مورد شعر خوانده شده داشته باشد و نماینده ی تورک دیگر نظری با 180 درجه اختلاف با نظر اول . اینها کسانی هستند که زمان عکس العمل را نمی دانند مثلاٌ وقتی پاشینیان در مورد شهادت سردار سلیمانی به آمریکایی ها تبریک گفت چرا چنین صدا هایی بلند نشد ؟ یا وقتی نخست وزیر پیشین عراق از اطلاع داشتن دستگاههای امنیتی عراق در مورد همین مسئله گفت چرا حرفی به میان نیامد ؟ پس اصل دشمنی با ترکیه و اذربایجان و در مجموع تورکها را در جای دیگری باید جستجو کرد.
حامد ۲۹ آذر ۱۳۹۹ | ۱۸:۱۴
یک عده پانترک و قومیتگرا چنان فضا را غبار آلود میکند که انگار میدان جنگ است و دوست و دشمن غیر قابل دیدن چرا ؟؟؟!!! آنهم در استانی که بالاترین سطح رفاه و درآمد دارد !!؟؟؟اگر سیستان یا خوزستان بود حرفی نداشتم و حق به جانب بود نه که آذربایجان .افکار قومیتگرایی و نژادی را کنار گذارید قبل از آنکه موجب تفرقه و تحریک سایر اقوام و تشویق و خوشحالی دشمن شود .مگر مشکل بزرگ این مناطق فقط همان زبان مادری است ؟؟!!!
هادیموحد ۱۵ دی ۱۳۹۹ | ۰۶:۳۹
با سلام خدمت یکایک ایرانیان وطن خواه اشتباه نکنید ترکیه و جمهوری آذربایجان عاشق چشم و ابروی آذری های ایران عزیز نیستند آنها به دنبال اهداف روسیه هستند که در دهه بیست ناکام ماند و پیشه وری خاین به سزای عملش رسید این کاملا مشهود است که در ایران یک کشور واحد از قومیت های مختلف است این سرزمین به همه قومیت هایش نیاز دارد ترک و کرد و فارس و بلوچ و عرب و ترکمن و لر و ...... هیچ تفاوتی در آنها نیست در بالاترین مناصب حکومتی ترک ها هستند و این نشان نبودن تفاوت است و جااب ترین مساله این است بر خلاف ادعای خاینین به کشور که با ادعاهای پان ترک و پان پارس و پان عرب و .... سعی در خدمت به اربابانشان در آنکارا یا ریاض یا .... دارند باید گفت ایران را همین ترک ها همین کردها همین عرب ها و .... زنده و استوار نگاه داشته اند و فقط دلگیری آنجاست که یک ایرانی برای اهداف افرادی خارج از مرزهای مقدس ایران سینه چاک می کند . ایران ایران می ماند و آنها که چشم به خاک مقدس ایران دارند با پایمردی مردمان ایران در گور خواهند شد همانگونه که پیشه وری و قاضی محمد و خزعل سزای خیانت شان را گرفتند . پاینده ایران جاوید مردمان خوب ایران در هر نقطه ایران عزیز
تورک ۰۲ اسفند ۱۳۹۹ | ۰۱:۵۰
زنده باد صلح جهانی مرگ برهرنژادپرستی تو دنیا مرگ برهمه پان ها امید وا رم همیشه نژاد پرستی نابود بشه تو دنیا
هشدار به همه ایرانی ها ۱۷ اسفند ۱۳۹۹ | ۱۳:۵۸
جریان و حرکت خزنده ای که کردها از مدت ها قبل شروع کرده اند، وارد فاز جدی و نهایی خود شده است. با داشتن چندین گروه مسلح آموزش و جنگ دیده و همچنین سلاح کافی در انتظار وقوع جنگ و تهاجم به ایران و خلاء قدرت هستند تا در مرحله ای از برهه زمانی گروه های مسلح شان را وارد ایران کرده و با حمایت تمام عیار غرب، مشابه پروژه عراق را در ایران پیاده کنند. یعنی ایجاد یک منطقه پرواز ممنوع در مناطق موردنظرشان و سپس تشکیل اقلیم کردستان ایران. علاوه بر دو استان کرمانشاه و کردستان، غرب استان همدان و کل استان آذربایجان غربی!!! نیز جزو مناطق مدنظر این جماعت است. در این میان آذربایجان غربی هم برای غرب و هم برای کردها برای قطع ارتباط ایران با ترکیه و به دست گرفتن مبادی خروجی غرب ایران، بسیار مهمتر از دو استان اصلیشان است و برای آن با تمام قوا خواهند جنگید. این جماعت که همواره بلای جان مردم ایران بوده اند در حال آماده باش و ورود به فاز نهایی برای از پشت خنجر زدن به همه ایرانی هستند. تا یکی دو سال قبل با زشت ترین عناوین از ایران اسم می بردند و در همه محافل مدافع تجزیه ایران بودند، در حال حاضر نیز از یک طرف نقاب ایران دوستی زده و خود را ایرانی بسیار اصیل جا زده و با تعصب نمایشی غیرت نشان می دهند و از طرف دیگر با انواع هتاکی و فحاشی های نژادپرستی در صدد ایجاد شکاف بسیار عمیق و دشمنی و عداوت بین فارسی زبانان و آذری ها هستند.
ماهان ۱۷ مهر ۱۴۰۰ | ۰۰:۳۰
اقا لطفاً یک نفر بگه که کلا بین ایران و ترکیه جنگ میشه یا نه؟ تمام ، بله یا خیر؟