موج ضد ایرانی در جریان اعتراضات عراق با چه هدفی شکل گرفت؟!

عبدالرحمن فتح الهی، دعضو تحریریه دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی - گزارش ها حکایت از آن دارد که معترضان عراقی شامگاه سوم دسامبر/12آذر برای سومین بار پیاپی کنسولگری ایران در نجف را به آتش کشیدند. اولین بار 27 نوامبر بود که معترضان عراقی به کنسولگری ایران در نجف حمله کرده و آن را به آتش کشیدند و شامگاه اول دسامبر/11 آذر نیز برای بار دوم معترضان ساختمان این کنسولگری را مورد هجوم خود قرار داده و آن را به آتش کشیدند. این در حالی است که 4 نوامبر/13 آبان نیز شاهد حمله و تعرض به کنسولگری ایران در کربلا بودیم و در 7سپتامبر سال گذشته میلادی/16شهریور97 تعرض مشابهی به کنسولگری ایران در بصره به وقوع پیوست. اما سوال مهمی که در این میان وجود دارد این است که موج ضد ایرانی در جریان اعتراضات عراق با چه هدفی شکل گرفته است؟ 

شاید در نگاه اول موج حملات کم سابقه و یا شاید بی سابقه به اماکن دیپلماتیک ایران در عراق را ناشی از تبعات اعتراضات مردمی دانست، اما به نظر نمی رسد که وقوع 5 حمله و تعرض به کنسولگری های ایران در فاصله یک سال که تنها 4 مورد آن کمتر از یک ماه اخیر به وقوع پیوسته است را ناشی از قَلَیان احساسات مردمی در عراق دانست. 

با وجود آن که حمله سوم به کنسولگری نجف نیز پنج راکت به فرودگاه عین‌الاسد عراق که محل استقرار نیروهای آمریکایی در استان الانبار است، شلیک شد و پیرو آن چنین اقدامی می تواند دال بر این باشد که اکنون برای مردم عراق فرقی میان پایگاه نظامی و سفارتخانه آمریکا با کنسولگری های ایران در این کشور ندارد و جامعه به واسطه مطالبه گری های خود و عدم دخالت دیگر کشورها در امور داخلی عراق است که همه را آماج حمله قرار می دهند، ولی با بررسی دقیق تر می توان به این نتیجه رسید که حمله، تعرض و به آتش کشیدن اماکن دیپلماتیک ایران در شهرها و استان های عراق متفاوت از حمله به پایگاه های آمریکا در این کشور است. چرا که در بستر اعتراضات مردمی عراق تلاش هایی برای انسجام، مدیریت و تغییر فاز جریان اپوزیسیون مخالف ایران صورت گرفته است. 

در سایه این نکته اگر چه تا قبل از این اعتراضات بعضی از بازیگران داخلی عراق من جمله کمونیست ها، جناح های ملی گرا و برخی جناح های مذهبی و دینی که نظراتشان با تهران متفاوت است، در قالب جناح مخالف ایران عمل کرده اند و تا پیش از این مخالفت، انتقاد و اعتراض خود  را در قالب اعمال و اقدامات مدنی و عمدتا بدون خشونت پی گرفته اند، اما اکنون این جناح ها برنامه جدی تری برای ایران در قالب دست زدن به خشونت ها را در دستور کار دارند. زیرا به هر حال فضای متشتت و نابه سامان عراق که در دو ماه اخیر هر روز در حال شدت یافتن است، اجازه این تغییر فاز و خشونت طلبی ها را علیه ایران به این جناح ها می دهد. اینها علاوه بر آن است که اکنون برخی از چهره ها و شخصیت های عراقی نیز برای جانماندن از این جرگه در حوزه سیاسی و دیپلماتیک نیز دست به تحرکاتی ضد ایرانی زده اند که نمونه آن به مواضع اخیر ایاد علاوی، نخست وزیر اسبق عراق باز می گردد که صراحتا عنوان داشته که از اظهارات مقامات ایرانی درباره معترضان عراقی به سازمان همکاری اسلامی، اتحادیه عرب و سازمان ملل شکایت می کنیم. تمامی این تحولات نشان می دهد که اکنون برند ضد ایرانی به یک دستاویز برای افزایش نفوذ این افراد در جامعه عراقی و پله ای به منظور موج سواری بر جریان اعتراضات بدل شده است. 

در این راستا است که تعرض تابستان سال گذشته به کنسولگری ایران در بصره و همچنین حمله یک ماه پیش به کنسولگری ایران در کربلا توسط محمود الصرخی صورت گرفت و سه حمله هفته گذشته به کنسولگری ایران در نجف نیز منتسب به عدنان الزرفی، استاندار اسبق نجف بود، اما آبشخور فکری آنان از یک جا و به نام جریانی بوده است که اکنون بازی پیچیده ای را در عرصه سیاسی و اجتماعی عراق در دو ماه گذشته از آغاز اعتراضات پی گرفته است. اما با اندک بررسی در بستر این تحولات می توان فهمید که در پس این جریانات، چه بازیگر یا بازیگرانی نهفته اند. به هر حال ریشه تفکرات محمود الصرخی به آراء و نظرات سیدمحمد صدر، پسرعموی سید محمدباقر صدر، پدر مقتدی صدر باز می گردد. در کنار آن عدنان الزرفی به عنوان مسبب حمله به کنسولگری ایران در نجف در حال حاضر نماینده مجلس عراق و عضو فراکسیون النصر به رهبری حیدر العبادی، نخست وزیر سابق عراق است که همسویی جدی با سیاست های ائتلاف سائرون در جهت تداوم و تشدید اعتراضات و خلط آن با برخی مباحث دیگر نظیر پررنگ کردن موج ضد ایرانی دارد. 

حال باید دید که در این میان اکنون که توپ استعفای عادل عبدالمهدی در زمین پارلمان عراق و بزرگترین فراکسیون مجلس این کشور، یعنی ائتلاف سائرون افتاده است، از سوی مقتدی صدر در جایگاه رهبر این ائتلاف چه بازی پی گرفته می شود؟! چرا که با صرف نظر ائتلاف سائرون از حق انتخاب جانشین نخست وزیری به عنوان بزرگ ترین ائتلاف پارلمانی عراق و نیز با دستور دفتر ویژه مقتدی صدر بازی احراف در افکار عمومی برای چندمین بار پیاپی شروع شده است. 

ذیل بیانیه شامگاه 13 دسامبر/22 آذر که همه موسسه های وابسته به این جریان به استثنای سه موسسه شامل موسسه مزار سید محمد صدر و دو پسرش (پدر و برادران مقتدی) و تشکیلات سرایا السلام (گروهان های صلح) به عنوان شاخه نظامی جریان صدر، برای یک سال کامل بسته شوند. این در حالی است که به گفته سعد مایع، عضو مجلس نمایندگان عراق از ائتلاف سائرون با وجود دستور رهبر جریان برای تعطیلی موسسات آن، این ائتلاف پارلمانی به کار خود ادامه می دهد.

لذا اگر چه مقتدی صدر تعیین جانشین نخست وزیری را به برهم صالح، رئیس جمهوری عراق واگذار کرده، اما عملا شرایطی را شکل داده که در نهایت ساختار سیاسی این مهم را به خود پارلمان و بزرگ ترین ائتلاف واگذار کند که نامه 15 دسامبر/24 آذر رئیس جمهور عراق مبنی بر درخواست رسمی از مجلس این کشور برای تصدی منصب نخست وزیری توسط بزرگ ترین فراکسیون مجلس نشان دهنده این واقعیت است که برهم صالح راهی جز واگذاری این مهم به خود سائرون ندارد. در این راستا مسئله حمله پهپادی به محل سکونت مقتدی صدر نیز می تواند پیگیری اهداف مد نظر جریان صدر را از هر طریقی، ولو با خشونت توجیه کند. لذا می توان این شائبه را هم تا اندازه ای درست دانست که اساسا این حمله با برنامه ریزی و هماهنگی با خود مقتدی صدر و به منظور گرفتن چراغ سبر برای تدوام و تشدید بحران از طریق پیگیری هر گونه اقدام خشونت آمیز صورت گرفته باشد. یقینا در این راستا موج سواری ضد ایرانی نیز می تواند تسریع کننده این جریان باشد. لذا باید احتمال داد که شاهد تکرار حمله به اماکن دیپلماتیک ایران در شهرها و استان های عراق باشیم.