سرنوشت انتخابات اسرائیل در گروی حمله دیروز حزب الله

گفت وگو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 
دیپلماسی ایرانی – حزب الله لبنان دیروز یکشنبه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: در ساعت ۴ و ۱۵ دقیقه به وقت محلی گروه شهیدان حسن زبیب و یاسر ضاهر یک خودرو نظامیان را در جاده پادگان آفیفیم هدف قرار دادند که بر اثر آن سرنشینان آن کشته و زخمی شدند.  این در حالی است که موج حملات اسرائیل طی چند هفته اخیر به مواضع محور مقاومت در عراق، سوریه و لبنان از جانب بنیامین نتانیاهو به شدت در دستور کار بود. اگرچه تل آویو طی چند روز اخیر منتظر عملیاتی شدن وعده سید حسن نصرالله در پاسخ به تجاوزات اسرائیل به لبنان بود، اما این امید را داشت که با کشاندن مسئله به شورای امنیت هرگونه اقدام عملیاتی علیه مواضع اسرائیل را از جانب محور مقاومت تحت الشعاع قرار دهد. ولی اکنون با اقدام دیروز حزب الله در حمله به مواضع اسرائیل وضعیت منطقه به کجا خواهد کشید؟ آیا همانگونه که حزب‌الله عنوان کرده است اقدام دیروز یکشنبه تنها پاسخ اولیه به تجاوزات اسرائیل به شمار می رود و در آینده باید شاهد تکرار این حملات باشیم؟ وضعیت سیاسی بنیامین نتانیاهو در آستانه انتخابات پارلمانی در سرزمین‌های اشغالی با این حمله چه شرایطی پیدا خواهد کرد؟ دیپلماسی ایرانی برای پاسخ به این سوالات، گفت و گویی را با محمد صالح صدقیان، رئیس مرکز عربی مطالعات ایران و کارشناس مسائل خاورمیانه ترتیب داده است که در ادامه از نظر می گذرایند: 

قبل از پرداختن به اقدام دیروز یکشنبه حزب الله لبنان در حمله اسرائیل به بررسی تحرکات تل آویو در چند هفته اخیر در منطقه بپردازیم که زمینه و بستر انجام واکنش حزب الله شد. در این راستا در چند هفته اخیر شاهد برخی تحولات معنادار با محوریت اسرائیل در قالب حمله به مواضع جمهوری اسلامی ایران و نیروهای همسو در منطقه از عراق تا سوریه و لبنان هستیم. از نگاه شما دلایل و اهداف این تحرکات اسرائیل چه بود؟ 

یقیناً تحولات منطقه خاورمیانه و حساسیت‌های کنونی در غرب آسیا به خصوص در حوزه امنیتی و نظامی سبب شده بود که شرایط روز به روز برای رژیم صهیونیستی به یک نقطه شکننده برسد. اکنون ما شاهدیم که محور مقاومت در یمن توانسته است دست برتر را پیدا کند و به موازات آن در حال حاضر نیروهای ارتش سوریه با تسلط خود بر بیشتر مناطق این کشور و همچنین تلاش برای پایان دادن به مسئله ادلب در حال ورود به دوران پسا داعش به‌طور جدی هستند. در کنار آن تحرکات و توانایی‌های حشد الشعبی و نیروهای همسو با آن در عراق نیز سبب شده است که فعالیت برخی از گروه‌های تروریستی، به ویژه داعش با یک معضل جدی روبه رو شود. البته ناگفته نماند که مناسبات امنیتی و نظامی مشترک میان عراق و سوریه هم به یک کاتالیزور و تسریع کننده در سامان دادن به وضعیت منطقه بدل شده است.
 از طرف دیگر نیروهای حزب الله، هم در در حوزه توان امنیتی و نظامی و هم در حوزه سیاسی دست برتر را در لبنان دارد. به موازات آن حماس و جنبش جهاد اسلامی نیز توانسته‌اند با ناکام گذاشتن طرح معامله قرن، شرایط را به سود خود تغییر دهند. لذا در مجموع این وضعیت به هیچ وجه در راستای منافع اسرائیل و شخص بنیامین نتانیاهو نبود. چون به هر حال آن چیزی که مشخص است به این واقعیت باز می‌گردد که به هر میزان میزان ناامنی و درگیری در منطقه خاورمیانه افزایش یابد امنیت اسرائیل بیش از پیش تضمین خواهد شد، اما وضعیت امروز منطقه خلاف آن را نشان می دهد. 
لذا اسرائیل و شخص بنیامین نتانیاهو با این اقدامات سعی داشت دوباره یک نوع ناامنی و تشتت را در منطقه ایجاد کنند. البته در کنار آن تل آویو در تلاش است با هدف قرار دادن برخی از مواضع نیروهای ایران و محور مقاومت در منطقه، تضعیف آنها را رقم بزند تا به تبع آن میزان تقابل و پاسخگویی محور مقاومت در برابر گروه های تروریستی کاهش پیدا کند و نهایتاً شاهد جولان مجدد این گروه ها در منطقه باشیم و بدین وسیله دوباره امنیت اسرائیل تضمین شود.
نکته مهم دیگر به وضعیت سیاسی داخلی سرزمین‌های اشغالی بازمی‌گردد. اکنون اسرائیل خود را آماده انتخابات زودهنگام دیگر کنست می کند. اما نکته اینجاست که بنیامین نتانیاهو در یک وضعیت بسیار شکننده و غیر قابل پیش بینی قرار دارد دارد که با کوچک ترین تحول امکان شکست او وجود دارد. از این رو وی با بزرگ نمایی تهدید ایران و نیروهای همسو در قالب محور مقاومت سعی دارد به ساکنان سرزمین های اشغالی این گونه القا کند که تنها کسی که می‌تواند مانع از گسترش نفوذ ایران و افزایش امنیت اسرائیل شود، تنها شخص بنیامین نتانیاهو است. 
اینها علاوه بر اقتضائات پرونده های فساد اداری و مالی شخص نخست وزیر و خانواده او است. چون اکنون علاوه بر مسئله احتمال شکست در انتخابات، چالش دیگر نتانیاهو به فسادهای کلان او باز می گردد که اگر نخست وزیر کنونی اسرائیل نتواند در انتخابات به پیروزی برسد باید خود را مهیای رفتن به زندان کند. هرچند که حتی با احتمال پیروزی دوباره، مسئله ائتلاف و تشکیل کابینه هم مطرح است؛ حتی اگر نتانیاهو بر این مسئله هم فائق آید باز هم نمی توان خطر و تهدید پیگیری قضایی پرونده های فساد و خانواده‌اش را از نظر دور داشت. پس مجموعه این شرایط بنیامین نتانیاهو را بر آن داشته است که دست به یک حرکت انتحاری در حمله به مواضع جمهوری اسلامی ایران و نیروهای همسو با آن در منطقه زند تا بتواند مفری برای خود از این وضعیت پیدا کند. 

به موازات تحلیلی که شما به آن اشاره داشتید و بیشتر ناظر بر تحولات میدانی در منطقه خاورمیانه بود، شاهد برخی تکاپو های سیاسی و دیپلماتیک به خصوص از جانب فرانسه هستیم. از طرف دیگر اکنون مسئله جدی تر به مواضع دونالد ترامپ در خصوص مذاکره با جمهوری اسلامی ایران باز می گردد. با این تفاسیر این دست نکات تا چه اندازه بر اقدامات اخیر بنیامین نتانیاهو و اسرائیل موثر بوده است؟

یقیناً شرایط در سایه تحرکات دیپلماتیک فرانسه به سود اسرائیل نیست. همانگونه که خود نخست وزیر رژیم صهیونیستی در گفت و گو با امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه به صراحت عنوان داشته است که اکنون زمان مناسبی برای این تلاش های میانجیگرایانه و تقلا برای مذاکره ایران و آمریکا نیست. البته من معتقدم که نتانیاهو این دست مواضعش را یقینا در گفت وگوهای مشابهی با دونالد ترامپ و برخی از مقامات واشنگتن مانند جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید و مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا که دیدگاه های نزدیک‌تری به وی دارند، پی گرفته است. اما به هر حال فارغ از نتیجه بخش بودن یا نبودن تلاش های امانوئل مکرون در خصوص پایان دادن یا کاهش تنش میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده، نفس و ماهیت این تلاش ها هیچ گاه در راستای منافع اسرائیل نبوده است. لذا صهیونیست ها با این دست اقدامات در تلاش هستند تا دوباره مسئله تنش و آشوب را در منطقه به صدر تحولات جهانی بازگردانند تا بدین وسیله تلاش‌های دیپلماتیک فرانسه را تحت الشعاع قرار گیرد و به حاشیه کشیده شود.
نکته مهم دیگر به نگاه دونالدترامپ باز می‌گردد. اگرچه در سایه حمایت های گسترده رئیس جمهوری آمریکا، اسرائیل توانست بسیاری از اهداف خود را در این سه سال پیگیری کند، اما در منتهی الیه نگاه دونالد ترامپ شعار "اول آمریکا" وجود دارد. بنابراین تحولات منطقه باید در راستای منافع آمریکا تعریف شود. با این وجود و به خصوص با نزدیک تر شدن به زمان انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ در ایالات متحده آمریکا، دوباره مسئله ایران و گفت وگو و مذاکره با تهران کانون توجهات کاخ سفید خواهد بود. بنابراین بنیامین نتانیاهو سعی دارد با پررنگ کردن تهدیدات ایران و نیروهای همسو ترامپ را به این یقین برساند که جمهوری اسلامی ایران باید در صدر نیروهای متخاصم باقی بماند و هیچ گونه مذاکره ای با آن انجام نشود و هر گونه حل و فصل پرونده ایران باید از طریق حمله نظامی پیگیری شود.

اما جدای از این نکات اقدام دیروز یکشنبه حزب الله لبنان در حمله موشکی به یک نفربر و پایگاه نیروهای نظامی اسرائیل می ‌تواند تمام برنامه ریزی های اسرائیل را بر هم زند؟

نکته بسیار مهمی که در این میان باید به آن اشاره کرد این است که اساسا اقتضائات حزب الله لبنان با همه نیروهای محور مقاومت در منطقه از حماس و جنبش جهاد در فلسطین تا نیروهای یمنی، ارتش سوریه در این کشور، حشدالشعبی و برخی گروه ها در عراق متفاوت است. چرا که حزب الله دارای یک نظم و دیسیپلین خاص است که با یک توان جدی در حوزه نظامی و امنیتی و در اختیار داشتن یک عقبه مردمی توانسته است پایگاه جدی هم در حوزه سیاسی لبنان داشته باشد. بنابراین زمانی که ما شاهد سکوت سران و مقامات عراق و یا برخی از مقامات حشدالشعبی هستیم و از آن سو واکنش جدی از طرف سوریه در پاسخ به حملات اسرائیل وجود ندارد. سید حسن نصرالله به صراحت عنوان کرده است که جواب هر گونه تجاوز صهیونیست ها را به مواضع، اهداف و نیروهای حزب الله خواهد داد. بنابراین اکنون با عملیاتی شدن این وعده، شرایط برای بنیامین نتانیاهو بسیار تغییر پیدا کرده و وضعیت به یک نقطه ای رسیده است که نمی تواند اهداف منافع نخست وزیر اسرائیل را تامین کند. چون من معتقدم که حزب الله لبنان با اشراف کامل بر وضعیت سیاسی، امنیتی و حتی اجتماعی در سرزمین های اشغالی به دنبال یک بازی با کابینه و دولت بنیامین نتانیاهو به‌منظور شکست وی در انتخابات پیش رو است. یعنی حزب الله لبنان، هم با سخنان سید حسن نصرالله در خصوص پاسخ به تجاوزات اسرائیل، هم با نگران نگه داشتن سرزمین های اشغالی در خصوص انجام پاسخ حزب الله و هم با اقدام دیروز وضعیتی را در تحولات کنونی سیاسی و امنیتی اسرائیل در آستانه انتخابات پارلمانی سرزمین های به وجود آورده است که کم کم زمینه‌های شکست بنیامین نتانیاهو را رقم خواهد زد.

در تقابل با این نکته شما آیا اقدام دیروز حزب‌الله برگ برنده این گروه را در تقابل با اسرائیل و به قول شما بازی با کابینه نتانیاهو را رود نکرد. چرا که مسئله مواضع سید حسن نصرالله در خصوص پاسخ به تجاوزات اسرائیل و نیز عدم انجام هیچ گونه اقدام و منتظر نگه داشتن اسرئیلی‌ها در یک هراس و نگرانی می توانست تا اندازه‌ای تحلیل شما را نزدیک به واقعیت کند. اما اکنون حزب الله با حمله دیروز خود این برگ برنده را از دست نداده است؟

ببینید محاسبات حزب الله لبنان از همان ابتدا بسیار دقیق بود و دیروز هم در سایه همین محاسبات دقیق گام دیگری با حمله به مواضع اسرائیل پی گرفته شد. این مسئله نشان می دهد که حزب الله لبنان یک نقشه جدی و بلند مدت را برای صهیونیست‌ها در نظر گرفته است. در این راستا نکته بسیار مهمی که وجود دارد این است که به نظر می رسد حزب الله لبنان در یک برنامه ریزی، سه گام را برای بازی کردن با کابینه و دولت نتانیاهو در آستانه انتخابات انجام داد؛ اول مواضع سید حسن نصرالله بود و بعد از آن ایجاد یک هراس گسترده و نگرانی از پاسخ های حزب الله و گام سوم انجام اقدام و حمله علیه مواضع اسرائیل؛ اما در خصوص گام سوم یک نکته بسیار مهم وجود دارد و آن این است که اقدام دیروز حزب الله در حمله به مواضع اسرائیل پاسخ به تجاوزات پهپادی صهیونیست ها به لبنان نبود، بلکه پاسخ حزب الله به کشته شدن دو تن از نیروهایش در سوریه بود. یعنی امروز حزب‌الله لبنان به چنین قدرت و توانی رسیده است که برای تک تک تجاوزات اسرائیل علیه مواضع، اهداف و نیروهای خود، چه در داخل خاک لبنان و چه در خارج از آن پاسخ های جداگانه ای دارد. پس نباید این مسائل را با هم خلط کنیم. یعنی حمله دیروز حزب الله تنها پاسخ به کشته شدن دو نیروی گروه مقاومت حزب الله در سوریه بود، در صورتی که اکنون پاسخ به تجاوز پهپادی اسرائیل هنوز پا برجاست. پس اقدام دیروز حزب الله لبنان توانست از چتر هراس و نگرانی گسترده‌تری را بر کل سرزمین های اشغالی به واسطه انجام اقدامات بعدی این گروه مقاومت ایجاد کند و این دقیقاً همان چیزی است که برای بازی کردن با کابینه و دولت بنیامین نتانیاهو صورت گرفته است.

پس در راستای نکات شما تلاش های دیپلماتیک آمریکا و به خصوص فرانسه می تواند به منظور عقب نشینی حزب الله از پاسخ های آتی کارساز باشد؟

اول اینکه ایالات متحده آمریکا و شخص دونالد ترامپ به واسطه اقداماتی که در این سه سال انجام داده‌ و نیز مواضع و سخنان جان بولتون و مایک پمپئو از محبوبیت چندان جدی در میان مقامات لبنانی برخوردار نیستند تا بتوانند از ظرفیت دیپلماتیک برای عقب راندن حزب‌الله لبنان استفاده کنند. اگرچه برخی از شخصیت‌ها مانند سعد حریری، نخست وزیر لبنان ارتباطات خوبی با کاخ سفید دارد، اما این سطح از مناسبات نمی‌تواند در این شرایط کارساز باشد. لذا کاخ سفید و اسرائیل دست به دامن فرانسوی ها شدند که از نظر تاریخی نفوذ قابل توجهی در منطقه شامات دارند و از مقبولیت نسبی در میان لبنانی‌ها نیز برخوردارند. ولی با تمام این تفاسیر به نظر نمی‌رسد که تلاش‌های امانوئل مکرون هم بتواند حزب الله لبنان را به عقب نشینی از پاسخ های بعدی به تجاوزات اسرائیل وادار کند.  چرا که یقیناً این مسئله هم بخشی از پازل سیاسی حزب الله برای به شکست کشاندن بنیامین نتانیاهو در انتخابات پیش رو است. چون با طولانی کردن این پروسه دیپلماتیک حزب الله می خواهد زمینه تحقیر واقعی اسرائیل را نشان دهد. از طرف دیگر اکنون اخباری هم در خصوص احتمال تعویق انتخابات پارلمانی اسرائیل به واسطه انجام حملات و پاسخ های احتمالی بعدی حزب‌الله مطرح است. پس در کل می بینید که حزب الله لبنان بسیار موفق عمل کرده است. چون با استفاده از یک قدرت بالا و شناخت بسیار دقیق از شرایط اسرائیل توانسته است نتانیاهو را به بازی بگیرد. یعنی تحرکاتی که در ابتدا احساس می شد می تواند به عنوان برگ برنده نتانیاهو در انتخابات پیش روی اسرائیل عمل کند اکنون به پاشنه آشیل او بدل شده است. 

در سایه مسائلی که به آن اشاره شد آیا این بازی دقیق و اقدام دیروز حزب الله در تقابل با اسرائیل باعث خواهد شد که تل‌آویو در حمله به مواضع حشدالشعبی عراق و یا مواضع ایران در سوریه پا پس بکشد؟

همانگونه که قبلاً اشاره کردم اساساً جایگاه و اقتضائات حزب الله لبنان با سایر گروه ها و نیروهای محور مقاومت جدا است. ببینید سید حسن نصرالله به صراحت عنوان کرد که حزب الله لبنان پاسخ شهادت دو تن از نیروهای خود را در سوریه به واسطه حملات و تجاوزات اسرائیل خواهد داد. یعنی اکنون این گروه به یک جریان قدرتمند در منطقه بدل شده است که توانسته ابتکار عمل را از دست صهیونیست خارج کند. فلذا در حال حاضر سید حسن نصرالله قواعد بازی را تعیین می کند، نه بنیامین نتانیاهو. از این رو به نظر می رسد حزب الله لبنان ضمن اینکه سعی دارد اسرائیل را در یک لاک انفعال جدی قرار دهد، به گونه‌ای عمل خواهد کرد که زمینه تحقیر صهیونیست ها و شخص نتانیاهو را فراهم کند تا گام نهایی بازی حزب الله علیه صهیونیست ها به نتیجه برسد.