قطر به ایران و عراق نزدیک می شود

جورجیو کافیرو – تئودور کاراسیک

دیپلماسی ایرانی: به نظر می رسد بحران جاری در خلیج فارس، قطر را به سمت حلقه نفوذ ایران سوق دهد و ایران نیز در جریان یک ماه مناقشه دیپلماتیک در منطقه با پشتیبانی از قطر به طور قطع قدر این فرصت را دانسته است. این شیخ نشین که تقریبا تمام غذاهای خود را از خارج وارد می کند، 38 درصد از واردات خود را از طریق بند ابوسمره وارد می کند که با عربستان سعودی مرز مشترک دارد. از همین رو، مرز دریایی قطر با ایران (مرزی که از 5 ژوئن) باز شده، در کنار کریدورهای هوایی که همچنان قابل دسترس است، به تنها خط حیات امن غذایی برای دوحه بدل شده است.

از زمان اعمال تحریم ها علیه قطر، تهران 1100 تن میوه و سبزیجات برای مصرف روزانه به این کشور عربی ارسال کرده است. بند بوشهر به مرکز تجاری اصلی میان ایران و قطر بدل شده است. همچنین از آنجا که مقامات سعودی، اماراتی و بحرینی، حریم هوایی خود را به روی پروازهایی که وارد قطر می شوند یا از آن خارج می شوند بسته اند، حریم هوایی ایران برای پروازهای خطوط هوایی قطر بسیار حیاتی است. از آن گذشته تهران به کشتی های قطری که محموله شان گاز مایع طبیعی است اجازه ترانزیت از طریق آب های ایران را داده است. (امارات نیز هنوز جریان گاز قطر از طریق خط لوله دولفین را قطع نکرده است.)

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در واکنش به بحران قطر از طرفین درگیر خواسته است تا وارد گفتگو شوند و اختلافات خود را حل و فصل کنند. به نوشته رسانه های ایرانی ظریف همچنین از همتایان خود در الجزایر، اروپا، لبنان، عمان، مالزی، اندونزی، عراق، تونس و ترکیه خواسته است تا در مناقشه شورای همکاری خلیج فارس ورود کنند.

25 ژوئن حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران تلفنی با امیر قطر گفتگو و تاکید کرد که "کمک به اقتصاد قطر و گسترش روابط – به ویژه در بخش خصوص ( میان ایران و قطر) می تواند یک هدف مشترک باشد."  به گزارش رسانه های ایرانی، روحانی به امیر قطر گفته است: "تهران در کنار دولت و حکومت قطر می ایستد ... ما باور داریم اگر نزاعی میان کشورهای منطقه وجود دارد، فشار، تهدید یا تحریم شیوه ای مناسب برای حل و فصل اختلافات نیست." دو روز بعد رئیس جمهور ایران اعلام کرد "محاصره قطر قابل پذیرش نیست."

هنوز مدرکی دال بر این که قطر از شبه نظامیان شیعه و زیدی تحت حمایت ایران در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و همچنین سوریه و یمن پشتیبانی کرده ارائه نشده است. پس چرا رابطه قطر با ایران به منبع تنش با سه کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس و به عاملی برای اقدام آنها علیه دوحه بدل شده است.

هر چه نباشد امارات متحده روابط خود را با تهران حفظ کرده (هر چند کاهش داده است) و دوبی به تنهایی تجارتش با ایران بیش از قطر است: قطر با حمایت از شورشیان سنی، بیش از هر شیخ نشین عربی دیگری در خلیج فارس، به جز عربستان، کوشش کرده است تا از نفوذ ایران در سوریه بکاهد و تا همین اواخر نیروهای نظامی دوحه در ائتلاف سعودی علیه یمن حاضر بوده اند.

نزدیک شدن به عراق

اواخر ماه گذشته، پس از هک شدن خبرگزاری قطر، زمانی که تنش ها میان دوحه و پایتخت های قطری در حال بالا گرفتن بود، شیخ محمد بن عبدالرحمان آل ثانی، وزیر امور خارجه قطر به پایتخت عراق سفر کرد و با حیدر العبادی، نخست وزیر عراق در خصوص افتتاح سفارت قطر در بغداد گفتگو کرد. یک روز قبل از آن که 3 کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس روابط خود با قطر را قطع کنند، سلیم الجبوری، رئیس مجلس عراق و نزدیک به جریان های وابسته به اخوان المسلمین، به قطر سفر و در خصوص فرصت های سرمایه گذاری مشترک با امیر قطر مذاکره کرد.

عراق به طور رسمی اعلام کرده است که در خصوص بحران شورای همکاری خلیج فارس بی طرف خواهد ماند، با این حال تعداد زیادی از مقامات عراق از احزاب شیعه و سنی خواستار حمایت بغداد از دوحه شده اند. الجبوری گفته است که حمایت از قطر در مقابل عربستان سعودی به سود منافع عراق است: "ما به عربستان سعودی و متحدانش اجازه پیروزی علیه قطر و ایجاد تغییر رژیم در این کشور به نفع افرادی که به آنها وفادار باشند نخواهیم داد...تا زمانی که عربستان سعودی به عنوان مرکز شیطان تجزیه نشود، عراق روی آرامش را نخواهد دید."

نوری مالکی، رهبر ائتلاف "دولت قانون" نیز خواستار دخالت عراق برای خنثی کردن هر گونه تهاجم نظامی سعودی/امارات/بحرین علیه قطر شده است.

شکاف در شبه جزیره عرب به این معنا است که این مثلث جدید – قطر، ایران و عراق – می تواند کشورهای شمال حلیج فارس را بیش از قبل به ایران نزدیک کند و قطر در آینده به یک هاب کلیدی در منطقه بدل شود. ایران همین حالا از بحران قطر سود می برد. سعودی ها از تشکیل یک جبهه متحد عرب برای مقابله با ایران باز مانده اند، و ایران نیز حالا می تواند بیش از قبل دیگران را قانع کند که عربستان سعودی، که مخالف جمهوری اسلامی است، کشوری است که برای دیگر کشورهای عرب  مشکل ایجاد می کند و حاکمیت ها را نقض می کند.

منبع : لوبلاگ / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی