راهکار مقابله با سیاست ایزوله کردن ایران

دیپلماسی ایرانی: پس از تور خاورمیانه ای دونالد ترامپ، مشخص بود که او به دنبال منزوی کردن تهران است. این خواسته درحالی اجرا می شود که تغییرات سیاسی و اجتماعی هم اکنون در ایران در جریان است. رئیس جمهور ایران چطور باید واکنش نشان دهد؟ دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در اولین سفر خود به خاورمیانه به کاهش تنش سیاسی در منطقه کمکی نکرد. درست قبل از انتخابات حساس در ایران، ترامپ از عربستان سعودی دیدار کرد. درحالی که ایرانی ها مجددا حسن روحانی را انتخاب و از سیاست تنش زدایی او حمایت کردند در آن سوی خلیج فارس، ترامپ و ملک سلمان از لحن و سخنانی تند در قبال ایران بهره بردند.

توافق هسته ای سال 2015 که در نتیجه همکاری روحانی با جامعه بین المللی است را باید مورد ستایش قرار داد در حالی که آزمایش های موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به شدت مورد انتقاد قرار می گیرد. برخی از کارهای سپاه تحریک های غیرضروری خوانده می شود. رئیس جمهور ایران و دولت او به خوبی از این واقعیت آگاه هستند که روابطی آرام بر اساس اعتماد در سطح منطقه ای و بین المللی برای موفقیت اقتصادی و گشایش سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور ضروری است.

با این حال لحن خشن اتخاذ شده از جانب ریاض و واشنگتن بسیار ناامید کننده است. عربستان سعودی با این واقعیت که به ایران امتیاز غنی سازی محدود اورانیوم اعطا شده مشکل دارد. همچنین نفوذ ایران در عراق، سوریه، یمن، بحرین و لبنان به تشدید درگیری بین دو کشور در رابطه با برقراری هژمونی منطقه ای منجر شده است. به همین دلیل است که ریاض به نمایش تهدید ایران برای منطقه و فراتر از آن علاقمند است. در این شرایط مشخص نیست که روحانی تا چه حد قادر خواهد بود از طریق سیاست تنش زدایی خود فشار به ساختار قدرت ایران را کاهش دهد.

در عین حال، میزان تنش میان ریاض و تهران در دستان دونالد ترامپ است. این درگیری زمینه ای است تا فروش سلاح و انجام معاملات تجاری به ارزش میلیاردها دلار با متحد قدیمی واشنگتن یعنی عربستان، تسهیل شود. آمریکایی ها نگرانی بیشتری به نگرش خصمانه ایران نسبت به اسرائیل و رفتار گروه های نیابتی ایران در منطقه دارند تا نحوه رفتار عربستان سعودی. از این منظر دونالد ترامپ در قبال ایران بسیار قاطع تر رفتار می کند تا همبستگی خود با اسرائیل را بیشتر از سلف خود باراک اوباما نشان دهد.

عربستان سعودی، آمریکا و اسرائیل هیچ کدام مایل نیستند تا نشانه های پس از انتخاب مجدد روحانی را دریابند. یقینا چندین محفل سیاسی در ریاض و تل آویو وجود دارد که خواستار پیروزی تندروها در ایران بودند تا از این طریق توجیهی برای ادامه سیاست خصمانه خود نسبت به تهران ارائه دهند. اسرائیل به طور ویژه مدام در حال رجزخوانی در رابطه با توافق هسته ای است. ترامپ پس از رسیدن به ریاست جمهوری، خود چندین بار گفته است که درباره توافق هسته ای فکر نمی کند. کسانی که با این توافق مخالف هستند هنوز آن قدر قوی نیستند که او را مجبور کنند از این توافق خارج شود.

در چند روز گذشته روحانی با خویشتنداری در قبال شعارهای تند و تحریک آمیز عمل کرده است. او امیدوار است که اتحادیه اروپا این نگرش را دنبال نکند و متوجه ارزش حضور نیروهای میانه رو و رشد این تفکر در ایران باشد. اروپایی ها به نظر از آن چه ریاض و تلاویو می گویند فاصله گرفته اند. برای مقامات برلین، پاریس و بروکسل آشکار شده است که چنین خطوط تهاجمی ای تنها به قوی تر شدن رابطه ایران با روسیه و چین منجر خواهد شد. علاوه بر این تشدید درگیری میان این دو رقیب منطقه ای، چشم انداز حل بحران های متعدد در منطقه را از بین خواهد برد. اهمیت اقتصادی و ژئوپلیتیک ایران آن قدر بالا هست که اروپا نخواهد به سادگی این کشور با رقبای این اتحادیه، همدست شود.

حمایت اروپا به تنهایی به رئیس جمهور روحانی کمک نمی کند. برای مقابله با طوفان هایی که ترامپ به راه می اندازد، روحانی باید به سمت ایجاد تغییراتی در سیاست خارجی ایران حرکت کند. سنگ بنای اصلی این تغییرات همکاری نزدیک تر با کشورهای منطقه و توجه به حل و فصل اختلافات در خاورمیانه است. روحانی هرچقدر بیشتر خواسته های مردم را برآورده کند، تقابل کمتری نیز برای ایران وجود خواهد داشت.

منبع: دویچه وله/ مترجم: روزبه آرش