پیروزی اردوغان در مناطق کردنشین و شکست در استانبول و آنکارا

محمدعلی دستمالی، کارشناس سیاسی منطقه

دیپلماسی ایرانی: همه پرسی تغییر قانون اساسی و تغییر نظام سیاسی ترکیه از پارلمانی به ریاستی، با پیروزی شکننده و رای ناپلئونی اردوغان و حامیان او به پایان رسید و با رای کمی بیش از 51 درصد، ترکیه وارد یک مقطع سیاسی، حقوقی و اجتماعی جدید شد.

رای داده شده را می توان از چند منظر تحلیل کرد. به عنوان مثال می توان گفت؛ در جهان امروز، دوران آرای قاطع بالای شصت درصد به پایان رسیده و آرای حسن روحانی، دونالد ترامپ، موافقین برگزیت در انگلستان و آرای بسیاری دیگر از انتخابات های جهان، در همین حول و حوش بوده است و نمی توان با چنین استدلالی، پیروزی یک جربان را زیر سوال برد. در همین حال، می توان از منظر دیگری نیز به بررسی این موضوع پرداخت و پرسید: در شرایطی که در آخرین انتخابات سراسری ترکیه، حزب عدالت و توسعه نزدیک به 50 درصد از آرای مردم ترکیه را در اختیار داشت و خود اردوغان نیز در انتخابات ریاست جمهوری سال 2014 حدود 51 درصد از آرای مردم را به دست آورده بود، چرا در شرایطی که حزب حرکت ملی (MHP) با 10 درصد آرای مردم به حمایت اردوغان آمده، نتیجه کار، به مرز 60 درصد نرسیده است؟ این سوال، برای رهبران حزب عدالت و توسعه، اهمیت ویژه ای دارد. چرا که به هر شکلی که بخواهند به آن پاسخ دهند، ناچارند هم به کم کاری های خود در تشکیلات استان های مختلف اشاره کنند و هم ناگزیرند به این واقعیت اذعان کنند که در اتاق فکر حزب عدالت و توسعه و به ویژه در میان کادرهای قدیمی این حزب، کم نیستند افرادی که اقناع نشده و برای رفراندوم، اردوغان را همراهی نکرده اند. اساسا اگر چنین نمی بود، دلیل خاصی برای کناره گیری احمد داوداوغلو وجود نداشت. چرا که او معتقد بود، زمان تغییر نظام سیاسی ترکیه فرا نرسیده است و برای رسیدن به این هدف، باید تلاش بیشتری صورت بگیرد.

در تبیین دلایل خارج حزبی این رای پایین نیز باید گفت: اردوغان و یاران او در شش استان بزرگ و پر جمعیت ترکیه، به سختی شکست خورده اند. اهمیت بررسی اثرگذاری آرای این استان ها را در شرایطی می توان بهتر فهمید که به خاطر بیاوریم در این استان ها یعنی در استانبول، آنکارا، ازمیر، آنتالیا، بورسیا و آدانا، جمعا، بیست میلیون رای به صندوق انداخته شده است. حال به شکل اجمالی به میزان مشارکت و میزان رای موافقین در این استان ها، توجه کنیم:

این جدول نشان می دهد که اگر حزب عدالت و توسعه می توانست در این استان ها، به طور میانگین، شصت درصد از آرای مردم را به دست بیاورد، نتیجه ی نهایی، دست کم از 51 به 58 درصد می رسید.

بنابراین در استان های کلان و به ویژه در استانبول که به تنهایی ده و نیم میلیون رای دهنده دارد، تبلیغات مخالفین در مورد تبعات منفی نظام ریاستی، به شکل جدی کارگر افتاده و همین موضوع سبب شده که پیروزی اردوغان، کمرنگ شود.

رای کردها

در شرق و جنوب شرقی ترکیه یعنی در جایی که ترکیه نه تنها از کاربرد اصلاح «کردستان»، بلکه حتی از به کارگرفتن صفت «کردنشین» هم اِبا دارد، وضعیت به گونه ای است که می توان به شکل صریح و منصفانه گفت: آرای کردها به داد اردوغان رسید.

در جدول زیر، آمار مشارکت و درصد آرای موافقین در 14 استان ترکیه ثبت شده اند. ذکر این نکته ضروری است که در سه استان سرت، ماردین و اورفا، اقلیت کم جمعیتی از اعراب و آشوری ها نیز زندگی می کنند و همه مردم این استان ها به طور خالص کُرد زبان نیستند.

این جدول نشان می دهد کردها با وجود آن که بسیاری از نمایندگان و رهبران آنها از جمله صلاح الدین دمیرتاش و دیگران زندانی شده اند، به شکل جدی، زمینه ی پیروزی اردوغان را فراهم کرده اند. در نظر گرفتن این موضوع که اردوغان فقط با اختلافی در حد یک میلیون و سیصد هزار رای، بازی را برده است، به ما می گوید که اگر کردها، توصیه ها و درخواست های پ.ک.ک و نهادهای اقماری آن را می پذیریفتند و به شکل قاطعانه و گسترده، رای «نه» به صندوق می انداختند، شکست اردوغان، حتمی بود.

همچنین باید به این موضوع مهم نیز اشاره شود که کردها فقط در این استان ها زندگی نمی کنند و استان های دیگری نیز در همین مناطق، از لحاظ قومیتی و جمعیتی به گونه ای هستند که تقریبا نیمی از جمعیت آنها کُرد و بقیه ترک زبان هستند. در این استان ها نیز وضعیت به این شکل است: گازی عنتاب 62 درصد موافق، ارزروم 74 درصد موافق، ملاتیا 70 درصد موافق، مرعش 74 درصد موافق، سیواس 72 درصد موافق، آدیامان 70 درصد موافق، اغدیر 35 درصد موافق.

حال باید دید با توجه به واقعیت های مستور در این اعداد و ارقام، آیا اردوغان مسیر تعامل با دمیرتاش و یاران او را در بر می گیرد یا ترجیح می دهد به سرکوب پ.ک.ک ادامه داده و به فکر جلب نظر کردهای محافظه کار باشد.

انتشار اولیه: دوشنبه 28 فروردین 1396 / انتشار مجدد: دوشنبه 11 اردیبهشت 1396